In Romeinse tragedies hebben Ivo van Hove en Jan Versweyveld een unieke arena gecreëerd waarin Shakespeare meer dan ooit over onze tijd spreekt en waarin het publiek betrokken wordt bij het politieke spel in al zijn facetten. Zes uur lang theater van het hoogste niveau.

Ivo van Hove is theaterregisseur en sinds 2001 directeur van Toneelgroep Amsterdam. De lijst prestaties van de Vlaamse regisseur Van Hove is weinig geëvenaard.

Met Romeinse tragedies brengt Van Hove brengt Coriolanus, Julius Caesar en Antonius & Cleopatra samen als één doorlopende voorstelling over het politieke bedrijf:

Van Hove: 'Het zijn politieke drama’s. Niet de menselijke psychologie staat centraal, maar de mechanismen die mensen tot een gezamenlijk besluit, een politieke moord, binnen- of buitenlandse oorlogen, verharding van standpunten of tot capitulatie brengen.'

'Politiek houdt zich bezig met de maakbare wereld; samen probeert men greep te krijgen op een probleem en sturing te geven aan de loop der dingen. Een netwerk van meningen zet via consensus veranderingsprocessen in gang. Dit proces blijft voortdurend in beweging.'

'Romeinse tragedies is een polyfoon theaterstuk waarin alle meningen, standpunten en opinies naast elkaar staan. Een theaterstuk dat geen ultiem statement wil geven over wie het grote gelijk aan zijn kant heeft of welke richting we moeten uitgaan. Shakespeare trekt ook geen partij.'

    •

    De Romeinse tragedies zijn Shakespeare’s meest politieke stukken. Anders dan in zijn koningsdrama’s die hoofdzakelijk over machtswellust gaan, beschrijft hij veranderende politieke structuren in een veranderende samenleving. Hij laat mensen die in politieke idealen of een omslag geloven met elkaar debatteren. Drie keer laat hij slagen en falen van een politicus zien, zijn idealen en persoonlijke drijfveren. Hij toont dat politiek mensenwerk is.

    Plutarchus' verzameling biografieën van beroemde Grieken en Romeinen vormde een rijke bron voor Shakespeare (1564-1616). Voor Shakespeare boden de biografieën een schatkist aan interpretaties van een tijd die feitelijk onbekend was. Hij gebruikte dit historische materiaal op nauwkeurige wijze om een aantal successtukken te schrijven. Shakespeare schreef de Romeinse tragedies niet als een trilogie. The Tragedy of Julius Caesar is het oudste stuk en dateert uit 1599, The Tragedy of Antony and Cleopatra is geschreven in 1607 en The Tragedy of Coriolanus in 1608.

    •

    Tom Kleijn vertaalt voor diverse Nederlandstalige theatergezelschappen. Kleijn over zijn werk: 'Wanneer ik een tekst vertaal, kies ik voor de auteur, daar ben ik heel streng in. Eerst komt de auteur, dan kom ik, dan komt er bij wijze van spreken een afgrond en dan komt de voorstelling.'

    'In zijn tekst heeft de auteur alles geschreven wat aan de basis van een voorstelling kan liggen. Bij het vertalen van een toneeltekst gaat het nooit alleen om het verhaal, maar vooral ook over de vorm van de taal. Daarin zit de eigenheid van de auteur: in de klank van de woorden, in het ritme van de lettergrepen. Alle toneelpersonages krijgen hun karakter via de taal.'

    'Een theatertekst is gesproken tekst die vaak in hoog tempo voorbijtrekt. Je kunt er geen voetnoten in plaatsen. Shakespeare was zich daar maar al te zeer van bewust: wanneer hij iets duidelijk wil maken, moet hij het erin rammen. Daarvoor gebruikt hij het instrument van de herhaling en verpakt hij zijn thema’s in grote metaforen die hij door de tekst weeft. Zo krijgen zijn teksten die fantastische consistentie. Nauwkeurig realisme wordt afgewisseld met retoriek en poëzie. Het alledaagse wordt voortdurend in perspectief gezet in alomvattende beelden die het menselijk doen en laten verklaren.'

    Jan Versweyveld transformeert het toneel tot een politieke conferentie met de daarbij behorende infrastructuur. Monitors en een groot projectiescherm tonen doorlopend het dagprogramma of close-ups van sprekers op het podium, over een lichtkrant rolt het laatste nieuws.

