Ivo van Hove in 5 minuten

Ivo van Hove

Janine Abbring ontvangt Ivo van Hove in de laatste aflevering van VPRO Zomergasten op 1 september. In zijn Zomergastenavond laat hij fragmenten zien uit de Disney klassieker Bambi uit 1942. Verder beelden uit de documentaireserie Five Came Back waarin vijf legendarische Hollywood filmmakers worden gevolgd die tijdens de Tweede Wereldoorlog besloten ten strijde te trekken voor hun land en zo de waarheid te tonen aan het Amerikaanse volk. Verder koos Van Hove beelden van de repatriëring van de slachtoffers van de MH17-ramp en een scène uit de film The Rider van de jonge regisseur Chloé Zhao. De film vertelt het verhaal van Brady, een paardentrainer en een rijzende ster in de rodeowereld. Na een val moet hij zijn leven weer zien op te pakken.

De hele aflevering is niet meer terug te kijken vanwege rechtenbeperkingen. De losse gesprekken zijn hieronder wel nog beschikbaar.

De keuzefilm van Van Hove, die direct na VPRO Zomergasten wordt uitgezonden, is Opening Night van regisseur John Cassavetes uit 1977. De film gaat over gevierd actrice Myrtle Gordon (Gena Rowlands) die in de aanloop naar de première van een nieuw toneelstuk worstelt met drankzucht, plankenkoorts en toenemende zorg over ouder worden. Wanneer bovendien een fan van haar verongelukt lijkt Myrtle er definitief aan onderdoor te gaan.

Van Hove (Heist-op-den-Berg, 1958) is één van de meest geroemde toneel- en operaregisseurs ter wereld. Daarnaast is hij directeur van Internationaal Theater Amsterdam (ITA). Voor het ITA-ensemble maakte hij dit jaar de veelgeprezen voorstelling Een klein leven, naar de internationale bestseller van Hanya Yanagihara. Deze zomer regisseert hij Don Giovanni voor de Opéra National in Parijs en in februari 2020 is zijn vertolking van de wereldberoemde musical West Side Story te zien op Broadway in New York. In 2015 werkte Van Hove met zanger David Bowie aan de muziektheatervoorstelling Lazarus, door Bowie gezien als het slotstuk van zijn leven. Een maand na de première overleed David Bowie.

'Ik wil fragmenten tonen waarin Nederland op zijn best is, waarin mensen zich volledig overgeven aan hun passie maar daar ook in falen. En ik laat de tekenfilm zien waardoor ik de kracht van kunst doorvoelde en voor altijd begreep.'

Ivo van Hove

oeuvre

Ivo van Hove groeide op in het Vlaamse boeren- en mijnwerkersdorp Kwaadmechelen. Hij studeerde rechten maar koos uiteindelijk voor het toneel. Zijn loopbaan als toneelregisseur begon begin jaren ’80 in Antwerpen met zijn eigen producties Ziektekiemen en Geruchten. Van 1990 tot 2000 was hij artistiek leider van Het Zuidelijk Toneel en van 1998 tot 2004 van het Holland Festival. Sinds 2001 staat Van Hove aan het roer van Toneelgroep Amsterdam, het huidige ITA-ensemble. Daar regisseerde hij onder andere Angels in America van Tony Kushner, de marathonvoorstellingen Romeinse Tragedies en Kings of war van Shakespeare, Opening Night van John Cassavetes, La voix humaine van Jean Cocteau, The Fountainhead van Ayn Rand en De stille kracht van Louis Couperus. In 2018 fuseerde het gezelschap met de Stadsschouwburg Amsterdam tot Internationaal Theater Amsterdam. In september regisseert Van Hove hier de wereldpremière van Freud, naar het nooit eerder geënsceneerde Le Scénario Freud van filosoof Jean-Paul Sartre. Ook tekent hij voor de regie van Hans Kestings solo Wie heeft mijn vader vermoord in het voorjaar van 2020.

