The Mind of the Universe (6): De Dromer
Het lijkt een kwestie van tijd voordat de mens zich over het heelal gaat verspreiden, als schimmel over een te lang bewaarde sinaasappel. Elmar Veerman droomt zich een menselijke toekomst in de ruimte.
Het heelal is groot en bijna leeg. Toch staan tussen al dat niets honderden, misschien zelfs duizenden miljarden sterrenstelsels met elk een paar honderd miljard sterren. De meeste van die sterren hebben meer dan één planeet, en sommige daarvan lijken genoeg op de aarde om bewoonbaar te zijn. We hebben dus pakweg één miljard maal één miljard planeten om uit te kiezen als we willen verhuizen. Maar op een enkele uitzondering na staan ze natuurlijk veel te ver weg om er binnen een mensenleven te komen, zelfs met ruimteschepen die de lichtsnelheid benaderen – en of die ooit zullen bestaan, is maar de vraag. Voorlopig vinden we het al heel gewaagd als iemand droomt van ruimtekolonies in ons eigen zonnestelsel, zoals Rick Tumlinson, die komende zondag te zien is in The Mind of the Universe.
Wie in een ander zonnestelsel wil gaan wonen, is sowieso eeuwen, millennia of nog veel langer onderweg. Is dat een reden om het maar op te geven? Welnee. In een groot ruimteschip kunnen mensen zich generaties lang voortplanten, onderweg naar een planeet die ze zelf nooit van dichtbij zullen zien. En zodra het lukt veroudering te stoppen of zelfs om te keren, een reëel vooruitzicht, kunnen we mensen met een onbeperkte levensduur op weg sturen. Gaat dat gebeuren? En wat dan? Niemand weet dat uiteraard, maar we kunnen er wel over speculeren. Gordels vast, daar gaan we!
Daar zit je dan als onsterfelijke ontdekkingsreiziger, duizenden jaren opgesloten in een ruimteschip. Ga je dan niet dood van verveling? Ach, wie weet is het met virtual reality best leuk te maken. Dat roept alleen wel de vraag op: als het aan boord zo goed toeven is, waarom zou je dan uitstappen bij aankomst op een planeet vol gevaren? Misschien is een permanent leven aan boord wel aantrekkelijker. Ook al omdat het miljoenen jaren kan duren om een nieuwe planeet geschikt te maken voor bewoning. Het lijkt logischer om het ruimteschip op de nieuwe planeet om te bouwen tot een steeds groter gebouw dat de bewoners nooit verlaten.
G.O.D.
Een andere mogelijkheid is het permanent dragen van een pak op je nieuwe planeet. Dat zou min of meer een deel van je lichaam worden. Zou het een biologisch pak kunnen zijn dat om je heen groeit? We zouden echt niet de eerste levensvorm zijn die zich omhult met een ander organisme om te kunnen leven in een vijandige om- geving. Een lintworm doet in wezen het- zelfde.
Maar misschien kan het beter. Kunnen we de belevenis van het reizen niet gewoon overslaan? Diepgevroren het heelal in, onbeperkt houdbaar. Bij aankomst op een geschikte planeet word je uitgepakt en weer tot leven gewekt, eventueel pas nadat de atmosfeer van de planeet geschikt is gemaakt. Dan maakt het niet uit hoe lang je hebt moeten wachten.
Zou het nog geavanceerder kunnen? Bijvoorbeeld met een machine die pas op de plaats van bestemming mensen laat ontstaan? In theorie kan dat op basis van een paar ingevroren cellen, of zelfs alleen digitaal opgeslagen erfelijke informatie. Je stuurt een vrij klein machientje het heelal in, dat bij aankomst een grote machine kan bouwen die mensen in elkaar zet, en ook planten, dieren, bacteriën en schimmels, een heel ecosysteem.
Et voilà: zo wordt het scheppingsverhaal van Adam en Eva toch nog werkelijkheid. Er moet natuurlijk wel apparatuur bij die de opvoeding van de eerste generaties op zich kan nemen, een Groot Opvoedings Dinges: G.O.D. Moet kunnen.
Als hij dan toch bezig is, maakt die hyperintelligente scheppings- en opvoedingsmachinerie natuurlijk mensen die aangepast zijn aan de lokale omstandigheden op de nieuwe planeet. Een sterkere of zwakkere zwaartekracht dan op aarde, een atmosfeer met andere gassen, andere druk, andere temperaturen, enzovoort. En waarom zou die G.O.D. zijn creaties niet een handig karakter meegeven, zodat ze doen wat hij voor ogen had? Voor een apparaat dat zo veel kan, lijkt het trouwens niet logisch te stoppen als het leven gezaaid is. Het kan gewoon doorgaan met het uitspuwen van steeds nieuwe levende wezens. Misschien hoeven die zichzelf niet eens voort te planten. Dan blijft het lekker efficiënt allemaal, en zo houdt het apparaat de controle over zijn schepping.
Wat is leven eigenlijk, wat noem je nog menselijk leven, en wat is de zin ervan? Die vragen komen vanzelf op als je nadenkt over leven dat zich over het heelal verspreidt.
Roekeloos
Maar zijn de creaties dan eigenlijk wel leven te noemen? Wat is leven eigenlijk, wat noem je nog menselijk leven, en wat is de zin ervan? Die vragen komen vanzelf op als je nadenkt over leven dat zich over het heelal verspreidt.
