En hoe gaat het in Nederland?

‘Ik was in Giethoorn, een plek waar in normale tijden massa’s Chinese toeristen op af komen. Meneer en mevrouw Yu wonen daar al dertig jaar, die ging ik opzoeken. Ze komen oorspronkelijk uit Wenzhou, dé handelsstad van China waar opvallend veel ondernemende types vandaan komen, die je in de hele wereld tegenkomt – ook in Prato, de Italiaanse textielstad. Dat zijn zij ook, echte duizendpoten: ze werken vrijwel non-stop en doen ook echt van alles tegelijk. Een restaurant runnen, bootjes verhuren, vakantiehuisjes laten bouwen, en dan waren ze nog bezig er een winkel bij te beginnen én hebben ze een exportbedrijf waar hun zoon de manager is.

'Dat zijn ze begonnen toen heel China in rep en roer was omdat babymelkpoeder vervuild was met melamine, bijna tien jaar geleden. Er gingen baby’s aan dood. Ineens wilden alle Chinese ouders alleen nog maar Nederlands melkpoeder. De Yu’s stuurden dat op, eerst naar familie en vrienden, maar dat werd steeds groter. Yang yang, die zoon, is in het laatste jaar van zijn studie gestopt om die zaak te runnen, en doet dat nog steeds.

'Hij wil niet zo hard werken als zijn ouders, maar offert zich toch in zekere zin wel op voor zijn jongere zus Vanessa, die nu studeert. Hij werkt in het familiebedrijf zodat zij dat niet hoeft te doen, zei hij. Hij wil dat zij haar eigen keuzes kan maken. Wat dus geen vanzelfsprekendheid is, in deze familie. Ze doen niet per se wat ze leuk vinden, ze kijken waarmee geld te verdienen is. Ook al hebben ze allerlei bedrijven, die man rijdt nog steeds voor een paar tientjes per avond rond om eten te bezorgen. Nu is dat misschien wel noodzaak geworden, want door de coronacrisis lopen ze ontzettend veel inkomsten mis, en ze krijgen geen staatssteun, schreven ze me. Maar ook toen het nog goed ging, was hij altijd aan het werk. Hij heeft z’n kinderen nauwelijks zien opgroeien, vertelde hij me.’

‘In Tilburg komen per week zes vrachttreinen uit China aan. De containers met laptops en andere electronica worden erafgehaald, containers met wijn, dure auto’s en melkpoeder gaan erop, en dan rijdt zo’n trein weer terug. Het is het Nederlandse eindpunt van de Nieuwe Zijderoute, dus daar moesten we natuurlijk naartoe. Ik sprak er met de baas, Roland Verbraak. Hij heeft keihard gewerkt om dit neer te zetten. Hij doet direct zaken met de Chinese staat, of nou ja, met de provinciale autoriteiten van de provincie Chengdu. Daar vind ik wel wat van, en dat vond ik wel lastig in het gesprek met hem.

'Ik wil niet over zijn hoofd moralistisch gaan doen, maar dat je weet dat je zaken doet met een regime dat, eh… toch niet echt onze fundamentele waarden deelt, een andere visie op mensenrechten heeft dan wij, hoe wil je het noemen; ik was wel heel benieuwd hoe hij zich daartoe verhoudt. Hij kon daar natuurlijk niet echt op ingaan. We moeten ons niet mengen in China’s binnenlandse politiek, zei hij. En hij vond dat Europa doorgeschoten is qua inspraak, waardoor alles hier veel te lang duurt.

'Hij komt over als een gezellige Brabander, maar hij laat natuurlijk niet het achterste van z’n tong zien. Het is vast een harde zakenman, denk ik, want ik vond het indrukwekkend wat hij daar had neergezet.

'Voor zover ik kon zien was de sfeer goed in dat bedrijf, waar Chinezen en Nederlanders samenwerken. Ik hoorde wel dat het Nederlandse personeel het niet altijd even tof vond dat de Chinezen zo enorm hard werkten, want daar staken zij dan een beetje bleek bij af. De Chinezen waarderen de Nederlandse verhoudingen op de werkvloer wel; Roland is heel toegankelijk, zeggen ze. Veel minder bazig dan Chinese managers. Maar tegelijk proberen ze hem op te voeden: in China moet hij zich autoritair gedragen, anders nemen handelspartners hem niet serieus.’

‘Lian is een studente die als baby door een Nederlands gezin is geadopteerd. Haar zus Jasmijn ook, maar terwijl die niet zo de behoefte heeft om iets met haar Chinese wortels te doen, is dat bij Lian steeds sterker geworden. Ze is zich meer en meer op China gaan richten door de vragen die ze had, en ze leek zichzelf beter te begrijpen door de aanname dat sommige kanten van haar heel Chinees zijn. Ze leert de taal, en nu deed ze mee aan een taalwedstrijd van het Confucius Instituut in Maastricht.

'Ik ging met haar naar een groepje, ja, lotgenoten, waarmee ze samen dumplings ging maken, en daar vertelde een ander meisje dat ze als kind veel gepest was om haar uiterlijk, en dat ze het vreselijk vond om ‘anders’ te zijn. Daar hadden ze allemaal wel last van gehad. Ik vond dat schokkend om te horen. Ook hoe veel impact dat op hun zelfbeeld had. Dat ze zichzelf echt lelijk gingen vinden, en heel onzeker werden. Maar nu omarmen ze hun Chinese identiteit juist, ze verlangen naar hun moederland, terwijl ze helemaal in Nederland zijn opgegroeid. Dat vond ik bijzonder om te zien. Lian vertelde me iets heel moois: ze is nu Chinees gaan studeren zodat ze, op de dag dat ze haar biologische ouders ontmoet, tegen hen in het Chinees kan zeggen dat ze hen zo gemist heeft.

'Die meiden wisselen ook tips uit over manieren om hun biologische ouders te vinden – dat zal niet altijd lukken waarschijnlijk, want er zijn veel schimmige praktijken geweest rond adoptie, zeker ook uit China. Wat toevallig net weer in het nieuws is geweest; Nederland stopt nu per direct met buitenlandse adopties. Maar goed, de Nederlandse ouders van Lian gaan hier bewonderenswaardig mee om, die voelen zich helemaal niet afgewezen ofzo. We hadden daar een heel open gesprek over aan de lunchtafel. ‘Kinderen heb je te leen’, zei haar moeder, ‘en die gaan hun eigen gang.’ Ze stelden die kinderen echt centraal, met alle liefde en vrijheid. Een mooi gesprek was het, over alle uitdagingen van adoptie. Jammer genoeg paste daar maar een klein stukje van in de uitzending. 

'Lian zou wel in Taiwan willen wonen, omdat je daar vrijer bent dan op het vasteland van China. Dat heeft ze al een tijdje gedaan, om er te studeren. Ik ben benieuwd wat ze gaat doen.'