De strijd voor gelijke rechten gaat niet alleen om een strijd voor gelijke rechten: voor sommige bedrijven en landen is het ook een businessmodel gebleken. Ze hullen zich in regenboogkleuren, maar doen dat eigenlijk alleen voor hun eigen belang.
Deze praktijk staat ook wel bekend als pinkwashing: bedrijven verkopen bijvoorbeeld rond de Pride-maand producten in regenboogthema's om meer winst te maken, maar steunen de strijd niet financieel. Of een land doet er alles aan om LHBTQIA+-vriendelijk over te komen zodat andere misstanden in het land worden overschaduwd.
In dit artikel nemen we je mee door verschillende voorbeelden van pinkwashing.
De Amerikaanse organisatie Breast Cancer Action was in 2002 de bedenker van de term pinkwashing. Dit gebeurde tijdens de lancering van hun bekroonde campagne Think Before You Pink. Hierbij vestigden ze de aandacht op de marketingcultuur rond pink ribbon-acties.
Zo werden bedrijven of organisaties als pinkwashers gezien wanneer zij beweren om hun steun voor borstkanker te uiten door roze lintproducten te promoten, maar tegelijkertijd producten produceren of verkopen die chemicaliën bevatten die een verband houden met de ziekte.
Ieder jaar worden er door allerlei grote bedrijven regenboogversies onthuld van hun producten tijdens de Pride-maand. Denk aan speciale Nike-schoenen, limited edition M&M’s of Skittles chocolade. The Guardian omschrijft pinkwashing als een jaarlijks fenomeen met een grof soort identiteitspolitiek. Het vermoeden is dan ook dat leden van de LHBTQIA+-gemeenschap niet betrokken waren bij het opzetten van de Pride-campagnes voor deze grote merken.
Pinkwashing vindt ook in Nederland plaats. Sommige Nederlandse bedrijven hebben al eens de plank misgeslagen tijdens Pride. Marketingdeskundige Alfred Verhoeven schat dat 10 procent van de grote ondernemingen in Nederland wel op een positieve manier bijdraagt aan Pride, maar dat het bij de andere 10 procent misgaat.
Eén voorbeeld hiervan is de Zeeman. In 2018 verkocht de winkelketen tijdens Pride T-shirts en tassen in regenboogkleuren. Maar het bedrijf was geen sponsor van de Pride en stond geen winst af aan de LHBTQIA+-gerelateerde doelen. Ook was er weinig bekend over het LHBTQIA+-beleid binnen het bedrijf.
Volgens COC-woordvoerder Philips Tijsma werkt een bedrijf echt mee aan Pride wanneer zij niet alleen regenbooglogo’s op hun producten plaatsen, maar ook een LHBTQIA+-vriendelijk beleid op de werkvloer hebben en de winst van deze producten afdragen aan LHBTQIA+-gerelateerde doelen.
Onder veel leden van de LHBTQIA+-gemeenschap heerst er dan ook een sentiment dat er geld wordt verdiend over de rug van een minderheidsgroep. Raven van Dorst vertelde bijvoorbeeld tijdens Zomergasten waarom die niet meer naar Pride-parades gaat. Die vindt het te massaal en te commercieel en ziet het ook als een vorm van pinkwashing.
In de reportageserie Electric Avenue, over de effecten van moderne technologie op de samenleving, is te zien hoe LHBTQIA+’ers uit conservatieve gemeenschappen in Israël en Palestijnse gebieden elkaar makkelijker kunnen vinden door datingapps.
Echter blijken er meerdere ogen te zijn die meekijken in het online dateleven van de Israëlische en Palestijnse LHBTQIA+’ers. Het Israëlische leger kan via een verplichte app onder Palestijnen zien waar de Palestijnen bijvoorbeeld wonen maar ook op wie zij mogelijk een oogje hebben.
Dit laatste gebruikt het Israëlische leger tegen Palestijnse LHBTQIA+'ers om informatie te winnen over bijvoorbeeld hun buren en families, of om erachter te komen wie er uit de buurt heeft meegedaan aan protesten. De reportageserie vertelt ons hoe Palestijnse LHBTQIA+'ers hierdoor als informant worden ingezet voor het Israëlische leger.
