tegenlicht > thema's > de kloofdichters

 

 

deze kloofdichters stellen een andere vraag: 'Wat heb jij nodig?'

De kloof tussen arm en rijk in Nederland wordt steeds groter. VPRO Tegenlicht sprak drie lokale initiatieven. Over hoe steeds meer Nederlanders tussen wal en schip vallen. En over hoe zij zich inzetten om de kloof te overbruggen. ‘We zien een steeds bredere groep bij ons aankloppen.’

Chiara Lampis Temmink, 3 februari 2023

Onzichtbaar Den Haag

geeft met ervaringsdeskundigen trainingen over armoede

Hoe voelt het om in armoede te leven? Beleidsmakers weten zelden hoe het is om ieder dubbeltje om te moeten draaien. Toch maken ze iedere dag beslissingen die grote impact hebben op levens van arme Nederlanders. Beslissingen die ze misschien niet zouden maken, als ze het effect ervan in praktijk hadden meegemaakt. Zoals hoe ingewikkeld het is om van een bijstandsuitkering rond te komen. 

Onzichtbaar Den Haag laat beleidsmakers in de schoenen van arme Nederlanders staan door middel van trainingen, workshops en gesprekken met 'ervaringsdeskundigen' - mensen die armoede aan den lijve hebben ondervonden.

Onzichtbaar Den Haag laat deelnemers bepaalde scenario's uitspelen. Zoals naar de supermarkt gaan, met een klein mandje boodschappen voor de kassa staan en alsnog tien cent tekort komen. 'Dat moment laat een grote indruk achter,' vertelt Ido Pot, werknemer van Onzichtbaar Den Haag. Samen met oprichter Boy Zandbergen voert hij vandaag het gesprek. 'Het heftigste? Dat je met een gevoel van schaamte een product moet teruggeven aan de kassière. Dat is waar het om draait: voelen hoe het is om die tien cent niet te kunnen missen.'

Een andere training heet ‘De Bende van Ellende’. In deze training komt een ervaringsdeskundige aan met een tas vol post, bijvoorbeeld brieven van deurwaarders, dwangsommen van schuldeisers en nog ongeopende brieven van de belastingdienst. De deelnemers moeten meedenken over hoe iemand uit deze situatie kan komen, en tegen welke obstakels zij aanlopen.

Het doel is dat beleidsmakers reflecteren op hun eigen rol in het systeem: 'Ben ik onderdeel van de oplossing of onderdeel van het probleem? Breng ik echt verandering met mijn werk, of houd ik bepaalde problemen in stand?’

Onzichtbaar Den Haag komt niet met oplossingen. Beleidsmakers en ambtenaren moeten luisteren naar mensen die armoede hebben ervaren, maar deze mensen hebben niet meteen de antwoorden op alle vragen. ‘Dat is wat zo moeilijk is aan een trainingsbureau zijn,’ zegt Boy. ‘Zodra de training voorbij is, ga je weer terug de systeemwereld in.’

Toch zien Pot en Zandbergen resultaten. Zo volgde het Ministerie van Financiën ooit een van hun trainingen. Pot: 'Achteraf gaf de directeur van het Ministerie toe dat zij hun beleid schrijven op de aanname dat mensen zelfredzaam zijn - terwijl dit voor veel mensen in armoede niet geldt.' Zandbergen: 'Dat hun aannames niet kloppen moeten ze zelf beseffen - dat is beter dan dat ik het uitleg.’

 

Kansrijk Groningen

zet buddies in om arme nederlanders zelfvoorzienend te maken

Kansrijk Groningen helpt mensen blijvend uit de armoede door ze te koppelen aan een ‘buddy’. Zij richten zich op minima: mensen in de bijstand, maar in toenemende mate ook werkende armen. ‘Ik zie steeds meer mensen die in de problemen komen door de dure boodschappen en stijgende energieprijzen,’ zegt Marloes de Bie, projectleider van Kansrijk Groningen.

Volgens de Bie overheerst het beeld dat mensen in armoede vooral geldproblemen hebben, en dat ze daarmee het meest geholpen moeten worden. ‘Maar dat is niet altijd zo. Armoede gaat over financiën, maar ook over bijvoorbeeld huisvesting, gezondheid, opleiding of werk. Daarom vragen wij deelnemers wat zij willen, wat hen op dat moment de meeste stress geeft, zodat we eerst de voornaamste stressfactor kunnen wegnemen.’ Zo was er een vrouw die het gevoel had dat ze door haar financiële situatie geen goede moeder kon zijn voor haar kind. Kansrijk Groningen hielp haar toen om geld voor sport- en muzieklessen aan te vragen bij de gemeente. ‘Het lijkt iets kleins. Maar dat geeft deze moeder de rust om aan haar eigen toekomst te werken.’

