Music in Europe: Verbeelding

Een alternatieve soundtrack bij de documentaireserie Made in Europe. Thema: Verbeelding

De documentaireserie Made in Europe is gebaseerd op het gelijknamige boek Made in Europe van Pieter Steinz. Een caleidoscopische reeks essays over honderden culturele iconen uit Europa. Vrije Geluiden op Radio 4 levert een alternatieve soundtrack bij de serie, aan de hand van de successievelijke thema's: rebellie, religie, vrije vrouwen, verbeelding, de duistere kant, verlangen, vernieuwing en idealen.

Het meisje met de zwavelstokjes

Als er twéé dingen zijn waardoor de verbeeldingskracht van kunstenaars in de loop der eeuwen is getriggerd dan zijn het wel de verhalen uit de bijbel, en daarnaast de volksverhalen en sprookjes. Talloos zijn de muziekwerken met een bijbels onderwerp, en bijna net zo talrijk de muziekstukken die hun inspiratie ontlenen aan mythologie of de sprookjes die in de afgelopen eeuwen te boek gesteld zijn. Het christelijk geloof en de bijbelverhalen zoals die in onze cultuur zijn overgeleverd kun je met een gerust hart Europees noemen, en de sprookjes van Grimm en Andersen ook. Maar het was uitgerekend een Amerikaans componist die een sprookje - Het Meisje met de Zwavelstokjes - verbond met een bijbels gegeven: het lijdensverhaal, de kruisiging en het sterven van Christus. Die componist heet David Lang, en hij deed dat in The Little Match Girl Passion. Een werk waarvoor hij in 2008 de Pulitzer Prize voor muziek won. “My piece is called The Little Match Girl Passion and it sets Hans Christian Andersen's story The Little Match Girl in the format of Bach's Saint Matthew Passion, interspersing Andersen's narrative with my versions of the crowd and character responses from Bach's Passion.”

Moeder de Gans

Ma Mère l'Oye is een reeks van vijf stukken voor piano-vierhandig, van de Franse componist Maurice Ravel, gecomponeerd rond 1910. Een jaar later maakte Ravel een bewerking voor orkest. De stukjes zijn gebaseerd op de Sprookjes van Moeder de Gans, een verzameling volksverhalen en sprookjes van de Franse schrijver Charles Perrault (1628–1703) die in januari 1697 werd gepubliceerd. Ravel schreef deze muziek voor de kinderen van vrienden. Zowel de pianoversie als de orkestversie laten horen hoe Ravel zich in zijn verbeelding kon verplaatsen in de belevingswereld van kinderen. Luister maar eens naar de muziek-geworden versie van Klein Duimpje…

Hallucinaties

De Franse componist Jean-Michel Damase (1928 – 2013) is niet de allerberoemdste der componisten uit de 20e eeuw, en hij was ook eerder bekend als pianist dan als componist. Zo won hij de Grand Prix du Disque voor zijn opnamen van de muziek van Gabriel Fauré. En dat was dan weer wel een beroemde componist en ook meteen een groot voorbeeld voor Damase.  Hij schreef enigszins vreemd, impressionistisch en sfeervol werk dat de titel ‘Hallucinations’ (op z’n Frans) draagt. Een mooi en enigszins dromerig werk dat niet de sfeer van een LSD-trip wil opwekken of zoiets, eerder het wegdromen en fantaseren aan de waterkant op een zwoele zomerdag. Tamelijk ongebruikelijke combinatie: altviool en harp…

Alice in Wonderland

Alice in Wonderland, van Lewis Carroll. Misschien is het wel een van de beste voorbeelden van grenzeloze verbeelding, dit boek. Als kinderboek is het al anderhalve eeuw een succes, maar als boek voor grote mensen is het óók al anderhalve eeuw een succes.

In Made in Europe schrijft Pieter Steinz over het wereldberoemde boek 'Alice's Adventures in Wonderland' van Lewis Carroll dat met dat fantasyverhaal in 1865 de gouden eeuw van het kinderboek officieus werd ingeluid. 'Met zijn woordspelletjes en zijn surrealistische verhalen was de wiskundige Carroll van grote invloed op experimentele schrijvers, onder wie Jamess Joyce, de popgroepen Jefferson Airplane en The Beatles; om maar niet te spreken van de komieken van Monty Python.'
De tamelijk jonge Engelse componist Joby Talbot, geboren in 1971, heeft in opdracht van The Royal Ballet (en het National Ballet of Canada) balletmuziek geschreven die geïnspireerd is door Alice in Wonderland. Hij schreef die muziek in 2011 op verzoek van choreograaf Christopher Wheeldon, en dat bleek een gouden greep, als we lezen wat de New York Times er over schreef: "Mr. Talbot’s score is the trump card for 'Alice'.

Parade

Erik Satie schreef de muziek voor Parade honderd jaar geleden. In de programmatoelichting werd het woord ‘surrealisme’ voor het eerst gebruikt. Het libretto van de voorstelling was van o.a. Jean Cocteau en Pablo Picasso!

Peter en de Wolf

Het muzikale sprookje Peter en de wolf van Sergej Prokofjev voor spreekstem en orkest in in 1936 in Moskou in première en is naderhand in de hele wereld een succesnummer gebleken. Peter is een jochie dat avonturen beleeft met sprekende dieren, en tenslotte een wolf vangt en naar de dierentuin brengt. Muziek voor het jeugdigste publiek, geschreven in opdracht van een jeugdtheater, maar serieus opgevat door tal van artiesten - niet alleen musici, orkesten en dirigenten, maar ook de 'leveranciers' van de spreekstem: er zijn opnamen met Frank Groothof, Ramses Shaffy en Paul de Leeuw, en internationaal met Itzhak Perlman (de violist!), Sean Connery (die als James Bond menig communistisch wolfsgevaar bezwoer) en... David Bowie!