    Het publiek bevindt zich midden in de politieke arena en krijgt alle bewegingsvrijheid. Men kan wisselen van plaats en focuspunt en achter op het toneel drank en kleine gerechten bestellen. De handeling gaat non-stop door, via monitors blijft de voorstelling op verschillende plekken te volgen.

    •

    Tal Yarden en zijn partner Trish Fox zijn gespecialiseerd in het ontwerpen en realiseren van multimediale theatraliteit, waarbij creativiteit en hypermoderne techniek hand in hand gaan.

    Over zijn video-ontwerp voor Romeinse tragedies schrijft Yarden: 'We gebruiken video in deze productie niet vanwege de sfeer of bij wijze van vormgeving. Het is reality-tv, een stuk gereedschap. Het is een suggestie voor discussie.'

    Voor de compositie voor Romeinse tragedies creëerde Eric Sleichim live akoestisch gespeelde muziek die vaak ook digitaal wordt bewerkt.

    Het instrumentarium bestaat uit symfonische percussie, vibrafoon, tape en objets trouvés. De partituren van de drie delen hebben elk hun eigen strikte muzikale structuur die het klankbeeld beïnvloedt.

    In Coriolanus manipuleren de musici de resonantie, het ‘geheugen’ van de klank. In Julius Caesar wordt de toonhoogte bewerkt, waardoor harmonische en niet-harmonische texturen ontstaan. In het slotdeel Antonius & Cleopatra dat zich grotendeels in Egypte afspeelt bestaat het klankmateriaal uit Noord-Afrikaans gestemde percussie en elektronica.

    Met Bl!ndman verkent de Vlaamse componist Eric Sleichim sinds 1988 nieuwe technieken in compositie en uitvoeringspraktijk, zowel met nieuwe als oude muziek. Sleichim werkt met onder andere Anne Teresa de Keersmaeker, Jan Fabre, Collegium Vocale en Muziektheater Transparant.

    Lies Van Assche studeerde toneelkostuumontwerpen aan de Koninklijke Academie Voor Schone Kunsten in Antwerpen. Sinds 1993 werkt ze als freelance ontwerpster voor verschillende theatergezelschappen en filmproductiehuizen. Regelmatig werkt ze met Ivo van Hove samen aan De getemde feeks, Perfect Wedding en Das Rheingold.

    Hiernaast werkt zij ondermeer voor Jan Fabre, Wim Vandekeybus, Het gevolg, Dito’Dito de KVS, Koen Augustijnen, Alain Platel, Ramsey Nasr (Enthführung).

    Lies vervult gastdocentschappen Kostuumontwerp aan kunstacademies. Haar interesse voor documentairefilm brachten haar tot het regisseren van de documentaire Ik lief. Hieruit ontstond later de theatervoorstelling puur/ik lief die in 2003 in première ging.

    Reinier Bruijne maakt als projectleider en meercamera regisseur al vele jaren programma’s en muziekregistratie’s voor de VPRO zoals Vrije Geluiden en festivalregistraties op Pinkpop, Lowlands, Best Kept Secret, Woo-Hah en de 3voor12 Song van het Jaar.

    Ook realiseerde hij tijdens de eerste corona lockdown het online videoproject Decamerone, een samenwerking van ITA, Het Nationale Theater en VPRO Mondo. 

    Sinds oktober 2020 regisseert hij ook de internationaal gedistribueerde ITALive registraties en maakte hij in het kader van Actie Cultuur de registaties van de voorstellingen George en Eran worden racisten en Romana Vrede - Tijd Zal Ons Leren.

    over Romeinse tragedies

    'Totaal anders dan bij eerdere ITA Live televisie-adaptaties zijn media nu zelf integraal onderdeel van de voorstelling. Regie, techniek, camera's en crew hebben zelfs een functie binnen het decor.

    Waar normaal bij televisieregistraties camera's zo discreet mogelijk opgesteld worden, zijn ze nu duidelijk zichtbaar en duiken ze tijdens opstootjes en gevechten vol in beeld.

    Een acteur die de vierde wand doorbreekt door direct op camera de kijker te adresseren, wordt middels de andere camera's weer vastgelegd. Kortom, het maakproces van televisie als aanwezige observator van een voorstelling over de 24-uurspolitiek.'

