Het thema van deze aflevering van Made in Europe is De Duistere Kant. Dimitri Verhulst reist onder meer naar Roemenië, waar de mythe van de bloeddorstige graaf Dracula zorgvuldig in stand wordt gehouden. Pieter Steinz schrijft in Made in Europe over onze fascinatie voor de Transsylvaanse graaf, die bestaat in de verbinding van twee mythes: 'die van de extreem wrede heerser van Walachije (in het huidige Roemenië) en die van de bloedzuigende 'ondoden' die de Balkan onveilig zouden maken.'  Zonder twijfel een van de engste, en een van de oudste draculafilms ooit is Nosferatu uit 1922. De bijbehorende muziek van Hans Erdmann, die toendertijd live werd gespeeld bij de filmvertoning, is goeddeels verloren gegaan, maar een reconstructie hebben we gelukkig nog wel.

De Franse componist Charles Valentin Alkan, bevriend met Chopin en erkend als een van de grote pianovirtuozen van de 19e eeuw, had een tamelijk macaber trekje: hij schreef stukken met lugubere titels als 'brand in het naburige dorp'. Het tweede deel uit zijn Grand Duo Concertant heet L'Enfer - de hel. Griezelig genoeg. Als je dan ook nog weet dat hij - volgens de overigens niet al te betrouwbare overlevering - overleed doordat zijn boekenkast op hem viel toen hij een exemplaar van de Talmoed van de bovenste plank wilde pakken...

Een van de beroemdste enge films ooit is The Shining van Stanley Kubrick, naar een boek van Stephen King. Een schrijver trekt zich vrijwillig terug - met vrouw en helderziend zoontje - als winteroppas in een afgelegen hotel in de bergen, waar het flinkt blijkt te spoken. Hollywood all the way, behalve de muziek. Want om de opening kracht bij te zetten, en eng te maken had Kubrick een Europese componist nodig. Daarom gebruikte hij het dreigend klinkende derde deel uit Bartoks Muziek voor snaren, slagwerk en celesta.

Erlkönig van Franz Schubert is mogelijk zijn beroemdste, en zeker een van zijn duisterste liederen. De ballade vertelt het trieste verhaal van een vader die ’s nachts te paard naar huis rijdt met in zijn armen zijn zoon. De jongen (die vermoedelijk doodziek is) ziet in zijn koortsdromen de elfenkoning, een symbool van de dood, die hem probeert mee te lokken naar de ‘andere zijde’. Het angstige kind roept naar zijn vader om hulp. De elfenkoning probeert het opnieuw, uiteindelijk dreigt hij het kind met geweld mee te nemen. Als de vader en het kind op hun bestemming komen, blijkt de jongen gestorven te zijn. Hij is voor de elfenkoning bezweken.

Tartini's Duivelstrillersonate, volgens de overlevering gecomponeerd na een droom waarin hij de duivel viool hoorde spelen, behoort tot de bekendste vioolsonates uit de barokperiode - en al is het niet per se de meest virtuoze, Anne Sophie Mutter speelt 'm wel verduiveld mooi...

Het Poème Satanique van Alexandr Skrjabin is een daadwerkelijk satanisch klinkend pianostuk, waar de liefhebber wellicht de invloed van een pianostuk van Franz Liszt herkent: de Mephisto Wals… (ook al iets duivels). Skrjabin zelf noemde zijn Poème Satanique “de apotheose van onwaarachtigheid, hypocrisie en valsheid…” Over de duistere kant van de menselijke psychologie gesproken…

En weer terug naar Dracula, aan het einde van de rit: The son of the daughter of Dracula versus the incredible Frankenstein Monster is een stuk van componist Moritz Eggert, voor twee theremins + kamerensemble. Een aanschakeling van ‘enge’ thema’s (of wat dat hadden kunnen zijn) uit jaren ‘50 griezelfilms. Eggert schreef ook al eens een Voetbal Oratorium èn hij is een groot liefhebber van bordspelen. Of dat het logisch maakt dat hij een stuk griezelmuziek schreef weet ik niet, maar het klinkt meteen lekker eng. Probeer maar, binnen een paar tellen heb je de associatie te pakken...

In 1971 verscheen een film van Ken Russell getiteld The Devils. De film speelt zich af in Frankrijk in de 17e eeuw en gaat over een priester, Père Urbain Grandier, die in de stad Loudun een schuilplaats zoekt om zich te verstoppen voor het corrupte bewind van Kardinaal Richelieu. Er breekt een ware hysterie uit als de priester door een sexueel gefrustreerde non beschuldigd wordt van hekserij en tovenarij. De Engelse componist Peter Maxwell Davies schreef muziek bij de film, onder ander een fantasie over het Dies Irae, en bijpassende klanken bij de obscene hallucinatie die zuster Jeanne heeft, waarin ze Père Grandier in de gedaante van Christus over water ziet lopen…

Wat in deze serie 'enge' en 'griezelige' klanken uit de duistere krochten van de menselijke geest niet mag ontbreken is dat stukje Bach dat strijk en zet wordt ingezet bij films waarin we moeten vermoeden dat een gevaarlijke krankzinnige het op ons en de rest van de wereld gemunt heeft. Verzint u er zelf een griezelig verhaal bij?