Terug naar Agadez

Zowel voor De trek (2016) als voor Sahara werkte researcher Adelheid Kapteijn met smokkelaar Aghali. ‘Hij is een ongelofelijk leuke gast en zakenman pur sang. Het onderhandelen is hem op het lijf geschreven.’

‘Na de opnames van De trek heb ik nog een lange tijd appcontact gehad met Aghali. Hij hoopte via mij naar Nederland te kunnen komen toen de migrantenbusiness verboden werd. Ik vertelde hem dat hij slim en ondernemend genoeg was om een oplossing te vinden. Toen mijn collega Hassnae Bouazza hem belde met de vraag of hij wilde meewerken aan Sahara, stemde hij gelijk in. We zijn tijdens De trek intensief met hem opgetrokken dus het was gelijk goed. Maar het is en blijft een onderhandelaar, hij stelt voorwaarden en wil de touwtjes in handen houden.’

‘Aghali is een goede acteur en speelt het spel met verve. Hij bedenkt van tevoren hoeveel hij zal zeggen en welk deel van de waarheid hij wil vertellen. Wij spelen dat spel met hem mee, dat is hoe het werkt. Als wij zeggen dat we niet met hem verder willen, hangt hij de hele dag aan te telefoon om te zorgen dat het toch doorgaat.’

‘Toen ik met regisseur Erik van Empel hem opzocht in Agadez, vertelde hij dat hij inmiddels een administratief bedrijfje had opgezet in zijn voormalige smokkelaarshonk, dat hij getrouwd was en uien kweekte. Dat vond ik aanvankelijk een te vaag verhaal. Maar de situatie veranderde toen Bram erbij kwam, hij heeft een speciale band met Aghali. Die mannen hebben een verstandhouding waar wij niet tussen komen en praten op een ander niveau met elkaar. We besloten hem alsnog te volgen en daar ben ik achteraf heel blij mee.'

‘Uiteindelijk blijft het onduidelijk of hij weer smokkelt, maar dat is ook niet belangrijk. Wij wilden de huidige situatie in Agadez laten zien, en dat hebben we gedaan. Aan het einde van de aflevering is te zien dat we Aghali op een maandag – de dag van vertrek voor de meeste migranten – aan de overkant van de straat zien staan. Dat was een mooie toevalstreffer. Hoe Aghali vervolgens reageert als Bram op hem afstapt, is kenmerkend voor hoe hij in elkaar steekt. Eerst gebaart hij dat we hem niet mogen filmen, maar uiteindelijk moet hij er ook om lachen. Het is een fascinerende jongen.’

‘Bram Vermeulen en de goudmijnen van Tabelot’, het zou zomaar de titel van een stripboek kunnen zijn. Sahara is weliswaar geen avonturenserie, maar dat neemt niet weg dat er genoeg avontuurlijke momenten in voorbijkomen.

Case in point: de reis naar Tabelot, waarbij Bram en zijn team in de laadbak van een vijftig jaar oude vrachtwagen stapten. ‘Dat waren echt schitterend mooie voertuigen, zoals je die ook in Kuifje zou zien,’ vertelt regisseur Erik van Empel met zichtbaar genoegen.

‘Er zat zo’n grote laadbak op, waar zo veel mogelijk mensen in waren gepropt – hoewel we die vrachtwagen toch praktisch hadden afgehuurd, weerhield dat de chauffeurs er natuurlijk niet van om nog zoveel mogelijk ‘plaatsen’ te verkopen. En dan gewoon een uur of zeven door die snoeihete woestijn rijden.

'De plekken waar je dan terecht komt, lijken een beetje op hoe het er vroeger in Amerika moet hebben uitgezien, toen daar goud werd gevonden. Die ontstaan daar gewoon binnen één, twee jaar.’

Filmisch beeld, kun je wel zeggen. Van Empel moest gelijk denken aan Le salaire de la peur, een Frans-Italiaanse film uit 1953 met Yves Montand in de hoofdrol, vertelt hij. ‘Yves moet daarin met een lading nitroglycerine in zijn laadbak door de woestijn reizen – verdomd, dacht ik, dus toen ik die vrachtwagen zag. Zo’n trip gaat Bram nu ook maken. Ik zag het al gelijk voor me: Bram in de cabine van die truck en dan al die mensen achterin.’

‘Ik had het daarbij in mijn hoofd gehaald om achterop die vrachtwagen een kraan maken, een lange zwenkarm, maar dan met simpele middelen. Zo hadden we een houten balk van vier meter gekocht en op mijn statief geplaatst en dat dan weer met spanbanden vastgezet. Aan de ene kant kwam de camera te hangen, aan de andere een contragewicht. Daarvoor hadden we een jerrycan met water, maar die was de fixer vergeten mee te nemen. Toen kwamen de chauffeurs aan met wat plastic tassen, met scherpe kiezelstenen.’

Achteraf ziet de regisseur het gevaar natuurlijk ook: ‘De kraan was in balans, maar toen gingen we rijden en dat ging gigantisch tekeer. Wij vlogen af en toe echt een halve meter de lucht in. Net als de camera overigens – het zijn echt geweldige shots geworden, daar kan Le salaire nog een puntje zuigen, haha – maar het ging wel bijna mis. De geluidsman kreeg al snel in de gaten dat die zakken dreigden te scheuren en daaronder zaten gewoon mensen die geen kant op konden. Die is toen heel hard gaan slaan op het dak van de cabine. “Stop!” Op het randje is dat dus goed gegaan; ik heb mijn opnames wel, maar het had niet veel gescheeld.’