‘Waarschijnlijk bestaat er een Russische liquidatielijst. Al voor de oorlog publiceerden veel media informatie over die lijst. De Russische overheid wil mensen elimineren die in de weg staan. In zijn lange oorlogsspeech vlak voor de invasie noemde Poetin de juridische hervormingen waaraan wij de afgelopen acht jaar hebben meegewerkt. Hervormingen die onder meer Russische invloed aan banden moest leggen. Poetin zei dat NGO’s achter die hervormingen zitten, en dat ze worden gecontroleerd door de Amerikanen. 

Dat klopt overigens niet. Wij worden gefinancierd door een hele reeks aan internationale donoren, zowel particulieren als overheden. Maar we zijn een grassroots-organisatie uit Oekraïne.

Ik kan mijn werk beter doen buiten Oekraïne, waar mijn kinderen veiliger zijn. Op die manier kan ik me beter concentreren op het verdedigen van de belangen van Oekraïne.’

‘Ja, dat is de krijgswet. Mannen mogen Oekraïne niet verlaten. Hij heeft zich aangesloten bij de verdedigingseenheden van het leger en helpt met de aanvoer van humanitaire hulp. We spreken elkaar vaak laat in de avonden, al hebben we het allebei druk.

Het is een plicht, in mijn ogen, voor Oekraïense burgers en zeker voor degenen die onder de krijgswet vallen. Als ik niet deed wat ik nu doe, was ik ook in Oekraïne gebleven. Maar het is niet veilig om nu in Oekraïne te zijn met kleine kinderen.’

‘Daarvoor moet ik vertellen hoe Oekraïne werkte voor de oorlog. In Oekraïne hadden we ook oligarchen, maar niet zoals in Rusland. In Rusland zijn de oligarchen een verlenging van de staat. Poetin bepaalt welke oligarch verantwoordelijk is voor een deel van het budget. En die oligarchen worden gecontroleerd door Poetin en zijn FSB-eenheden.

In Oekraïne ging het anders. Hier bepaalden de oligarchen wie de volgende president wordt, en zij verdeelden onderling stukken van de Oekraïense economie. Sommige oligarchen staan onder Russische invloed. Neem Viktor Medvedchuk, die Oekraïne ontvluchtte toen de oorlog begon. Rusland liet hem veel geld verdienen via olie en gas. Dat geld investeerde hij in pro-Russische politieke campagnes, propaganda en politici. Rusland gebruikte Oekraïense oligarchen om controle te houden over belangrijke delen van de Oekraïense economie, maar ook over de publieke opinie.

De Oekraïense instituten waar wij ons hard voor maakten, beperkten de activiteiten van deze oligarchen. Wij bouwden Oekraïne opnieuw op uit de as van de Sovjet-Unie. Een democratisch land met degelijke rechtbanken en sterke instituten. Het was natuurlijk niet perfect, maar we boekten vooruitgang. Dat irriteerde Poetin. Een succesvolle rechtsstaat in Oekraïne vormt een bedreiging voor zijn totalitaire regime in Rusland. Omdat hij Oekraïne niet van binnenuit kon vernietigen, gebruikte hij maar bommen en raketten.’

‘Het kwaad heeft zich duidelijk ontmaskerd in de vorm van dit Russische nazisme, aangevoerd door Poetin. Maar het gaat niet alleen om Poetin. Ook de Russische maatschappij accepteert het geweld en de wreedheden die ze uitvoeren in Oekraïne.

Anders dan Duitsland heeft Rusland zichzelf nooit verschoond van z’n totalitaire regime. Al tachtig jaar lang kunnen de Russische veiligheidsdiensten - toen KGB, nu FSB - ongestraft miljoenen mensen bestelen, vermoorden en verkrachten. En nu zijn ze aan de macht, met Poetin aan het hoofd. We hebben het hier over het grootste land ter wereld, dat ons allemaal meesleurt in een allesvernietigende oorlog.

Poetin zal niet stoppen. Van een dergelijk systeem kun je geen compassie verwachten, of een aftocht. In Oekraïne begrijpen we: de enige manier om dit systeem te stoppen is door te vechten.

Hoe het eindigt weet ik niet. Er zijn nu nog verschillende opties. We kunnen Poetin stoppen als we genoeg hulp krijgen. Hoe eerder we hem stoppen, hoe minder mensenlevens het kost. In 1939 was er een kans om Hitler te stoppen. Maar Europa was bang om de dictator te provoceren.

Het ding is: de Derde Wereldoorlog is allang begonnen. Denk eens aan de hybride oorlog die Rusland al een tijd voert. Wat wordt de volgende stap? Wie weet een nucleaire aanval op Polen of Litouwen. Ze verzinnen wel wat. Maar de oorlog is al gaande. Marioepol bestaat nu voor 90 procent uit ruïnes. Waar doet je dat aan denken? Poetin daagt de internationale orde uit, Oekraïne is slechts één slagveld.’

‘Activist, moeder, crazy woman, wat je wil. Gewoon iemand die alles doet wat nodig is in de situaties waarin ik me bevind. Tien jaar geleden reisde ik langs steden en dorpjes in Oost-Oekraïne om met jongeren en scholieren te praten over toetreding tot de Europese Unie. We legden uit waar de EU voor staat: veiligheid, democratie en waardigheid. Veel van die steden zijn nu bezet door de Russen.

Sommige mensen doen alleen iets wanneer ze ervoor betaald krijgen. Ik heb altijd geleerd om gewoon te doen wat nodig is op de plek waar je bent. Daarna zie je wel hoe je er geld en steun voor vindt. Dat geeft je vrijheid.’