24 oktober, 22.05 uur, NPO2

De nieuwe elite

We hebben de technische beroepen keihard nodig, maar waarderen ze niet genoeg. De toekomst ligt in handen van de handwerkers. VPRO Tegenlicht presenteert: de nieuwe elite.

In Nederland wordt nog onderscheid gemaakt tussen hoog- en laagopgeleiden, terwijl de mbo'er van het grootste belang is voor onze samenleving. En dat wordt de komende jaren alleen maar zichtbaarder. Hoogopgeleiden zijn niet langer de elite. De toekomst ligt in handen van handwerkers. De broodnodige verandering, als het gaat om de energietransitie, gaat van de werkvloer komen.

Er is een herwaardering nodig van ambacht. VPRO Tegenlicht laat zien dat niet de econoom en de bestuurskundige het land leiden, maar de monteur en de loodgieter.

VPRO Tegenlicht: 'De nieuwe elite '
24 oktober, 22.05 uur NPO2

over de uitzending

'Het gevecht begint al op de basisschool: de een in de plus-klas, de ander niet'

Door een tekort aan elektriciens en loodgieters lijkt de geplande energietransitie te mislukken. Hoe komt het dat technische beroepen helemaal uit de mode zijn geraakt? Handwerk staat gelijk aan vies werk, olie op je broek en zwart onder je nagels.

Als samenleving wilden we vijftig jaar geleden het volk verheffen. Iedereen moest kunnen studeren, maar daarmee hebben we handwerk en veel waardevolle en onmisbare beroepen naar de achtergrond verbannen. Loodgieters en elektriciens verdienen goud geld, maar nog steeds is de waardering voor hun werk laag.

Regie: Britta Hosman
Research: Sasha Ourikh
Productie: Marie Schutgens
Camera: Pim Hawinkels
Montage: Tim van der Maden
Eindredactie: Doke Romeijn en Geert Rozinga

over de sprekers

Doekle Terpstra
Voorzitter Techniek Nederland

Rineke van Daalen
Socioloog

Mo Talbi
Ondernemer en installateur bij De Loodgieters BV

Roel Berghuis
Vakbonds-voorzitter Tata Steel

Doekle Terpstra

Voorzitter Techniek Nederland

Doekle Terpstra is bestuurder en sinds 2017 voorzitter van Techniek Nederland, de ondernemersvereniging voor technische bedrijven. Hiervoor was hij onder andere voorzitter van het College van Bestuur van Hogeschool InHolland en de HBO-Raad. Hij is maatschappelijk actief en zet zich in als voorzitter van de programmacommissie Werken in de Zorg en als lid van de Raad van Toezicht van het Platform Talent voor Technologie. Daarnaast houdt hij erg van wielrennen.

De generatie van Terpstra, zo zegt hij zelf, legde de afgelopende decennia de focus vooral op zo veel mogelijk studeren. Het resultaat is een enorm tekort aan technici. Een groot probleem, gezien de uitdagingen waar Nederland de komende jaren voor staat. 

Rineke van Daalen

Socioloog

Rineke van Daalen werkt als socioloog aan de Universiteit van Amsterdam. Ze schreef meerdere boeken, waaronder ‘Het VMBO als stigma’ over het beroepsonderwijs, en ‘Gewoon werk’ over vakmanschap en het verwaarloosde midden. Op haar website maakt ze portretten van professionals die niet vaak in de spotlight staan, zoals de straatcoach of de fietsenmaker. 

Van Daalen schrok toen ze iemand op tv naar vmbo’ers hoorde verwijzen als ‘het afvoerputje van de samenleving’. Ze begreep niet hoe dat op televisie gezegd kon worden, terwijl zestig procent van de jeugd naar het vmbo gaat. Volgens haar stoelt de maatschappij zich nog steeds op de klassen uit de industriële revolutie. Praktische kennis zijn we gaan onderwaarderen. 

Mo Talbi

Installateur en algemeen directeur van De Loodgieters BV

Mohammed Talbi is ondernemer, projectmanager, installateur en loodgieter. Hij is algemeen directeur van De Loodgieters BV, een loodgietersbedrijf op de particuliere markt. Talbi heeft zich gespecialiseerd in spoed, omdat hij dat spannend en dynamisch vindt. 

Het tekort in de branche is zo groot, dat Talbi van discriminatie weinig last heeft. Ondanks zijn naam is Talbi overal welkom, dat is in andere vakgebieden nog wel eens anders.

Mensen op de middelbare school keken vaak op Talbi neer omdat hij 'alleen maar' vmbo had gehaald, mensen die nu een hbo hebben afgerond, geen baan kunnen vinden, en bij Talbi bijklussen in het weekend.

‘We hebben helemaal geen concurrentie’

Roel Berghuis

Vakbondsbestuurder Tata Steel

Roel Berghuis begon op zijn zeventiende als smelter bij de hoogovens en is nu vakbondsbestuurder van de FNV bij Tata Steel. Hij klopte zonder diploma’s aan bij de poort van Tata en werkt daar sindsdien. Het doet hem en andere medewerkers veel dat Tata Steel zo onder vuur ligt. Ze voelen zich tekort gedaan en weggezet. De vakbond bij Tata Steel heeft een visionair plan neergelegd voor de toekomst van de staalindustrie.

Het huidige productieproces op kolen en grijze stroom kan volgens Berghuis binnen vijf jaar voor een groot deel worden vervangen door groene stroom, aardgas en waterstof. Het plan is omarmd door landelijke milieuorganisaties zoals Greenpeace en Urgenda. Zo is een coalitie ontstaan tussen de vakbeweging van Tata en de milieubeweging.

meer lezen, zien & luisteren

Help, vakmensen gezocht voor de energietransitie!

lees het artikel

Er is een groot tekort tekort aan technici. Hoe leiden we genoeg vakmensen op die kunnen werken aan de grootste verbouwing van Nederland?

De grote verbouwing

lees het artikel

Hoe maken we Nederland zo snel mogelijk CO2-neutraal? Hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans schetst de omvang van de uitdaging waar Nederland voor staat.

'Een goede loodgieter kan tussen de vijfhonderd en duizend euro per dag verdienen'

Stem een mbo'er de kamer in!

lees het artikel

Onze volksvertegenwooriging is niet bepaald een afspiegeling van de samenleving. En dat zorgt e voor dat bepaalde problemen over het hoofd gezien worden en andere groepen (en bedrijven) worden bevoordeeld. Hoe kunnen we daar verandering in brengen?

In de energietransitie gaat het ook over de Ander

lees het artikel

Iedereen wil een groenere wereld. Tegelijkertijd willen we liever geen windmolen in onze achtertuin. Hoe kunnen we in een wereld vol tegenstrijdige belangen toch de energietransitie momentum geven?