Een belangrijke vraag, ook hier op aarde, is welk doel je een superintelligente machine zou moeten meegeven: creëer zo veel mogelijk menselijk geluk? Op welke termijn dan, en hoe definieer je ‘menselijk’ en ‘geluk’? Stel dat de wetenschap de menselijke hersenen helemaal doorgrond heeft en precies snapt hoe je een gelukservaring kunt laten ontstaan. Dan is het wellicht het efficiëntst om hersenen in hoge dichtheid te kweken in bakken, hersenen die uiteraard voortdurend in een opperste staat van gelukzaligheid verkeren. En daar dan hele planeten mee vol zetten. Als hedendaagse mens zul je dit niet snel als ideaal zien, maar dat doe je per definitie wel als je in je bakje gelukkig ligt te wezen. Heerlijk toch?
De meeste mensen hebben natuurlijk net als u helemaal geen zin om de ruimte in te trekken om nieuwe werelden te gaan bevolken. Toch zal het gebeuren, want er zijn altijd types die er roekeloos genoeg voor zijn. En mensen als George Church, in de eerste aflevering van The Mind of the Universe, Stephen Hawking en Elon Musk – mensen die menen dat we dit moeten doen om de menselijke soort te redden van de ondergang. Maar misschien is ‘mensen’ niet de goede schaal om ernaar te kijken. Organisaties heb je nodig – landen, bedrijven of andere samenwerkingsverbanden van mensen en machines. Die kunnen dit soort doelen stellen, die kunnen zorgen dat de mens gaat uitzwermen over het heelal.
Volgens Stephen Hawking en Elon Musk moet de mens binnen 100 jaar de aarde verlaten
Migratie
Maar ja, het lijkt dus onwaarschijnlijk dat de mens daarbij zichzelf blijft. We kunnen nu al draadloos en met bijna de lichtsnelheid met elkaar communiceren. Misschien wordt die technologie onderdeel van het menselijk lichaam, waarna de grenzen tussen individuen vervagen. Kun je de mens dan zien als één individu met een heleboel lichamen? Wordt een bewoonde planeet een soort levend, bewust wezen? Zouden eventueel aanwezige mensen wel deel uitmaken van dat intelligente netwerk of zijn ze daar uiteindelijk te dom en onhandig voor? Laat het netwerk, je zou het een mind of the universe kunnen noemen, de mensen voor het gemak maar helemaal weg?
Bij een mensheid die uitzwermt over het heelal, maken de grote afstanden het waarschijnlijk onmogelijk om als eenheid te opereren. Controle uitoefenen of zelfs maar communiceren op een zinvolle tijdschaal: onmogelijk. Er zal dus verbrokkeling, en daarna concurrentie ontstaan. Je krijgt steeds nieuwe golven van migratie door agressieve beschavingen, die andere gekoloniseerde planeten gaan onderwerpen of veroveren. Dat gebeurde met eilanden en continenten hier op aarde, en in de evolutie van het leven is het altijd zo gegaan. De allereerste wezens teerden op chemische reacties of zonlicht, maar direct daarna ontstonden er levensvormen die weerloze medebewoners bestalen of opaten. Die ontwikkelden op hun beurt weer allerlei verdedigingsmechanismen, en sindsdien is het altijd oorlog geweest in de natuur.
Daarom is het logisch dat planeten zich in een heelal met uitzwermend leven moeten kunnen verdedigen om niet onder de voet gelopen te worden. En de beste verdediging is – inderdaad – de aanval. In zijn oorspronkelijke vorm zal de mens beslist niet de sterkste zijn. Dus zullen wij of onze machines evolueren tot iets heel anders, iets waarin we geen mens meer zullen herkennen. En dat zal andere beschavingen die van de mens afstammen overvleugelen. Inclusief die op aarde.
Vredig heelal?
Nieuwe versies van het uitzwermende leven zullen in golven steeds opnieuw dezelfde gebieden veroveren, en vorige versies vervangen, zoals dat al talloze keren op onze planeet is gebeurd. Het meest logisch lijkt dan dat intelligente systemen hele planeten ombouwen tot verlengstukken van zichzelf, en vervolgens hongerig naar meer macht verder oprukken in hun omgeving.
De aarde zal nog een hele tijd het centrum van vernieuwing blijven van waaruit de nieuwe levensvormen uitzwermen. Maar net zoals Groot-Brittannië uiteindelijk voorbijgestreefd is door zijn voormalige kolonie de Verenigde Staten, zal onze planeet ook een keer zijn koppositie verliezen. Oude beschavingen zijn meestal minder goed in innovatie dan nieuwe, en meer gehecht aan tradities.
Is er dan geen hoop op een vredig heelal? Nou vooruit, een lichtpuntje. Als het zou lukken communicatie of reizen zonder tijdverlies te ontwikkelen, dus niet met de lichtsnelheid maar oneindig snel, wordt alles anders. Jian-Wei Pan, die u zag in de tweede aflevering van The Mind of the Universe, werkt daaraan. Met quantumteleportatie en -communicatie zou een samenhang van alle beschavingen op alle planeten plotseling binnen handbereik kunnen liggen. Is het mogelijk? De huidige wetenschap zegt nee. Maar je weet maar nooit.