Johannes en Tony

In september ontvangt Van Hove de Johannes Vermeerprijs, de staatsprijs voor de kunsten. De jury looft de manier waarop Van Hove met zijn producties de Nederlandse taal over de grenzen brengt. Aan de onderscheiding is een bedrag van 100.000 euro verbonden dat Van Hove mag besteden aan een speciaal project binnen zijn werkterrein. De producties van Van Hove zijn te zien in theaters over de hele wereld. Dit jaar was zijn voorstelling Network genomineerd voor vijf Tony Awards, een prestigieuze prijs waarvan hij in 2016 er al twee won, waaronder die voor beste regisseur voor zijn voorstelling A View from the Bridge. Met diezelfde voorstelling won hij het Britse equivalent van de Tony, de Laurence Olivier Award, ook voor beste regisseur. Van Hove werkte met internationale topartiesten: Jude Law in Obsession, Juliette Binoche in Antigone, Saoirse Ronan, Ben Wishaw in The Crucible en Bryan Cranston in Network. In 2020 regisseert hij de Franse steractrice Isabelle Huppert in het stuk The Glass Menagerie van Tennessee Williams. 

mysterie

Recensenten zien in het werk van Van Hove een hang naar mysterie en een mededogen voor de onvolmaaktheid van menselijke relaties. Hij schuwt intellectualisme niet in zijn voorstellingen. Toch wil hij niets liever dan een groot publiek met zijn werk bereiken. En dat lukt hem, want naast lovende kritieken zitten de zalen over de hele wereld bomvol.

Bambi

David Hand, Walt Disney Studios, 1942

Bambi is de vijfde film van animatiestudio Disney en is gebaseerd op het boek Bambi, ein Leben im Walde (1923). De film staat vooral bekend om de hartverscheurende scène waarin Bambi’s moeder sterft. Het witstaarthertje Bambi en zijn moeder moeten vluchten voor jagers. We horen een schot en als Bambi in veiligheid is, roept hij opgelucht dat ze het gered hebben, maar zijn moeder is nergens te bekennen. Zijn vader vertelt hem dat zijn moeder er niet meer kan zijn en Bambi kijkt met een betraand oog nog één keer om voordat ze samen de donkere nacht in lopen. Ivo van Hove opent zijn avond met deze scène omdat dit zijn eerste aanraking was met de kracht van kunst: een niet bestaand getekend figuurtje kan je ziel doorboren.

My Way Home

Bill Douglas, British Film Institute, 1978

In zijn half-autobiografische filmtrilogie - bestaande uit My Childhood (1972), My Ain Folk (1973) en My Way Home (1978) - reflecteert de Schotse filmmaker Bill Douglas op zijn jeugd in het mijnwerkersstadje Newcraighall. Kenmerkend aan de trilogie is het gebruik van statische shots en de afwezigheid van kleur. Ivo van Hove laat een fragment uit het laatste deel zien, waarin we de vader van hoofdpersonage Jamie in gesprek zien met de directeur van het kindertehuis waar Jamie in zit. Hij wil Jamie mee terug nemen naar het dorp, maar de directeur vertelt dat Jamie kunstenaar wil worden en dat hij hem liever in het tehuis houdt. Eenmaal thuis bevestigt Jamie zijn wens, waarop de vrouw van zijn vader boos wordt. Onbegrepen zijn op de plek waar je opgroeit is herkenbaar voor Ivo, die vroeger ook in een klein mijnwerkersdorp woonde (Kwaadmechelen) en daar vooral leerde wat hij allemaal niet is.

Die Frau mit den 5 Elefanten

Vadim Jendreyko, Mira Film, Zürich, 2009

Swetlana Geier (1923-2010) was een Russisch-Duits vertaalster die twintig jaar lang werkte aan vertalingen van de vijf grote werken van romanschrijver Dostojevski. Zij is het onderwerp in de documentaire Die Frau mit den 5 Elefanten, waarin we haar thuis aan het werk zien en haar volgen als ze in Kiev in het verleden van haar vader duikt. Ivo van Hove koos een fragment uit waarin Geier huishoudelijke taken uitvoert zoals strijken en uien fruiten, en ondertussen haar gedachten uitspreekt over de parallellen tussen textiel en tekst en tussen de rokken van een ui en de mens. Geier ontroert Ivo vanwege haar aandacht voor de kleine dingen in het leven en de poëtische gedachten die daarop volgen: dat is volgens hem levenskunst. 

