Dit kunnen we doen met onze leegstaande daken
Daken kunnen bijdragen aan het oplossen van problemen zoals de klimaatcrisis, de wooncrisis, waterschaarste, hevige regenval en hittestress. En we hebben er enorm veel van.
Stel je voor: op dertig meter hoogte loop je over een luchtbrug van het ene naar het andere dak. Je passeert kunstwerken, velden met groente en fruit, tuinen en zelfs een landplaats voor pakketbezorgende drones. Die bezorgen jouw pakketje aan de deur van jouw houten huis, op het dak van het WTC, hoog boven de Coolsingel.
Het Rotterdamse Dakenfestival liet begin deze maand zien dat er veel meer kan dan alleen zonnepanelen op daken plaatsen. Daken kunnen bijdragen aan het oplossen van andere problemen, zoals de wooncrisis, waterschaarste, hevige regenval en hittestress.
Want terwijl de grond in Nederland steeds voller wordt, zijn de daken nog grotendeels onontgonnen terrein. Zo telt Rotterdam ruim achttien vierkante kilometer aan platte daken. In heel Nederland is dat ongeveer zeshonderd vierkante kilometer, een oppervlakte even groot als Utrecht, Amsterdam en Rotterdam bij elkaar. VPRO Tegenlicht liet zich in Rotterdam inspireren en licht zes mogelijke invullingen voor je uit.
1. ontmoeten, sport en recreatie
buitenspelen op het dak
Het is vaak lastig voor scholen in het centrum van de stad om voldoende buitenruimte te creëren. Architecturenbureau Arconiko keek verder en vond de oplossing in de hoogte. Midden in het centrum van Rotterdam spelen kinderen nu in de pauze veilig buiten op het dak van hun school.
'Wat ik zelf het allerbijzonderste aan dit schoolplein op het dak vind, is iets wat je niet in foto's kan vatten: het geluid van spelende kinderen. Iets dat je in het centrum van een stad niet verwacht. Als je om je heen kijkt, zie je in eerste instantie ook niet waar het geluid vandaan komt. Totdat je naar boven kijkt en je kinderen of een rondvliegende bal ziet, hoog boven het winkelend publiek verheven,' aldus het architectenbureau.
'Als we 20 procent van het Rotterdamse daklandschap inzetten voor sportvelden, dan levert dit een oppervlakte op ter grootte van 500 voetbalvelden.'
De statistieken in dit artikel komen uit de Rooftop Catalogue van ontwerpbureau MVRDV.
2. vergroening
tuinieren op hoogte
Platte daken houden erg veel warmte vast. Wanneer je zwarte dakbedekking hebt, kan de temperatuur van het materiaal op een warme dag oplopen tot wel 85 graden. Bij een groen dak kan dit worden teruggebracht tot 35 graden. Bovendien leveren groene daken een bijdrage aan de biodiversiteit en de uitstraling van een stad. In Nederland hebben we ruimte voor zeker 21 vierkante kilometer aan groene daken, zo maakte de organisatie Natuur & Milieu in 2021 bekend.
Dat een groen dak meer dan alleen een tuin kan zijn, laat DakAkker in Rotterdam zien. Zij creëerden een dakboerderij van duizend vierkante meter. Er worden groenten en fruit verbouwd en bijen gehouden. De opbrengsten worden geleverd aan diverse restaurants. Ook staan er plantensoorten die op de rode lijst staan van beschermde planten. De DakAkker bewijst hiermee dat een groen dak zeer multifunctioneel kan werken.
'Als we 40 procent van het Rotterdamse daklandschap inzetten voor groen, dan levert dit een hoeveelheid groen op gelijk aan twee keer het Central Park in New York.'
3. waterberging
waterslurpend dak
Steden krijgen steeds meer te maken met wateroverlast, een probleem dat alleen maar zal verergeren door klimaatverandering. Een van de oplossingen is om water sneller en beter te laten opnemen. Om dat te realiseren moet er minder hard oppervlak komen en meer waterberingsvoorzieningen. Stadsdaken bieden hiervoor een groot deel van de oplossing.
Geïntegreerd in de hierboven genoemde DakAkker zit het SlimDak, een systeem dat zeven keer meer water kan bergen dan een regulier groen dak. Het wordt aangestuurd door het weerbericht. Als er extreme regenval wordt voorspeld, reageert het systeem door van tevoren extra waterbergingscapaciteit beschikbaar te maken.
'Als we 20 procent van het Rotterdamse daklandschap inzetten voor waterberging, dan kan een hoeveelheid water geborgen worden gelijk aan de inhoud van honderd Olympische zwembaden.'
4. duurzame energie
wind vangen op het dak
Hoewel we bij duurzame energie op het dak vaak meteen aan zonnepanelen denken, zijn er ook nog andere mogelijkheden. Zo ontwierp Flower Turbines een relatief kleine windturbine in een vorm die doet denken aan een tulp. Volgens de makers is deze windturbine ideaal voor op het dak en is hij bovendien een stuk stiller dan andere modellen. Ideaal voor in de stad dus.
'Als we 45 procent van het Rotterdamse daklandschap inzetten voor zonopwekking, dan levert dit een hoeveelheid energie op voor 1 miljoen huishoudens.'
5. woningen
een nieuwe woonverdieping op de stad
Het grote oppervlakte aan platte daken biedt ook een kans voor nieuwe vormen van wonen. Als het aan Dakdorpen ligt, worden groene daken gecombineerd met woonplekken. Het team van stedenbouwkundigen, architecten en een stadsantropoloog zoekt uit of en hoe we op het dak kunnen wonen.
Het idee van Dakdorpen is het resultaat van een samenloop van omstandigheden. 'Als architect ontwierp ik ooit een tiny house. Om zo'n huisje op de weg te mogen verplaatsen, mag het niet meer dan 3500 kilo wegen. Op datzelfde moment was er veel te doen rondom groene daken en het bekostigen hiervan. Toen dachten ik en de rest van het team: kunnen we die lichtgewicht woningen daar niet voor inzetten?' vertelt Laurens van der Wal, architect bij Dakdorpen.
Het team werkt nu hard aan het opzetten van een pilot op het dak van het kantoorpand waar ze zelf in zitten. 'Ik hoop dat de pilot binnen nu en een jaar draait,' vertelt Laurens.
'Als we 10 procent van het Rotterdamse daklandschap inzetten voor woningen, dan levert dit 15.000 (ruime) woningen op van ongeveer 80 vierkante meter.'
6. mobiliteit
pakketjes door de lucht
Bezorgdiensten vormen steeds vaker een bron van irritatie op de al overvolle straten. Als het aan constructiebedrijf Bayards en dronebedrijf Dutch Drone Company ligt, worden jouw pakketjes in de toekomst bezorgd via drones die op zogenaamde 'vertiports' op het dak landen. Ze veroorzaken minder overlast en volgens de bedrijven is het ook sneller en duurzamer. De mobiliteit van de toekomst.