In Genève is het overleg over de toekomst van Syrië hervat. Hoe zou een plausibel toekomstscenario voor het Midden Oosten eruit kunnen zien? De gevolgen van het conflict, de grote vluchtelingenstromen en vele aanslagen zoals in Parijs en Beiroet maakt de vraag hoe het zo gekomen is met de dag urgenter. VPRO Tegenlicht duikt diep in de archieven, om via gebeurtenissen uit het nabije verleden vooruit te blikken. Welke lering valt er te trekken zodat we beter kunnen begrijpen hoe de toekomst van deze regio eruit zal zien? 

Samen met Libanees-Franse Ghassan Salamé, VN adviseur van Kofi Annan in de periode 2003-2006, kijkt VPRO Tegenlicht terug naar de cruciale jaren in Bagdad: 2003 en 2004. Daar ontstond de voedingsbodem voor wat later de soennitische militante beweging Islamitische Staat in Irak en Syrië zou gaan heten. En het bleek geen toeval dat er een sterke link is naar Saddam Husseins voormalige Ba'ath-partij: 'losers become spoilers.’
 

Evenals Ghassan Salamé maakte de Turkse diplomaat Öztürk Yilmaz het gewelddadige islamisme van dichtbij mee. Hij was in juni 2014 één van de 46 Turkse gegijzelden toen IS Mosul innam. Vanuit Ankara beziet hij nu als parlementslid voor de republikeinse volkspartij CHP de gebeurtenissen in Syrië en concludeert: 'IS is niet langer te vergelijken met jihadisten als Al Qaida: hier wordt een terreurstaat geambieerd.’ 
 
Als we eerder naar Ali Soufan hadden geluisterd en hem serieus hadden genomen, was de loop van de geschiedenis mogelijk heel anders geweest. Terreur is als twintig jaar het werkterrein van Soufan, die tussen 1997 en 2005 voor de FBI werkte als één van de weinige Arabisch sprekende special agents. Volgens Soufan is de loop van de geschiedenis een opeenvolging van onbedoelde consequenties; de aanslagen van 9/11 stonden aan het begin van een kettingreactie waarvan we zelfs nu de uitkomsten nog niet kennen. 

Voortbordurend op post-2004 ervaringen in Irak werkt Rafif Jouejati aan een mogelijke transitie voor Syrië in de nabije toekomst. Als oprichter van Free Syria en als lid van de 'The Day After'-groep meldt ze vanuit Washington dat Syrische burgers nu klem zitten tussen twee dictaturen: ‘De ene draagt Armanipakken en voert een schrikbewind; de andere komt grotendeels van buiten Syrië en vecht met het mes tussen de tanden. Op geen van beide is een toekomst te bouwen.

Met o.a. Ghassan Salamé (VN-ambassadeur), Ali Soufan  (voormalig FBI special agent ), Öztürk Yilmaz  (diplomaat/politicus), Rafif Jouejati (oprichter Free Syria)

Regie: Shuchen Tan, Marije Meerman
Interviews: Shuchen Tan, Chris Kijne, Alexander Oey, Halil Özpamuk
Research: William de Bruijn, Halil Özpamuk
Productie: Jeroen Beumer
Eindredactie: Marije Meerman, Doke Romeijn