Ivo van Hove in zijn laatste schooljaar

Metallica: Some Kind of Monster

Joe Berlinger & Bruce Sinofsky, Films Transit International, 2004

Toen de metalband Metallica bezig was met het maken van een nieuw album werd er een making of gefilmd. Maar het onderwerp veranderde toen bleek dat de band in een diepe crisis zat. Een therapeut werd ingeschakeld om de boel te redden. Ivo van Hove laat een fragment zien waarin we enerzijds de bandleden goed op elkaar ingespeeld zien in de repetitieruimte, en anderzijds ruzie zien maken over de beperkte aanwezigheid van de zanger. Metallica is hier een soort familie, zoals Ivo die ook kent uit de theaterwereld: je inspireert elkaar, maar deelt ook elkaars sores. Bovendien is de scheiding tussen werk en privé erg diffuus.

Burden of Dreams

Les Blank Flower Films, 1982

De film Fitzcarraldo (1982) was een waanzinnig project van Werner Herzog, met als centrale metafoor dat de hoofdpersoon een schip over een berg moet tillen om op die berg een operahuis te kunnen bouwen. Herzog besloot dat dit ook echt moest gebeuren, wat een verschrikkelijk complex productieproces met meerdere gewonden en zelfs doden tot gevolg had in de Peruaanse jungle. In de documentaire Burden of Dreams is het rampzalige filmproces vastgelegd. Als je denkt dat er onmogelijk nog meer mis kan gaan, blijkt het altijd nog erger te kunnen. In deze scène zien we hoe de filmploeg voor opnames opzettelijk het schip tegen een rots laat botsen in de gevaarlijkste rivier van het Peruaanse Amazonewoud, waarbij een cameraman gewond raakt. Vervolgens loopt het schip ook nog vast op een zandbank en komt de productie maandenlang stil te liggen tot het regenseizoen weer begint. Ivo van Hove laat een fragment uit Burden of Dreams zien om de onbegrensde wil van de regisseur te laten zien, en de vraagtekens die hij oproept.

Five Came Back

Laurent Bouzereau, Amblin Partners, Netflix, 2017

Het boek Five Came Back: a Story of Hollywood and the Second World War van journalist Mark Harris gaat over vijf Hollywoodregisseurs die in dienst van het Amerikaanse leger de Tweede Wereldoorlog in beeld brachten en propagandafilms moesten maken. Five Came Back is een driedelige documentaireserie op Netflix die deze gebeurtenissen opnieuw vertelt. In het fragment dat Ivo van Hove toont wordt verteld hoe George Stevens besloot om tijdens de bevrijding van het Nazi-concentratiekamp Dachau niet langer op te treden als regisseur maar dat hij de verschrikkelijke omstandigheden moest vastleggen als bewijsmateriaal. Het materiaal werd ook daadwerkelijk belangrijk bewijsmateriaal in de Neurenberg processen. Dit fragment stelt voor Ivo van Hove de vraag welke maatschappelijke verantwoordelijkheid je hebt als kunstenaar en hoe gebeurtenissen in de wereld je werk ingrijpend kunnen veranderen. 

Ivo van Hove in Antwerpen, 1978

Dag van nationale rouw

NOS, 2014

Op 17 juli 2014 werd het vliegtuig MH17 boven Oekraïne neergehaald. In de dagen erna verkeerde Nederland in rouw en op 23 juli kwamen de eerste veertig slachtoffers aan op het vliegveld in Eindhoven. Eén voor één werden de lijkkisten in auto’s geplaatst waarna de stoet van veertig lijkwagens onder politiebegeleiding naar Hilversum reed. We zien een montage van enkele belangrijke gebeurtenissen op deze dag. Ivo van Hove is ontroerd door de manier waarop Nederland reageerde op de vliegramp. Daarnaast vindt hij de theatraliteit van de rouwstoet en bijbehorende rituelen erg indrukwekkend.

