Apps voor de jihad

Telegram, Surespot, TrueCrypt. ISIS zet een rijk arsenaal aan digitale middelen in om de propagandastrijd te voeren. Hoewel de terreurorganisatie erg gefocust is op het veroveren en behouden van fysiek terroritorium, is ze vooral succesvol in het digitale domein. Met welke middelen doen ze dat? 

Het fysieke terroritorium van ISIS breidt uit, zoals op de kaart hierboven is te zien (ga met je muis over de afbeelding om de groei tussen 2014 en 2015 te zien). Hoewel de allerlaatste ontwikkeling is dat gebieden weer worden terugveroverd op ISIS, zoals bijvoorbeeld Palmyra. Op één gebied wint de Islamitische terreurorganisatie nog steeds terrein: online. Veel experts zijn het erover eens dat ISIS de virtuele veldslag aan het winnen is en dat het antwoord uit het westen erg mager is. Welke tools zetten de jihadisten daarvoor in en hoe gaan de makers van die tools daarmee om?
 

Om veilig met elkaar te communiceren, maken jihadisten van ISIS gebruik van berichtendiensten als Surespot en Telegram. Beide diensten maken gebruiken encryptie: het versleutelen van berichten. Als berichten onderschept worden, zijn ze dan niet meteen te lezen. Op die manier worden bijvoorbeeld berichten van het front gedeeld met sympathisanten in het westen. Zodat er continu updates zijn over de strijd voor het kalifaat. Maar de diensten worden ook gebruikt om met elkaar te communiceren.

De Russische makers van Telegram vonden in eerste instantie de privacy van gebruikers belangrijker dan het blokkeren van jihadistrijders. Na de aanslagen in Parijs zijn Nikolai en Pavel Durov van mening veranderd en worden accounts van jihadi's verwijderd. De makers van Surespot zijn dat duidelijk niet van plan. De app kwam een paar keer in het nieuws in verband met gebruik door ISIS-aanhangers. Op hun blog benadrukt Surespot dat het nog steeds de veiligste berichtendienst is met versleutelde communicatie.

Overigens zijn er nog meer berichtendiensten die versleutelde communicatie aanbieden, zoals Signal, Wickr, Kik en sindskort ook Whatsapp. Hoewel er even sprake van was dat ISIS een eigen versleutelde berichtendienst had ontwikkeld, bleek Alrawi uiteindelijk toch niet te bestaan.

In een artikel van New York Times beschrijft Rukmini Callimachi hoe ISIS bestanden op een USB-stick versleuteld met Truecrypt. Zo worden de digitale gegevens ook fysiek beschermd. Op diezelfde USB-stick is CCleaner geïnstalleerd, een programma om digitale sporen mee uit te wissen. Allemaal manier om zo anoniem mogelijk te blijven en gegevens goed te beschermen. The New Yorker beschrijft het vreemde ontstaan van TrueCrypt.

De Poolse website Justpaste.it wordt gebruikt door ISIS-aanhangers. Op deze simpele website kun je tekst plakken waar je dan een link van krijgt, die je kunt gebruikem om je bericht via de sociale media te verspreiden. De maker en beheerder van de site, Mariusz Żurawek, werkt nauw samen met de politie en probeert om alle ISIS propaganda te blokkeren en te verwijderen. Lees dit artikel van The Guardian voor meer informatie.

Waar alle vorige diensten gebruikt worden om zoveel mogelijk sporen uit te wissen en communicatie geheim te houden, verspreidt ISIS juist ook veel informatie. Dat doen ze onder andere via Twitter. Een rapport van de Brookings Institute heeft aangetoond dat er ongeveer 46.000 Twitter-accounts zijn aangemaakt en gebruikt door ISIS-aanhangers.

Om dit zo effectief mogelijk te doen, ontwikkelde ISIS de app 'The Dawn of Glad Tidings'. Twitteraars die zich via deze app aanmelden, kunnen gewoon blijven twitteren, maar ISIS kan dan ook berichten verspreiden via deze Twitter-accounts. Op die manier omzeilt ISIS de spam-algoritmes van Twitter. De app is inmiddels door Google verwijderd uit de officiële appwinkel Google Play.

