Hildegard van Bingen is een van die vrije vrouwen die aan bod komen in Made in Europe, het boek van Pieter Steinz, die over haar schrijft: Haar daadkracht, haar geleerdheid, haar enorme productie en vooral haar onafhankelijkheid hebben van Hildegard van Bingen een feministische heldin gemaakt. Hildegard van Bingen was een Duitse benedictijnse abdis die leefde van het jaar 1098 tot 1179. Ze wordt gezien als de eerste vertegenwoordigster van de Duitse middeleeuwse mystiek. En niet te vergeten: ze was de eerste componiste uit de geschiedenis van de klassieke muziek die bij naam bekend is. Ze schreef bijvoorbeeld voor de nonnen van haar klooster het mysteriespel Ordo Virtutum, "Orde der deugden", een gezongen drama voor vrouwenstemmen met één rol voor een mannenstem (de duivel, logischerwijs ;-)). En ze componeerde allerlei gezangen voor de liturgie, waarvoor ze zich liet inspireren door haar visioenen. De muziek van Hildegard zit in de traditie van het Gregoriaans, maar in de tekst vind je allerlei lyrische ontboezemingen. Tegenwoordig is de muziek van Hildegard vrij populair, wat zeker te maken zal hebben met de opkomst van de New Age en verwante esoterische stromingen.

Juliette Marie Olga (Lili) Boulanger was de eerste vrouw in de geschiedenis die de Prix de Rome won. Lili Boulanger bracht haar korte leven door in Parijs. Ze werd - lijdend aan de toen nog dodelijke ziekte van Crohn - niet ouder dan 24 jaar. In dat korte leven bezocht ze het conservatorium van Parijs, en ontwikkelde ze een herkenbare eigen stijl van componeren. Haar zus was ook componiste en muziekdocente: Nadia Boulanger (1887-1972). Nadia werd vooral bekend als docente compositie aan het Conservatoire national supérieur de musique te Parijs. Zij was verantwoordelijk voor het muzikale onderwijs aan een hele generatie vooraanstaande componisten in Europa en de Verenigde Staten. Ástor Piazzolla, Aaron Copland en Philip Glass gingen bij haar in de leer, en dat kwam vooral door de rol die zij speelde in de herontdekking van Monteverdi.
Ook als dirigente was Nadia Boulanger actief en succesvol: ze dirigeerde de muziek tijdens het huwelijk van prins Rainier en Grace Kelly van Monacao; ze was de eerste vrouw die in Londen een symfonieorkest dirigeerde. En ze richtte een ensemble op waarmee ze pionierde met de madrigalen van Monteverdi.

Florence Foster-Jenkins. Zangeres. Althans: dat wilde ze graag zijn, hoewel haar talenten op dat gebied, zacht gezegd, te wensen overlieten. Een geërfd fortuin stelde haar in staat om een zangcarrière te ontwikkelen - iets waarvan zij eerder was weerhouden door haar ouders en voormalige echtgenoot. Ze nam zanglessen en vanaf 1912 trad ze op. Haar moeders dood in 1928, toen Florence 60 jaar oud was, gaf haar nog meer vrijheid en middelen om haar droom te verwezenlijken. Uit Jenkins’ opnames blijkt dat zij weinig gevoel voor ritme en toonhoogte had en dat zij nauwelijks in staat was om een noot vast te houden. Men kan horen dat haar begeleider zich aanpaste aan haar ritmische fouten en de variaties in haar tempo. Niettemin werd zij enorm populair op haar eigen volstrekt onconventionele manier. Haar publiek waardeerde haar kennelijk meer om de ironische amusementswaarde dat dan om haar muzikale talent. Door dubbelzinnige kritieken in de kranten werd de nieuwsgierigheid van het publiek ook nog eens aangewakkerd. Ondanks haar gebrek aan talent, was Jenkins heilig overtuigd van haar grootheid. Ze vergeleek zichzelf met vermaarde zangeressen en deed het hoongelach van het publiek af als jalousie de métier. En ze sprak de legendarische woorden: Mensen mogen zeggen dat ik niet kan zingen, maar niemand kan zeggen dat ik niet heb gezongen.

