De mens is nieuwsgierig en inventief. Achter de horizon, voorbij elke bekende theorie, soms tegen beter weten in zoeken we naar nieuwe materie en frisse ideeën, en vechten we zelfs voor meer begrip voor elkaar.
We leven in een regenboog van chaos, maar daar achter verschuilt zich vaak orde. Wat kan de wiskunde doen om die te zien? En kijk eens naar de miljoenen stoffen die we kennen. We weten dat ze eigenlijk bestaan uit een heel beperkt aantal scheikundige elementen. Kunnen we elementen maken die in de natuur niet voorkomen? Ook volkeren komen uiteindelijk uit gezamenlijke elementen voort. Is de chaos in het Midden-Oosten tegen te gaan door te laten zien wat hun gemeenschappelijke voorouders schreven?
De drie wetenschappers in deze aflevering van the mind of the universe zoeken uit alle macht naar iets waarvan ze weten dat het bestaat.
Artur Ávila (Brazilië, 1979) werd geboren op het platteland langs de uitlopers van de Amazone, als zoon van eenvoudige arbeiders. Al op 21-jarige leeftijd promoveerde hij als wiskundige en als 35-jarige won hij als eerste Latijns-Amerikaan de prestigieuze Fields Medal - een soort Nobelprijs voor wiskundigen. Avila is expert op het gebied van systeemdynamica. Hij doet voorspellingen over systemen die zich volgens een aantal vastgestelde regels ontwikkelen; van planeten die rond een ster bewegen tot soorten die in de loop van de tijd toe- of afnemen. Hij schept dus orde in ogenschijnlijke chaos. Maar de chaos van het dagelijks leven is hem soms te veel in zijn woonplaats Rio de Janeiro. En fietsen of lopen in het verkeer laat hij wel uit zijn hoofd in Parijs, waar hij de helft van het jaar werkt. Want hij is als de dood om in die chaos een ongeluk te krijgen.
Hoe veel levende wetenschappers ken je naar wie een element in het periodiek systeem der elementen is vernoemd? Geen een, waarschijnlijk. Er bestaat er dan ook maar één: Yuri Oganessian (Rusland, 1933). Het superzware element nummer 118 draagt sinds vorig jaar officieel zijn naam: oganesson. Oganessian bleek een briljante leerling in de Sowjet-Unie. Hij won de nationale natuurkundecompetitie én die in architectuur. Hij droomde van een leven als architect, maar werd natuurkundige - zo zat het systeem in elkaar. Hij werkt al vanaf het begin in 1954 in het instituut waarvan hij nu directeur is: het Flerov Laboratorium voor Kernreacties in Dubna. In samenwerking met internationale partners zijn daar de afgelopen jaren grote successen geboekt: de onderzoekers hebben superzware elementen gemaakt (die overigens meteen weer uit elkaar vielen). Waaronder dus oganesson. Wat ligt er verder nog in het verschiet?
In de woestijn van Jordanië, ingeklemd tussen de brandhaarden van het Midden-Oosten-conflict, zoekt Hani Hayajneh (Jordanië, 1965) naar inscripties op rotswanden en basaltstenen die zijn achtergelaten door voorbijtrekkende bedoeïen. Schrijfsels vergelijkbaar met twitterberichten, maar dan uit een pre-islamitisch tijdperk. De tijd die hedendaagse islamieten ook wel denigrerend the age of ignorance noemen. Hayajneh is hoogleraar pre-islamitische talen en culturen aan de Yarmouk universiteit in Jordanie en Unesco-ambassadeur voor het (im)materieel erfgoed in het Midden-Oosten. Hij wordt internationaal erkend als een absolute expert op dit gebied. Zijn talenkennis van (moderne en) dode talen zoals het Aramees, Fenicisch, Palmyreens en Nabatees is ongeëvenaard. Die brede kennis stelt hem in staat nieuwe dwarsverbanden te leggen in het onderzoek naar oude culturen. Dwarsverbanden waarvan hij hoopt dat ze ook de banden tussen hedendaagse volkeren kunnen versterken.