Twitter is ook scherper geworden in het aanpakken van ISIS op de eigen dienst. Na gesprekken met de federale overheid is Twitter actiever geworden in het verwijderen van accounts en berichten van mensen gelieerd aan terroristische organisaties. Vanaf 2015 heeft Twitter in totaal 125.000 accounts verwijderd die gerelateerd waren aan terroristische groeperingen, voornamelijk van ISIS.

Een ander plaform waarop ISIS de aandacht zoekt, is Facebook. Van alle sociale media platforms, is Facebook het meest pro-actief om terroristische propaganda van de website te houden. Er is een actief beleid tegen het plaatsen van terroristische nieuwsbrieven, propaganda en filmpjes. Er zijn speciale teams (Community Operations teams) over de hele wereld met mensen die meerdere talen spreken en die propaganda van terroristische organisaties snel identificeren en vervolgens verwijderen.
 

De blokkeringen van accounts, pagina's en berichten werden door ISIS niet gewaarderd. In februari 2016 verspreidt ISIS een video, genaamd 'Flames of The Supporters', waarin Mark Zuckerberg (oprichter van Facebook) en Jack Dorsey (oprichter van Twitter) met de dood worden bedreigd. Die video werd dan weer via Telegram verspreid.

Het online tijdschrift Dabiq is het officiële tijdschrift van ISIS. Het eerste nummer werd in juli 2014 gepubliceerd. Het tijdschrift wordt verspreid via het zogenoemde deep web, maar is op veel verschillende plekken online te lezen. Het tijdschrift werd via Amazon aangeboden en kon voor 22 dollar uitgeprint thuis bezorgd worden. Na een kleine twee weken haalde Amazon het tijdschrift eraf. Het magazine wordt aangeboden als PDF-bestand.

Terwijl online tijdschriften van andere moslim-extremistische organisaties, zoals AQAP's Inspire, mensen aansporen om aanslagen te plegen, richt Dabiq zich op de legitimiteit van ISIS. Het tijdschrift roept moslims uit de hele wereld op om naar het kalifaat te komen en te leven in 'het paradijs van en voor de moslims'.

Zo gebruikt ISIS dus veel tools die in het westen zijn ontwikkeld in een virtuele veldslag tegen het westen. Het antwoord erop is moeizaam. Naast bedrijven als Google, Twitter en Facebook aansporen om accounts te verwijderen, zijn overheden zelf ook actief. De Britse 'Counter Terrorism Internet Referral Unit' (CTIRU) verwijdert wekelijks ongeveer duizend pagina's en/of accounts. De Amerikaanse overheid heeft het zogenaamde 'United States Cyber Command' (USCYBERCOM). Exacte details van hun activiteiten blijven geheim. De Amerikaanse overheid heeft recent extra maatregelen aangekondigd om ISIS online bevechten.

De Nederlandse overheid lanceert juli 2014 het 'Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme' met daarin een digitaal plan. Een speciaal team van de Nationale Politie gaat online jihadistische propaganda opsporen en aanpakken. Er worden afspraken gemaakt met internetbedrijven over potentiële blokkering van accounts en content. Het plan stelt dat internetbedrijven die pagina's en propaganda niet verwijderen na verzoek van de Nederlandse overheid, worden aangepakt.

Bij die acties krijgen overheden een onverwachte bondgenoot: Anonymous. Onder de noemer #OPIsis worden accounts van ISIS bij Twitter aangemeld voor verwijdering. Ook websites worden op die manier aangemeld voor verwijdering. Als dat niet lukt, wordt overgegaan tot meer drastische maatregelen als hacken. Met name de groep GhostSec is actief op dat front.

Over de effectiviteit van de tegenaanval van overheden en Anonymous is veel twijfel. Vooralsnog lijkt ISIS nog steeds aan de winnende hand in de virtuele strijd.