Zondag, 10 januari, 22:05, NPO 2

De toekomst van protest

Wat is de toekomst van protest nu we niet alleen gedwongen worden afstand te houden, maar ook online aan steeds indringendere en verfijndere surveillance systemen worden onderworpen?

Het afgelopen jaar kregen we op diverse plekken in de wereld een voorproefje te zien van protest in een anderhalvemetersamenleving: duizenden mensen op één plein of veld, ruim van elkaar verwijderd, ieder keurig binnen een getekende cirkel op de grond. Actievoeren is sinds mensenheugenis verbonden met fysieke nabijheid: ‘schouder-aan-schouder’.

Wat is de toekomst van protest nu we niet alleen gedwongen worden afstand te houden, maar ook online aan steeds indringendere en verfijndere surveillance systemen worden onderworpen?
 

VPRO Tegenlicht: 'Toekomst van protest'
10 januari, 22.05 uur NPO2

over de uitzending

Voor bijeenkomsten (post lockdown) geldt tegenwoordig: minimaal anderhalve meter afstand bewaren. Die nieuwe realiteit stelt andere eisen aan de effectiviteit van een protest, want die gaan er nu juist om dat mensen fysiek samenkomen in groepen, gezamenlijk optrekken en collectief hun macht en massa voelbaar maken. Nu we fysiek beperkt worden, en de online surveillance systemen steeds verfijnder, dringt de vraag zich op: hoe protesteer je nog effectief vandaag de dag?

 

'Hoe protesteer je nog effectief vandaag de dag?' ▾

VPRO Tegenlicht onderzoekt de toekomst van protest met Micah White (leider van de Occupy-beweging), John Jordan (anti-globalist) en Priscillia Ludosky die aan de basis staat van het Franse Gele Hesjes protest. Allen hebben ervaring hoe de grote thema’s van deze tijd, zoals klimaatverandering, sociale ongelijkheid, racisme en milieuvraagstukken, door middel van actievoeren succesvol aangekaart en beïnvloed kunnen worden.

Regisseur Jan Beddegenoodts maakt al ruim tien jaar lang deel uit van een internationale beweging die ‘rave’ verbindt met protest. Jongeren komen bijeen om te dansen en te feesten. Die feesten vormen wereldwijd de broedplaats, opmaat en uitdrukking van sociale en politieke actie. Dat was zo in Palestina, Berlijn, Detroit, Sao Paulo, Belgrado en Tblisi. Met zijn camera was hij bij de meeste van deze evenementen om vast te leggen hoe engagement werd gesmeed tot een krachtig en hoopvol protest. In ‘De toekomst van protest’ biedt VPRO Tegenlicht een hoopgevende blik op de aanvang van 2021.

Regie: Jos de Putter en Jan Beddegenoodts
Research: Jan Beddegenoodts en Olaf Oudheusden
Productie: Olivier Schuringa
Montage: Jan Beddegenoodts
Eindredactie: Doke Romeijn en Geert Rozinga

over de sprekers

Micah White

activist

Micah White is als mede-oprichter van de Occupy-beweging een doorgewinterde activist. Maar door deze ervaring raakte hij ook ietwat gedesillusioneerd over de methodes van oldskool protestbewegingen, zowel digitaal als op straat. Al voor de coronacrisis leidden deze protesten namelijk lang niet altijd tot de gewenste veranderingen. Volgens White moeten activisten vooral bij zichzelf te rade gaan: waarom falen onze protesten?

In zijn boek The End of Protest: A New Playbook for Revolution uit 2016 schrijft hij over de toekomst van activisme. De bottom-line: de manier waarop we nu protesteren, is een heilloze weg. Pas als we dat beëindigen, kunnen we zorgen voor echte sociale veranderingen. Daarom moedigt de Amerikaan andere activisten aan zich te mengen in verkiezingen. Elk politiek systeem biedt namelijk toegang voor protestbewegingen die daarmee in ‘hybride’ vorm met de gevestigde orde samen kunnen werken, maar ook tégen hen als dat nodig is. 

'Elk politiek systeem biedt toegang voor protestbewegingen die met de gevestigde orde samen kunnen werken, maar ook tégen hen als dat nodig is.'

John Jordan

activist en filmmaker

Eind jaren negentig bracht de Brit John Jordan verbeelding, activisme en gezelligheid samen in de Londense protestbeweging Reclaim The Streets. Door feestjes te geven of te kamperen op autowegen probeerde dit collectief de stad te bevrijden van de hegemonie van de auto. Die staat volgens de groep symbool voor de vele sociale en ecologische problemen die door het ongebreidelde kapitalisme worden veroorzaakt.

Nadat hij de beweging verliet, werkte Jordan als cinematograaf aan Naomi Klein’s documentaire The Take (2004). Samen met Isabelle Frémeaux richtte hij in 2006 de Laboratory of Insurrectionary Imagination op. Ze faciliteren een netwerk tussen kunstenaars en activisten om samen, op creatieve wijze, protest te voeren.