The Rider

Chloé Zhao, Cherry Pickers Film, 2017

De speelfilm The Rider gaat over een jonge cowboy die tijdens een rodeo ernstig hoofdletsel oploopt, met als gevolg dat de rodeorijder niet meer mag paardrijden. De film is documentaire en fictie tegelijkertijd: de rollen worden ingevuld door niet-professionele acteurs die zichzelf spelen. In het fragment zien we Brady, de hoofdrolspeler die dus een gefictionaliseerde versie van zichzelf speelt, eerst de nietjes verwijderen uit het verband om zijn schedel en vervolgens een wild paard temmen. Ivo van Hove laat dit fragment zien vanwege het grote talent van regisseuse Chloé Zhao, die hier werkt met ongetrainde acteurs en een ongetemd paard, maar ook vanwege sensibiliteit waarmee Brady het paard temt.

Une autre solitude

Patrice Chéreau & Pascal Greggory, Stéphane Metge, 1995

In 1995 regisseerde Patrice Chéreau voor de derde keer het theaterstuk Dans la solitude des champs de coton, waarvan het repetitieproces werd vastgelegd in de documentaire Une autre solitude. Van Hove, die dit toneelstuk zelf ook regisseerde in 1988, neemt een fragment mee uit deze documentaire waarin we Chéreau aan het werk zien. Acteur Pascal Greggory komt er niet uit met zijn tekst en wordt vervolgens door Chéreau zo gestuurd dat hij zelf ontdekt hoe hij dit probleem moet oplossen. Chéreau is Van Hove’s grote leermeester.

Ivo van Hove en Jan Versweyveld in Parijs, 1982

Happy Together

Wong Kar Wai, Jet Tone, 1997

In de Chinese film Happy Together, die in Cannes de prijs voor beste regisseur won, volgen we de twee mannen Lai en Ho die naar Argentinië gaan om daar hun liefdesrelatie nieuw leven in te blazen. Daar ontmoet Lai de jonge Chang, waar hij mee bevriend raakt en waarop hij verliefd wordt. Chang weet alleen niet dat zijn nieuwe vriend homoseksueel is. In dit fragment zien we een laatste gesprek in een Argentijnse bar voordat Chang weer verder gaat met zijn reis. Ivo van Hove vindt de melancholische stijl erg mooi. Net als het onbeantwoorde verlangen, een thema dat vaak voorkomt in zijn werk.

My Architect

My Architect, Nathaniel Kahn, Films sans Frontières, 2003

My Architect is een documentaire van Nathaniel Kahn waarin hij tracht het gecompliceerde leven van zijn vader, de beroemde architect Louis Kahn (1901-1974), te ontrafelen. Bij diens overlijden bleek hij namelijk bij nog twee andere vrouwen en kinderen te hebben. Nathaniel Kahn bezoekt onder meer voormalige collega’s, studenten en de ex-vrouwen van zijn vader. In dit fragment zien we Nathaniel in het parlementsgebouw van Bangladesh waar hij de architect Shamsul Wares interviewt. Wares houdt het nauwelijks droog als hij probeert uit te leggen wat Louis Kahn's gebouw betekent voor Bangladesh. Ivo van Hove koos dit fragment om het belang van kunst voor de samenleving te laten zien. De documentaire was in 2003 genomineerd voor een Oscar voor Beste Lange Documentaire.

David Bowie: The Last Five Years

Francis Whately, BBC, 2017

De wereldberoemde popster David Bowie overleed in 2016 aan leverkanker. In zijn laatste jaren bracht hij de albums The Next Day en Blackstar uit, waarvan het muzikale proces in de documentaire David Bowie: The Last Five Years uit de doeken wordt gedaan. Ook de door hemzelf geschreven musical Lazarus komt voorbij, waarbij Ivo van Hove de regie op zich nam. In dit fragment zien we Tony Visconti, producer van het werk van Bowie, reflecteren op ruwe audio-opnames van Bowies stem, zonder muzikale begeleiding. Hij vertelt dat Bowie op dat moment uitbehandeld was en alles gaf wat hij te geven had.

de aflevering als podcast

Het hele gesprek met Ivo van Hove is beschikbaar als podcast. De fragmenten zijn hierdoor niet meer te zien, daarom beschrijven we ze in een voice-over. De gesprekken zijn verder onaangepast.

Abonneer je om niets te missen via iTunes, ►RSS-feedStitcher of luister via deze pagina. Luister hier naar de podcasts van andere afleveringen.