In het fragment hieronder vertelt de Palestijnse Khader hoe hij vindt dat Israël aan pinkwashing doet: Israël meent homoseksuelen te accepteren en omarmen maar tegelijkertijd worden homoseksuelen uit minderheidsgroepen ondervraagd en bedreigd. En dat gaat voor Khader niet samen.
In Canada ervaren niet alle LHBTQIA+’ers gelijke bescherming en politietoezicht. Zo toont onderzoek van hoofdleraar genderstudies Alexa DeGagne aan dat in de afgelopen twee decennia de relatie tussen LHBTQ2S-mensen en politieorganisaties in Canada is verschoven.
In het bijzonder hebben verschillende LHBTQ2S-organisaties de banden met de politie aangehaald, om zo samen op te kunnen trekken tegen haat, discriminatie en geweld. Met succes, want de leden hiervan ervaren daadwerkelijk minder geweld van de Canadese politie op basis van hun ras, genderexpressie, en/of klasse.
Maar inheemse, zwarte, gender-niet-conforme en arme mensen binnen de LHBTQIA+-bevolking ervaren nog steeds discriminatie, geweld en criminalisering door de Canadese politie. Op hun beurt probeert de politie met Pride Parades hun imago te pinkwashen in relatie tot deze LHBTQIA+-gemeenschappen.
LGBTQ2S staat voor: Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Queer of Questioning en Two Spirits.
Zuid-Afrika was het eerste land ter wereld waarin discriminatie op basis van seksuele oriëntatie als strafbaar werd gesteld in de grondwet. Ook is dit het enige land in Afrika met rechten tot het homohuwelijk. Kaapstad profileert zich zelfs als The gay capital of Africa. Sommige LHBTQIA+’ers uit verschillende Afrikaanse landen vluchten dan ook naar Zuid-Afrika om daar een beter leven te leiden. Tenminste, dat is waar ze op hopen.
Maar het beeld dat Zuid-Afrika schetst van zichzelf als homovriendelijk land, blijkt slechts een illusie. Onder veel zwarte Zuid-Afrikanen heerst nog steeds de opvatting dat homoseksualiteit on-Afrikaans is en wordt heteroseksualiteit als de norm gezien.
Zuid-Afrikanen die van deze norm afwijken hebben dan ook een grotere kans om aangevallen te worden met discriminatie, haatmisdrijven en geweld. Niet veel mensen in Zuid-Afrika durven daarom voor hun seksuele geaardheid uit te komen, omdat ze bang zijn voor uitdrijving.
Protest in Zuid-Afrika tegen haatmisdrijven aan LHBTQIA+'ers (2014)
In juni 2022 eisten meer dan veertig community-groepen dat de Britse LHBT Award Show een van hun hoofdsponsors liet vallen, namelijk de Marcquarie Group. Dit bedrijf financiert fossiele brandstof projecten en, zo betogen de actievoerders, draagt daarmee bij aan de klimaatcrisis en het schade toebrengen van inheemse gemeenschappen.
In een open brief schreven de community-groepen dat ze geloven dat de Award Show een krachtige bijdrage aan de LHBTQIA+-gemeenschap kan zijn maar de sponsoring van de Marcquarie Group aan de Award Show onacceptabel vinden. En dat deze sponsorkeuze schade zal brengen aan vele gemarginaliseerde mensen, waaronder LHBTQIA+-leden.
De Britse queer-activist Chardine Taylor Stone, die vier jaar geleden nog een prijs uitgereikt kreeg van de LHBT Award Show, stuurde haar prijs afgelopen zomer terug.
Het heeft geen zin om een ethisch dubieuze sponsor te hebben voor wat in weten een mensenrechtenprijs is. Daar zit een complete tegenstrijdigheid in.
Hoewel de LHBTQIA+-beweging wereldwijd populair is en impact maakt, valt er nog veel te winnen op het gebied van bedrijven en landen die de woorden bij de daden voegen. Daarbij is het belangrijk dat zowel landen als bedrijven meer inclusief en betrokken zijn met de LHBTQIA+gemeenschap. En de rechten van LHBTQIA+’ers niet worden misbruikt. Alleen dan dragen deze landen en bedrijven ook echt iets bij met Pride.