'Met kleine middelen geef je mensen de rust om aan hun eigen toekomst te werken'

 

Kansrijk Groningen koppelt deelnemers aan professionals met ervaringsdeskundigheid: buddies die zelf weten hoe het is om in armoede te leven en eruit zijn gekomen. De buddy’s snappen hoe complex leven in armoede is, waardoor er snel een vertrouwensband ontstaat. ‘Een buddy begeleidt deelnemers intensief: een jaar lang, één keer per week. Uiteindelijk is het doel dat de deelnemers het daarna zelf kunnen.’

De Bie herinnert zich een vrouw die zestien jaar in de bijstand zat. ‘Ik weet niet of ik nog wat te willen heb,’ zei deze vrouw toen ze aan een buddy gekoppeld werd en de vraag, ‘wat wil jij?’ kreeg. Ze had haar opleidingen niet afgemaakt en vond het moeilijk om terug te keren op de arbeidsmarkt. Na veel gesprekken met haar buddy is ze een nieuwe mbo-opleiding gestart. Afgelopen zomer heeft ze haar diploma gehaald. ‘Ze werkt nu zelf als buddy bij Kansrijk Groningen,’ vertelt de Bie. ‘En ze is er heel goed in.’

Ondertussen heeft Kansrijk Groningen tweeëntwintig mensen duurzaam uit de armoede geholpen: twaalf deelnemers hebben nu een baan of werken als zzp-er, tien volgen een opleiding aan het mbo of hbo.

Een traject kan ook moeilijk zijn, omdat veel wet- en regelgeving het lastig maakt om de juiste hulp te krijgen. ‘Maak het toch eens wat makkelijker. Mensen worden moedeloos van al die formulieren en aanvragen,’ zegt de Bie. Maar buddies kennen hun weg door alle verschillende organisaties en hebben goede lijnen met de gemeente en wijkteams. ‘Wij kijken naar wat er wél mogelijk is. En dat is vaak meer dan je denkt.’

Leergeld Nederland

betaalt voorzieningen voor kinderen uit gezinnen met geldzorgen

Leergeld Nederland helpt arme gezinnen om onderwijs, cultuur, sport en welzijn voor hun kinderen te financieren. Dat is broodnodig: kinderen die in armoede opgroeien ervaren vaker materiële en sociale uitsluiting, en hebben vaker een ontwikkelingsachterstand. 'Ons motto is: alle kinderen mogen meedoen, want nu meedoen is straks meetellen,’ vertelt woordvoerder Anne-Lieke Joosten.

Wanneer een gezin zich bij Leergeld Nederland aanmeldt, wordt gekeken wat het kind nodig heeft. Bijvoorbeeld een fiets, een laptop, contributie voor een sportclub of een verjaardagspakket. Daarnaast wordt gekeken naar de vraag: wat heeft het kind nodig om mee te doen met leeftijdsgenoten? Hoe kan het kind goed in zijn of haar vel zitten? ‘Als jij zelf je verjaardag niet viert, word je vaak bij andere kinderen ook niet uitgenodigd,’ zegt Joosten. ‘En van buitengesloten worden kan een kind lang last hebben.’

In de ideale wereld zijn wij overbodig, maar dat is voorlopig helaas niet zo

 

Dankzij de ondersteuning van Leergeld Nederland krijgen kinderen kansen die ze anders waren misgelopen, ziet Joosten. ‘We hielpen een moeder uit Haarlem die na haar scheiding in de financiële problemen belandde. Dankzij Leergeld kon haar zoontje toch op dansles gaan. Nu, jaren later, danst hij op hoog niveau. Als hij die kans niet had gehad, dan had hij het niet zo ver kunnen schoppen.’

‘In de ideale wereld zijn wij overbodig, maar dat is voorlopig helaas niet zo,’ zegt Joosten. Door de oorlog in Oekraïne, de stijgende energieprijzen en de dure boodschappen ziet Joosten een steeds bredere groep bij Leergeld aankloppen. In 2021 heeft Leergeld Nederland 130.000 kinderen geholpen, in 2022 waren dat er ruim 160.000.

Ten slotte wil Leergeld ook meedenken over het beleid. Zij zien tegen welke structurele problemen gezinnen met geldzorgen aanlopen. ‘Bijvoorbeeld: als een kind van zestien naar het mbo ging, leverde dat voor het gezin ineens hele hoge kosten op,’ vertelt Joosten. ‘Wij hebben dit destijds aangekaart bij de overheid. Mede daardoor kunnen dit soort gezinnen nu aanspraak maken op het mbo-studentenfonds.’