Er is al veel gesproken en geschreven over Joris Luyendijks boek Zeven Vinkjes. En ook ik spreek hem in de Tegenlicht Podcast. Het is een intiem gesprek geworden waarin Luyendijk ook vraagt naar mijn ervaringen als persoon die enkele vinkjes mist. Omdat ik mij nauwelijks uitlaat over thema's als discriminatie en uitsluiting voelde dat wel een beetje als een ‘coming out.’ Daardoor krijgt het gesprek een kwetsbaarheid waardoor ook Joris Luyendijk zich bloot durft te geven. Zo komen ervaringen uit zijn schooltijd boven water. Ervaringen die Joris na lang wikken en wegen toch niet in zijn boek heeft opgenomen.

Verder in de podcast komt de kritiek op het boek ter sprake. Luyendijk zou niks nieuws vertellen. Hoewel ik het hier niet mee eens ben, kan ik de kritiek wel begrijpen. Het is natuurlijk ongelooflijk bitter dat als je als activist al jaren zegt dat uitsluitingsmechanismes heel reëel zijn in Nederland, dat pas wordt geaccepteerd als een witte man het zegt. Dan is het logisch dat je verontwaardigd roept: 'Dat zeg ik dus al jaren.'

Maar mijn begrip betekent niet dat ik het eens ben met deze kritiek. Ik beschouw de Zeven Vinkjes juist als een waardevolle aanvulling op het diversiteitsdebat. En wellicht belangrijker: het geeft individuen en werkgevers een goed instrument om diversiteit beter en genuanceerder te benoemen zodat er echt wat kan veranderen. 

Daar kan ik over meepraten. Ik heb mijn eigen ervaringen altijd voor me gehouden. Je weet toch nooit zeker of bepaalde reacties op mij met mijn huidskleur te maken hebben. En als je er toch een keer over begint tegenover witte vrienden en collega's, wordt het eigenlijk nooit serieus genomen. Het wordt eigenlijk direct weggewuifd met de dooddoener: 'je bent gewoon een eigenwijze, koppige jongen, daar houden mensen niet van'. Daar ben ik dus maar over opgehouden. Omdat ik geen zin had in die vruchteloze gesprekken en ook omdat films en tv-series maken over andere belangrijke thema's al het uiterste van mij vergden.

Wat ook meespeelt in het voor mij houden van verdenkingen van discriminatie is dat ik mij in veel opzichten geprivilegieerd voel. Als Nederlander met een welgestelde vader en een goede opleiding heb ik ook kansen en mogelijkheden gekregen die niet voor iedereen voor het oprapen liggen. Maar in de podcast vraagt Luyendijk door naar mijn ervaringen met uitsluiting. En ja, dan komen er wel dingen boven.

Nog even over het boek. Mocht je de indruk hebben dat je het niet meer hoeft te lezen om dat je alles al hebt gehoord in de mediacommotie, dan kan ik je toch aanraden het boek zelf ter hand te nemen. Met name de hoofdstukken over uitsluiting van sociale klassen zijn echt onderbelicht gebleven in het gekrakeel. Die behandel ik ook in de podcast.

Die hoofdstukken zijn de moeite waard omdat ze inzicht geven in een groot gapend zwart gat in het bewustzijn van bestuurlijk Nederland en de media: witte mannen uit minder geletterde milieus hebben ook serieus te maken met uitsluiting. Populaire media spelen in op de ongenoegens van deze groep door mensen als Johan Derksen en Wierd Duk een goed bekeken podium te geven. Maar de maatschappij wordt niet beter van meer polarisatie. Wel van serieuze erkenning van minderheidsgroepen waar ook laaggeletterden toe behoren. Om te zien en te voelen hoe dat moet, is de Zeven Vinkjes een belangrijk boek.