VPRO Tegenlicht laat de kloven zien die dwars door Nederland lopen, maar vooral de mensen die die kloven proberen te dichten. Want die kloven, dat zijn er bijna teveel om op te noemen: die tussen hoger- en lageropgeleiden, tussen vaste contracten en flexwerkers, tussen huizenbezitters en huurders, tussen kansrijk en kansarm, tussen vermogend en verschuldigd. 

Systemen en instituties die ooit waren opgericht om steun en hoop te bieden aan mensen in de meest benarde positie, zijn de afgelopen decennia geoliede machines geworden van geïnstitutionaliseerd wantrouwen, waar niemand na de toeslagenaffaire nog vertrouwen in heeft. Ons huidige systeem vermaalt al te vaak de hoop van al te veel mensen. 

Zeker nu zich crisis op crisis stapelt en ook de middenklasse meer geconfronteerd wordt met armoede, lijkt het besef door te dringen: het moet radicaal anders. Maar hoe dan? Hoe bieden we hoop aan de hooplozen? Hoe dichten we de kloof tussen hoopvol en hooploos?

Tim 'S Jongers (1981) is directeur van de Wiardi Beckman Stichting, het wetenschappelijke bureau van de Partij van de Arbeid. Hij is daarnaast ook politicoloog, bestuurskundige en publicist. In zijn werk focust hij op de kloven die door onze samenleving lopen. In de aflevering noemt hij bijvoorbeeld de ‘hoopvollen’ en de ‘hooplozen’. Hij zegt bewust ‘hooploos’ en niet ‘hopeloos’, omdat hij ervan overtuigd is dat wij deze mensen wel weer hoop kunnen bieden. 

‘S Jongers weet zelf hoe het is om hooploos te zijn. Vanuit zijn ervaring schrijft hij voor onder andere de Correspondent. In 2022 verscheen zijn boek Beledigende Broccoli, waarin hij duidelijk maakt waarom goedbedoeld beleid vernederend uitpakt voor mensen met bestaansonzekerheid

Wendy Broeders is de coördinator van Heeswijkplein 10 (HWP10), een coöperatief buurthuis in Moerwijk-Oost in Den Haag. Hun uitgangspunt is dat buurtbewoners zelf het beste weten wat de wijk echt nodig heeft. 

Broeders legt de armoedeproblematiek in haar wijk uit aan de hand van de drie d’s: dom, dik en dood. Zij legt het verband tussen armoede en lagere schoolprestaties, gezondheidsproblemen zoals overgewicht, en een lagere levensverwachting. Als coördinator van het buurthuis HWP10 zet zij zich daarom in voor het welzijn van haar mede-buurtbewoners.

Albert Jan Kruiter is mede-oprichter van Het Instituut voor Publieke Waarden. Zijn doel is om mensen beter te helpen tegen minder kosten. Hiervoor doet hij actieonderzoek: hij ontwerpt en test nieuwe interventies, om zo tot de beste oplossing te komen. Als actieonderzoeker heeft Kruiter haarscherp in het vizier waar ons bureaucratische systeem tekort schiet. Zo kwam hij tot de conclusie dat we 70 duizend euro aan zorgkosten kunnen laten verdampen met de aanschaf van een auto van drieduizend euro.

Ahmed Abdillahi is postbezorger in Rotterdam. In 1992, toen hij twaalf jaar was, vluchtte Abdillahi uit Somalië. Sinds 1998 woont hij in Rotterdam. Naast postbezorger is hij is ook filosoof: tijdens het fietsen reflecteert hij over de kloven die hij door zijn werk ziet. Onderweg van postcode naar postcode, fietst Abdillahi letterlijk over de kloof tussen arm en rijk. Ahmed zet zich in tegen woonongelijkheid en deelt zijn ideeën op Twitter en in de Rotterdamse krant Vers Beton.

Denise Harleman is de oprichter van Collectief Kapitaal, een organisatie die zich inzet voor bestaanszekerheid voor iedereen. Dit willen zij bereiken door middel van solidariteit: door hun gezamenlijke vermogen te delen. Met honderd deelnemers voeren zij een sociaal experiment uit: allemaal doneren zij geld om vijf Amsterdammers acht maanden lang van duizend euro per maand te voorzien. Ook Harleman heeft bestaansonzekerheid persoonlijk ondervonden en deze ervaring neemt zij mee in haar werk voor Collectief Kapitaal. 

Emine Uǧur werkt sinds 2006 als sociaal dienstverlener. Als ervaringsdeskundige maakt zij zich hard voor kwetsbare groepen in de samenleving. Ze is alleenstaande moeder en schrijft tweewekelijks een veelgelezen column in dagblad Trouw. Ze heeft op Twitter ruim 45 duizend volgers, waar ze bekend is om haar ‘draadjes’. In deze draadjes werpt Uǧur licht op maatschappelijke kwesties en reflecteert ze op het publieke debat aan de hand van persoonlijke anekdotes.

Eric Steegers is gynaecoloog en hoofd van de afdeling Verloskunde en Gynaecologie bij het Erasmus MC in Rotterdam. Zijn onderzoek is gericht op de ontwikkeling van het ongeboren kind. Dit doet hij als onderdeel van de Generation R-studie en de Rotterdam Predict-studie: onderzoeken in Rotterdam naar zwangere vrouwen en hun kinderen. Met de kennis uit deze onderzoeken zet Steegers zich in voor landelijke- en gemeentelijk programma’s die zich richten op zorg, vooral voor kwetsbare groepen vrouwen.

regie
Kees Brouwer

redactie
Arnout Arens
Sharine Rijsenburg
Daan Kuys
Ilija Bozovic
William de Bruijn
Mo Jouhri
Lotte Schuengel
Julia Veldman
Paula Witkamp

camera
Thomas van Krugten
Jeroen Klokgieters
Joost van Herwijnen

geluid
Pepijn Aben
Daan Arens
Mike van der Sluijs
Mark Witte

editor
Remi van der Heiden

stem
Sarah Sylbing

productie
Marie Schutgens
Zoë de Wilde
Koos van de Merbel

eindredactie
Geert Rozinga
Jasper Koning