Volgens Jordan gaat protest over directe, confronterende actie. Zelf bezette hij met een aantal andere activisten een stuk bos in Zuid-Frankrijk dat zou worden ‘omgebouwd’ tot een vliegveld. De politie greep hard in en beschuldigde de groep van ‘’ecoterrorisme’, maar de activisten hielden voet bij stuk. Met succes: het bos bleef en het vliegveld kwam er niet.

Assa Traoré

activist

Assa Traoré is een activist in Frankrijk die onder meer strijdt tegen institutioneel racisme. Dat gevecht heeft een persoonlijke achtergrond: nadat haar broer Adama in 2016 overleed in een politie-cel richtte Traoré het ‘Comité voor Justitie en Waarheid voor Adama’ op. Dit comité zet zich in om de waarheid over de dood van Adama te achterhalen - volgens Traoré door politiegeweld en institutioneel racisme bij de Franse politie.

Met de toenemende Black Lives Matter-protesten na de moord op George Floyd vorig jaar, ontstond ook voor Traoré het momentum om op 2 juni in Parijs een enorme demonstratie te organiseren om gerechtigheid te eisen voor haar broer. Ze haalde de cover van Time Magazine. Traoré: ‘Hoe meer ik word tegengewerkt, hoe sterker ik word. Ze hebben van mij een soldaat gemaakt.’ 

‘Hoe meer ik word tegengewerkt, hoe sterker ik word. Ze hebben van mij een soldaat gemaakt.’

Glacier Kwong

activist

Glacier Kwong belandde al op 16-jarige leeftijd in het activisme. Ze is een van de oprichters van de organisatie Keyboard Frontline. Die zet zich in voor de digitale vrijheid en privacy van activisten die protesteren tegen de Chinese machtsovername in Hongkong. Activisten komen daardoor in groot gevaar. Kwong ondervond dat aan den lijve: ze zit vanwege de dreiging in ballingschap in Duitsland, omdat ze haar vrijheid in Hong Kong niet zeker is. Het is in Hongkong niet ongebruikelijk dat de politie de online gesprekken van actievoerders aftapt om te gebruiken als bewijs in de rechtszaal. Kwong geeft workshops aan aangeklaagde activisten, waarin ze hen helpt om hun sociale media extra goed te beveiligen. 

Artur van Balen

kunstenaar

Met Tools for Action deelt Artur van Balen kennis en vaardigheden voor het maken van opblaasbare objecten die als hulpmiddel kunnen worden ingezet bij vreedzame protesten. Na zijn afstuderen als kunstenaar, studeerde hij filosofie in Amsterdam. Zijn werk is te zien geweest in tal van Europese musea variërend van keramische sculpturen tot videokunst. Ook werkt hij met gigantische ballonnen, die te zien waren bij grote protesten in bijvoorbeeld Parijs, Dortmund, Boedapest, New York en in het Indiase Mangalore. In Moskou droegen demonstranten een enorme opgeblazen rups door de stad. Het dwong de autoriteiten om mee te doen aan een ‘onvrijwillig volleybalspel’ waarbij politie en actievoerders de ballon naar elkaar overgooien, aldus Van Balen. 

Carola Rackete

ecoloog

De Duitse ecoloog Carola Rackete was kapitein van het migrantenreddingsschip Sea-Watch 3. Ze werd in 2019 gearresteerd op het Italiaanse eiland Lampedusa vanwege aanmeren zonder toestemming. Ze had 53 geredde migranten aan boord en dat was tegen het zere been van de autoriteiten die migranten buiten de Europese deur willen houden.

Tegenwoordig houdt ze zich bezig met het bezetten en verdedigen van het Dannenröder Bos in Duitsland, dat plaats moet maken voor een snelweg. De actievoerders bouwen, hoog in de bomen, hutten die ze weigeren te verlaten als de politie komt. Net als bij Jordan gaat protesteren bij Rackete niet om woorden, maar om concreet ingrijpen. Door migranten zélf te redden in plaats van het alleen maar te eisen. En door in het bos te bivakkeren en de mensen en hun machines rechtstreeks te confronteren. 

meer lezen & luisteren

Gwyneth Kwai-Lam Ho opgepakt in Hongkong

Protesteren kan grote gevolgen hebben, vooral als je het opneemt tegen een totalitaire grootmacht als China. Op 6 januari 2020 werd een van de sprekers uit onze uitzendng 'China: alles onder controle' samen met zo'n 50 andere activisten opgepakt.

'Je krijgt een stad als Hongkong, waar vrijheid zo belangrijk wordt gevonden, niet zomaar in de totalitaire mal van China'

Voorbij het spandoek

De straat op gaan om te demonstreren mag dan weer mode zijn, het is maar de vraag of het ook effectief is. Jan Beddegenoodts onderzocht voor VPRO Tegenlicht nieuwe vormen van activisme.

De oorzaak van de onrust in 4 Tegenlicht documentaires

Van de bestorming van het Capitool tot de arrestatie van tientallen activisten in Hongkong. Wat nu gebeurt, komt niet uit het niets. Deze 4 VPRO Tegenlicht-afleveringen moet je hebben gezien om de achtergrond van de huidige onrust, protesten en opstanden te begrijpen.