Francesca Caccini (Florence, 18 september 1587 - na 1641) was een Italiaanse componiste, zangeres en dichteres. Ze speelde onder meer luit en was muzieklerares. Als dochter van Giulio Caccini wordt ze tot de vroege barok gerekend. Zij was waarschijnlijk de meest invloedrijke vrouwelijke componist sinds Hildegard van Bingen en zou dat tot in de negentiende eeuw blijven. Ze was rond 1620 de best betaalde muzikant aan het hof van de Medici in Florence. Zij kreeg een humanistische opleiding en werd in de muziek ingewijd door haar vader. Vooral als zangeres maakte ze indruk, zowel in als buiten Italië. Al op de leeftijd van dertien jaar maakte zij haar debuut als zangeres. Op 8 mei 1641 verliet Caccini het Florentijnse hof, en van na dit jaar is maar weinig informatie over haar bekend, niet meer hoe ze verder leefde, en ook niet wanneer of hoe ze stierf.

Een componiste die gerust als legendarisch bestempeld kan worden. Leidde een teruggetrokken bestaan in St. Petersburg, waar ze in 2006 overleed. Eigenzinnig, en dat is zacht uitgedrukt. Zelf zei ze eens: Er is hoe dan ook geen verband tussen mijn muziek en die van welke andere componist, levend of dood. Kenmerkend zijn ongebruikelijke combinaties van instrumenten, zoals in haar compositie voor acht contrabassen, piano en slagwerk - slagwerk dat bestaat uit grote houten hamers en een enorme houten kist in de vorm van een doodkist. Een ander kenmerk is het gebruik van zeer luide, massieve, repetitieve klankclusters, die je bijvoorbeeld krijgt door met de vlakke hand een knal op een flink aantal pianotoetsen tegelijk te geven. Musicoloog Elmer Schönberger gaf Oestvolskaja daarom de bekend geworden typering 'de vrouw met de hamer'. Het wonderlijkste is misschien nog wel dat deze zo op het oog felle, bijna agressieve muziek, als je die tot je laat doordringen, op een onweerstaanbare manier blijkt te ontroeren.

In de eerste helft van de 19e eeuw was het bepaald niet vanzelfsprekend dat je als vrouw een componist, virtuoos pianist of muziekdocente kon zijn. Toch was Louise Farrenc dat allemaal. Ze leefde van 1804 tot 1875. Geboren in een kunstenaarsgezin: haar vader en broer waren bekende beeldhouwers (met de naam Dumont, trouwens). Ze was in haar tijd echt heel erg beroemd in heel Europa. Leerling van beroemde mannen als Clementi, en Hummel, en voor compositie - en toen was ze pas 15! - van Anton Reicha. Ze had een klinkende carrìere als concertpianiste, werd tegelijk ook nog moeder (en haar dochter werd trouwens ook pianiste), en een succesvolle docente aan het Parijse conservatorium. Een paar decennia na haar dood was ze echter volkomen vergeten. Tot ze dankzij de genderspecifieke belangstelling voor vrouwelijke componisten, de afgelopen jaren, weer herontdekt werd. Toen werd ze zelfs Composer of the Week bij de BBC. Veel van de muziek die ze zelf componeerde was pianomuziek, maar ze schreef ook voor kamer-ensembles en voor symfonie-orkest. Alleen een opera is haar nooit gelukt, niet omdat ze dat niet wou of kon, maar omdat het haar niet lukte om de rechten te krijgen voor een libretto dat kans zou maken in een belangrijk opera-huis. Jammer. Want de muziek van Farrenc klinkt beslist mooi.

Over Kate Moore willen we eigenlijk niets anders zeggen dan wat ze zelf schrijft op haar website: My work is engaged with what lies beneath the surface. By unearthing elaborate, intricate, underlying structural possibilities and buried architecture, my aim is to build complexity embedded below the immediate aural impression. In a similar mode I am interested in the way tectonic forces act upon a surface where the subtle collision of energies push and pull against each other resulting in rippling, swirling and vibrating vivid soundscapes that are always changing.
Luister maar gewoon. En be blown away.