Jihadisten vechten een oorlog uit op social media. De propaganda die zij verspreiden wordt alsmaar professioneler. Welke virtuele wapens zet IS in om jongeren in het Westen te radicaliseren? Waarom vallen jongeren in Europa voor de ‘middeleeuwse realityshow’ van IS?

De afgelopen vijftien jaar heeft het jihadisme ongehinderd veel online territorium kunnen veroveren. In eerste instantie verspreidde Al-Qaeda na 9/11 amateuristisch ogende video’s, maar inmiddels heeft IS een professionele media-afdelin, Al-Hayat genaamd. Niet alleen de kwantiteit, maar ook de kwaliteit van jihad-propaganda is toegenomen. Onthoofdingen worden nu in slowmotion en met meerdere camera’s gefilmd.

Van een willekeurige aaneenschakeling van gruwelijkheden ontwikkelde de films zich de afgelopen jaren tot Hollywood-achtige actiefilms die jongeren wereldwijd weten te overtuigen van de jihad-romantiek: ook jij kunt deelnemen aan een heroïsch bestaan als jihad-strijder. Van een zero in het Westen naar een hero in Syrië.

Eén van de meest succesvolle propagandafilms van IS is ‘Clanging of the Swords IV’. In de film schetst IS zich als de heilstaat voor elke moslim. De beeldtaal van games als Grand Theft Auto past IS letterlijk toe door échte drive-by-shootings op burgers vanuit het perspectief van de dader vast te leggen. Waarmee geradicaliseerde jongeren hun geweldsfantasieën in het echt naspelen in Syrië.

Onder de free speech policy van sociale media kon IS propaganda als deze vrij verspreiden. Daarnaast maakt IS actief gebruik van social media als Facebook en Twitter. Ter ondersteuning van de aanval op Mosul in juni 2014 werden in één dag tienduizenden tweets verzonden om het Irakese leger in Mosul te demoraliseren.

Werkt deze strategie? De Belg Montasser Al-De’emeh onderhoudt in de beruchte Brusselse wijk Molenbeek contact met gezinnen van Syriëgangers. Jihadistische propaganda heeft volgens Al De’emeh zoveel impact op jongeren in Molenbeek omdat er een gebrek is aan imams die hun taal spreken en daarom gaan ze zelf online op zoek naar antwoorden. Samen met ouders van overleden Syriëgangers proberen zij radicaliseringsproces te stoppen. Als de jongeren in de val trappen van IS-propaganda is er vaak geen weg meer terug.

Extremistische gedachten krijgen en koesteren is digitaal moeilijk te bestrijden. De Canadees Mubin Shaikh stelt een heel andere aanpak voor. Shaikh is een voormalig jihadist die voor de Canadese veiligheidsdienst infiltreerde in een in 2006 opgerolde Al-Qaeda-cel die op het punt stond bomaanslagen te plegen in Toronto. Shaikh kent de jihadi-mindset en zo lukte het hem om via Twitter in dialoog te gaan met IS-aanhangers. Om één jongere van gedachten te veranderen moest Shaikh een half jaar lang dagelijks twitteren.

Net na de recente aanslagen in Brussel speurt Souad Mekhennet, onderzoeksjournalist voor de Washington Post, samen met haar collega’s naar de identiteit van de aanslagplegers. Mekhennet wist in 2015 als eerste journalist cameramensen van IS te interviewen en onthulde dat cameramensen in de IS hiërarchie een hogere rang innemen dan strijders. Voor IS is de cyberjihad minstens zo belangrijk als de militaire strijd.

Regie: Hans Busstra
Research: Halil Özpamuk, William de Bruijn
Productie: Jeroen Beumer
Eindredactie: Marije Meerman, Doke Romeijn