    Regie - Ivo van Hove
    Auteur - William Shakespeare
    Vertaling - Tom Kleijn
    Dramaturgie - Bart Van den Eynde, Jan Peter Gerrits, Alexander Schreuder
    Scenografie & lichtontwerp - Jan Versweyveld
    Compositie - Eric Sleichim
    Video ontwerp - Tal Yarden
    Kostuum ontwerp - Lies van Assche

    Muzikanten - Yves Goemare, Ward DeKerelaere, Hannes Nieuwlaet, Christiaan Saris

    Adaptatie video ontwerp - Karl Klomp, Mark Thewessen, Jan Versweyveld
    Video content research - Hiske Krammer, Johan Reiniers
    Regie assistentie - Daniël 't Hoen
    Scenografie assistentie - Ramón Huijbrechts
    Muziek assistentie - Lef Spincemaille
    Casting advies - Hans Kemna

    Creative producer - Wouter van Ransbeek

    Executive producer - Ulrike Bürger-Bruijs
    Productie manager - Edith den Hamer
    Productie assistentie - Emma van Buuren, Kiki Meyerhoven

    Hoofd techniek - Reyer Meeter
    Eerste inspiciënt - Sebastiaan Kruijs
    Inspiciënten - Pepijn van Beek, Kevin Cuijvers, Zinzi Kemper, Paul van der Zouwe

    Geluid - Emile Bleeker, Sebastiaan Kouwets, Timo Merkies, Pieter Roodbeen, Erwin Sterk, Chris Tijsmans
    Licht -  Sander van Elteren, Patrick Jonker, Wannes Klop, Peter Pieksma, Dennis van Scheppingen
    Video - Bart Coenen, Danne Hekman, Jorn Jilesen, Karl Klomp, Sibe Kokke, Mark Thewessen, Jeffrey van Vloten, Jordi Wolswijk, Theunis Zijlstra

    Cameraman Romeinse Tragedies - Thorsten Alofs
    Trekkenwand operator - Caroline de Jong, Manon van den Nouland
    Rekwisieten - David Logger
    Kostuums - Farida Bouhbouh, Wim van Vliet
    Kleedster - Claudia Pellegrini
    Kap en grime - Mirjam Venema, David Verswijveren
    Catering - Stef Hazenbosch, Meike Niemeijer, Semifredo
    Ondertiteling & vertaling - Erik Borgman
    Fotografie - Jan Versweyveld, Dim Balsem
    Grafisch ontwerp - Sara Fortuin, Serena Kloet, studio ITA
    Contract and licence management - Timur Topuz

    Service team - Marly van den Berg, Tjitske Fetter, Jeroen van der Gugten, Nicole van Hoeve, Sarah Kriek, Sanne van Loenen, Auke Oosthoek, Sophia van de Putten, Gino Wientjes

    Co-producenten - Bl!ndman, DEMunt/La Monnaie, Holland Festival, Kaaitheater, Muziektheater Transparant

    Deze productie werd mede mogelijk gemaakt door de grote steun en inzet van alle medewerkers van ITA.

    © ITA

    VPRO

    Meercameraregie & projectleiding - Reinier Bruijne
    Productie - Madeleine Somer
    Regie-assistentie - Refkele Steemers
    Opnameleider - Erwin Henkels
    Operationeel productieleider- Peter Hazenberg
    Technisch assistent - Alex de Gier
    Beeldtechniek - Lennert Prins
    Camera techniek - Dennis van Tol
    Camera assistent - Lisanne Boon
    Eerste camera - Ramon de Boer
    Camera - Marjolein Hoitinga, Joost Hoozemans, Wim Adam, Marijn Zurburg, Merlijn Dielemans
    Media management - Wouter van Heuningen, Theo van der Laan, Fred 't Hart, Dirk de Groot, Joris Essenberg
    Montage - Gerrit Jan van Putten, Reinier Bruijne
    Audiomixage - ITA, Erwin Sterk/ Mengwerk, Jaad Tal, Rogier Habraken
    Color grading - Mengwerk, Petro van Leeuwen
    Beeldresearch - Britt Bennink
    NPO 2 teasers & promo - Hadewich van Dalen
    Communicatie - Roos Schregardus
    Communicatie online - Dewi Oudijk

    De Romeinse tragedies is een programma in het kader van het Actie Cultuur van de NPO waarmee de publieke omroep muzikanten en kunstenaars een alternatief podium wil bieden tijdens de coronacrisis; een co-productie tussen ITA en VPRO.

    © VPRO 2021