biobased bouwen: wie durft écht op te schalen?

Nu al worden gebouwen gebouwd met planten en bomen. Die slaan immers CO2 op. Maar wie durft een écht grote stap te zetten? Op de Tegenlicht Meet Up in Utrecht gaan bouwers en boeren met elkaar in gesprek.

Tekst Harrie van Veen Beeld Fien Leeflang, 20 november 2024

Op de vraag hoe het zit met de houdbaarheidstermijn van het gebruik van hout in de bouw antwoordt Norbert Schotte met een simpel: “Ga eens naar de grachtenpanden in Amsterdam”. Die op houten palen gebouwde panden staan er al eeuwen en zullen het dus ook nog wel een tijdje volhouden, zo wil hij maar zeggen.

Hout en andere natuurlijke producten zijn de toekomst voor de bouwsector. Schotte ziet weinig beren op de weg richting meer houtbouw in de toekomst. ‘Met houtbouw zijn we niet met een revolutie bezig. We zijn het alleen verleerd. In mooie termen: we moeten vooruit naar vroeger.’

Schotte is één van de drie panelleden bij de Meet Up in de Centrale Bibliotheek in Utrecht over de Tegenlicht-aflevering ‘Bouwen met de boer’. Hij zit er als ‘activator bouw’ van Building Balance. Die organisatie moet namens een fors aantal ministeries de Nationale Aanpak Biobased Bouwen (NABB) mede uitvoeren. In dat plan van voormalig huisvestingsminister Hugo de Jonge is 200 miljoen euro beschikbaar gesteld om in 2030 dertig procent van de nieuwe woningen te bouwen met dertig procent biobased materialen.

van plant naar pand

Met het aantreden van het kabinet-Schoof is de NABB vooralsnog overeind gebleven, vertelt Schotte. Building Balance, met afdelingen in vrijwel alle provincies, groeit zelfs fors door. ‘We zijn vorig jaar begonnen met vijf mensen, vorige week zaten we met zeventig.’ De belangrijkste taak van Building Balance is het opschalen van de zogeheten ‘keten’. Daarmee wordt bedoeld het opzetten van een compleet nieuwe productieketen voor biobased bouw: minder beton en staal, meer hout, hennep, vlas, bamboe en olifantsgras. Dus van plant naar pand, van boer naar bouwer.

Daarom zitten Marije Klever en Malika van de Weerd naast Schotte op de bank. Klever is melkveehouder én hennepteler in De Meern. Van de Weerd is duurzaamheidsmanager bij een gebiedsontwikkelaar die onder meer de toekomstige duurzame buurt Leeuwepoort in Utrecht ontwikkelt. Zij vormen min of meer, kort door de bocht, het begin (boer) en het eind (bouwer) van de keten die in enkele jaren - er is haast bij - moet worden opgebouwd.

Klever en Van de Weerd werken samen in een van de vele initiatieven richting biobased bouwen die de afgelopen jaren in het hele land al zijn opgebloeid. Zo pacht Klever grond bij de gebiedsontwikkelaar van Van de Weerd (AM) om als veehouder (Klever: ‘ik houd van koeien’) te pionieren met de teelt van hennep.

Helaas met matig succes tot nu toe. Door de droogte van vorig jaar en de nattigheid van dit jaar zijn de opbrengsten tegengevallen, verzucht Klever. Toch is ze van plan door te gaan met pionieren. Ze refereert aan de uitzending die een uur eerder is getoond. ‘Ik vond het in de uitzending wel heel mooi dat je ook bamboe hebt. Ik dacht dus: wij zijn dus thuis ook nog niet uitgepionierd. Misschien was hennep het wel niet en moeten we nog eens kijken naar iets dat beter bij onze veenweidegronden past. Wij vinden het ook leuk om nieuwe dingen uit te proberen.’

Als bouwer geeft gebiedsontwikkelaar AM, dat de ambitie heeft om in 2035 klimaatpositief te zijn, alle ruimte aan boeren zoals Klever, door niet gebruikte grond aan hen te verpachten. Eisen over opbrengst worden daarbij niet gesteld.

wie springt er als eerste in de sloot?

Aanjager Schotte denkt dat de bouw- en landbouwsector eigenlijk veel dichter bij elkaar liggen dan polariserende geluiden soms doen vermoeden. Toch wordt er ook nog veel naar elkaar gekeken: spring jij maar als eerste in de sloot, dan spring ik wel achter je aan. De bouwsector is bovendien een risicomijdende, masculiene, naar binnen gekeerde, geld gedreven sector. De vraag rijst: wie neemt de eerste échte grote stap? Wie durft op te schalen? Of moet de politiek hier de regie in handen nemen?

Schotte reageert direct. ‘Building Balance heeft de regie met wat er aan wet- en regelgeving nodig is. Als het om de projecten en de keten gaat, dan heeft de keten zelf de regie. In dit mooie voorbeeld hebben Malika en Marije samen de regie. Dan moet je Building Balance als een buitenboordmotor zien, die kan stimuleren op het gebied van brandcertificering en testen (brandveiligheid en goedkeuring van nieuwe bouwmaterialen zijn een langlopende, slepende kwestie in de opbouw van de nieuwe keten, red.). Dan is het niet handig als één boer of één bouwer zulke onderzoeken gaan uitvoeren. Dat kunnen wij bekostigen.

Van de Weerd beaamt de eigen verantwoordelijkheid van de keten. ‘De regie gaat ook over samen de investering dragen. Dat heeft Marije vanaf het begin aangegeven: jullie hebben als ontwikkelaar ambitie, ik heb die ook wel, maar dan ga ik niet alle risico’s dragen. Dat moeten we samen doen.’

Bekijk hier de volledige Meet-up: