We moeten er serieus rekening mee houden dat we aan de vooravond staan van een nieuwe massa-uitstervingsgolf. En daarbij moeten we niet wachten op de wetenschap, zegt een wetenschapper.

De wereld beleeft een biodiversiteitscrisis. Wetenschappers waarschuwen dat een op de acht soorten met uitsterven wordt bedreigd, vele binnen tientallen jaren. En de mens is de voornaamste oorzaak. Er zijn zeer weinig of geen uitstervingen in de afgelopen honderd jaar die zouden hebben plaatsgevonden zonder menselijke activiteit. We vernietigen de leefomgeving van dieren en planten, vissen de oceanen leeg, veroorzaken milieuschade, en dragen bij aan een snelle opwarming van de aarde.

We spreken van massa-extinctie wanneer diersoorten op korte termijn sneller uitsterven dan dat er nieuwe bij komen, tot ongeveer driekwart van alle soorten op aarde is verdwenen. In de geschiedenis van de aarde is dit ‘slechts’ vijf keer voorgekomen.

Moeilijk te bewijzen

‘Als je kijkt naar het huidige biodiversiteitsverlies, dan zie je schrikbarende percentages,’ zegt Lars van den Hoek Ostende, paleontoloog en onderzoeker bij Naturalis. Dat soorten uitsterven is in principe onderdeel van de natuur, maar het gaat nu honderd keer zo snel als normaal. Sommige studies vinden dit zelfs een optimische schatting. Elke wetenschapper weet volgens Van den Hoek Ostende dat wat nu gebeurt, grote impact heeft. Maar hoe groot? 'Kijk, daar gaan we als wetenschappers dan een beetje over bakkeleien.’

Want of deze crisis zal leiden tot een zesde massa-extinctie is wetenschappelijk moeilijk te bewijzen. De vijf extincties zijn ooit door wetenschappers gelabeld die alleen keken naar soorten die in het water leven. Dat had verschillende redenen, waaronder dat die fossiele data door de tijd heen goed met elkaar vergeleken kan worden.

‘Nu zien we dat er bijvoorbeeld veel soorten op eilanden zijn verdwenen. Dat zijn geen waterdieren. Dus werk je met andere soorten dan waar in de voorgaande uitstervingsgolven naar is gekeken. Als academicus zeg ik dan heel strict: je vergelijkt appels met peren.’ Hij voegt toe dat er van zoveel soorten uit het verleden geen fossielen bewaard zijn gebleven, dat je geen goede vergelijkingen kan maken met vorige massa-extincties. Het bewijsmateriaal is er simpelweg niet.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wat betekent de zesde massa-extinctie?

Als we daadwerkelijk in het proces van een zesde extinctie zitten, heeft dat dramatische consequenties. Bijen sterven op dit moment in rap tempo uit. Zonder bijen stort de voedselketen voor een groot deel in. Als dit het gevolg is van het uitsterven van één soort, dan kan je nagaan wat een massa-uitsterving zou betekenen.

In haar boek The Sixth Extinction schreef Elizabeth Kolbert dat het niet zeker is of de mens zo'n extinctie zal overleven. 'Maar,' zo zegt Kolbert in een interview met National Geographic, 'je moet dat ook helemaal niet willen ontdekken. Zelfs als we kunnen overleven, is dat dan de wereld waarin we willen leven?'

Wacht niet op de wetenschap

'Academisch gelul, daar heb je niet zoveel aan,’ zegt Van den Hoek Ostende. Hoewel wetenschappers (nog) niet kunnen bewijzen dat een zesde massa-extinctie eraan zit te komen, zal volgens hem geen enkele wetenschapper zeggen dat er niks aan de hand is.

We moeten in dit geval niet wachten op de wetenschap, zegt de wetenschapper zelf. ‘Ik zou eerder handelen. Ik ben de wetenschapper die zegt: Het is maar een klein brandje, dat huis overleeft het wel. Maar na afloop zeg ik dan: Weet je, ik had ongelijk, dat huis is er helemaal aan.’ Er zijn volgens Van den Hoek Ostende meer groepen in de maatschappij die iets aan kunnen geven, die de crisis zien. ‘En dan moet je niet op de wetenschap gaan wachten. Dan moet je de handen uit de mouwen steken en aan de gang gaan.’