MUZIEK

ANTOINETTE: Ja, eigenlijk een goede buurman, Die wel eens in was voor een praatje. Eitjes kwam kopen bij ons. Nou, uiteindelijk, in september 2014, dan kom je met de stankoverlast. Het was eigenlijk een soort kattenpiesachtige lucht, zeg maar.

VOICE-OVER MEIKE: Ik ben in de buurt van Weert, bij Antoinette, ook wel bekend als het Aardbeienvrouwtje. Precies op de grens van Limburg en Brabant heeft ze een boerderijwinkeltje en kweekt ze haar eigen aardbeien. Ik ben bij haar omdat ze last heeft van drugsafval. Hopelijk kan ze me wat leren over de risico’s van drugsafval, want daar wil ik graag meer over weten.

ANTOINETTE: Is het echt kattenpies? Hier in de omgeving lopen veel katten. Dus het is eigenlijk veel gras. Wat bomen. Ja, het zou kunnen.

VOICE-OVER MEIKE: Maar Antoinette komt erachter dat het geen kattenpies is wat ze ruikt, als de politie in 2015 massaal bij haar buurman binnenvalt. In een van zijn schuren blijkt een drugslab te zitten. Het afval van dat lab werd ook nog eens in de mestkelder van die buurman gedumpt. Dat gebeurt vaker: drugsafval in mest dumpen. Want dan ruik je het chemische afval minder goed. Zo’n mestkelder stinkt toch al. En drugsafval gaat dan inderdaad naar kattenpies ruiken. Het idee dat ze al die tijd naast een drugslab heeft gewoond, raakt Antoinette nog steeds.

ANTOINETTE: Die stank en die chemische troep die vrijkwam uit mestkelders, stallen, ramen, deuren noem maar op. Die stonden eigenlijk gewoon open in feite. Nou, door die kieren van de mestkelder kwam de stank omhoog. Nou, het leverde voor ons behoorlijke hoofdpijnen op. Personeel viel uit, vanwege ernstige hoofdpijnen. Tranende ogen. Echter ook rode ogen. Bij onszelf ook. Maar onze dochter van zeven. Iedere keer als die wind uit die richting kwam dan sloeg het bij haar op de luchtwegen.

VOICE-OVER MEIKE: De dochter van Antoinette heeft gevoelige luchtwegen door een aandoening en belandt onder andere door de drugsafvallucht een aantal keren in het ziekenhuis.

GELUID – DEUR GAAT OPEN

MEIKE: We zijn nu in de slaapkamer van je dochter?

ANTOINETTE: Ja, dat klopt. Kijk.

MEIKE: Oh joh, je hebt echt duct tape op het kozijn geplakt.

ANTOINETTE: Ja het moet wel. Ik kan hier eigenlijk niet luchten.

VOICE-OVER MEIKE: Ik loop met Antoinette in en rondom haar boerderij. Ze laat me ook het land van de buurman zien. Pas een jaar nadat het drugslab ontdekt werd, ruimde de gemeente de rotzooi op, want er zou geen plek zijn om het drugsafval veilig achter te laten. Al die tijd zat Antoinette met haar gezin nog in de vieze lucht. En dat was niet het enige: de vervuilde mest werd ook nog eens uitgereden op het maisveld van de buurman.

MEIKE: Want hier, dit is jullie schuur. En daarachter is dan het land waar de mais was gevonden?

ANTOINETTE: ​​​​​​​Ja, daar zie je koeien lopen en nog achter die koeien, daar is ie uitgereden.

MUZIEK

​​​​​​​DAAN: Nou, deze kant zie je dan onze ademluchtfles. Hebben we een grote hoeveelheid lucht bij: 50 liter. Keer 300 bar. Daar kunnen wij aardig moment op werken.

VOICE-OVER MEIKE: Ik sta in een werkbus van Strukton Milieutechniek. Dat is een commercieel opruimbedrijf. Ze worden door de overheid ingehuurd om het drugsafval op te ruimen en doen dat grondig. Medewerker Daan laat me zien wat ie allemaal meeneemt als ie naar een dumplocatie gaat. In zijn bus staat dus een enorme fles met zuurstof, met een hele lange slang eraan zodat ie op de dumpplek rond kan lopen en veilig kan ademen.

DAAN: Dan hebben we een gordel. En we hebben een masker. Die kan ik je nu niet laten zien want die zijn vervuild. Nou, dan hebben we de pakken.

GELUID – GERITSEL

VOICE-OVER MEIKE: Daan laat me een oranje overall zien. Speciaal tegen chemische stoffen. Maar voor de zekerheid maakt hij zijn pak nog dicht met duct tape. Fascinerend om te zien hoeveel veiligheidsmaatregelen ze treffen. Maar ja, het is natuurlijk ook geen kattenpis waar ze mee werken. Ik hoopte dat Daan en zijn collega’s me wat meer konden vertellen over de risico’s van drugsafval, maar behalve de acUTe risico’s - zoals het inademen van die chemische stoffen - kunnen ze me niet echt antwoord geven. Op zoek naar échte deskundigen dus.

MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: Criminologe Yvette Schoenmakers – je hoorde haar in mijn eerste reportage - raadt me aan om langs te gaan bij Jordi van der Steen.

MEIKE: Hoi, Jordi?

JORDI VAN DER STEEN: Ja, hoi, Ik zat al te wachten.

VOICE-OVER MEIKE: Jordi is…

JORDI VAN DER STEEN: Van de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant.

MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: Dat is een overheidsinstantie die toezicht houdt op milieuzaken. En omdat in Jordi’s regio al een aantal jaren veel drugsafval wordt gedumpt, heeft hij zich op dat vlak gespecialiseerd. Hij vertelt me dat het grootste risico het contactrisico is. Dus de mensen die het drugsafval vinden of opruimen. Want als je de chemische dampen inademt kun je onwel worden, of je longblaasjes kunnen verbranden. En dan kun je dus doodgaan. Dit weekend werd er bijvoorbeeld nog iemand dood gevonden in een drugslab. Die man had waarschijnlijk te lang in die chemische dampen gewerkt. Je kunt ook brandwonden krijgen als die stoffen op je huid komen. Dat acute gevaar is er niet alleen voor mensen, maar ook voor de natuur.

JORDI VAN DER STEEN: Die zuren tasten meteen bodems aan. Maken bodemleven acuut dood. Ik heb helaas al een paar keer flinke bomen gekapt zien worden door een dumping zeg maar in die nabije omgeving.

VOICE-OVER MEIKE: Als ik aan dat drugsafval in de natuur denk, denk ik ook weer aan het verhaal van de hondjes met afgebrande pootjes, omdat ze door drugsafval lopen. Wat is daar nou van waar? Ik bel een paar hondentrimsalons in Weert, daar waar mijn onderzoek naar drugsafval begon.

GELUID – TELEFOON GAAT OVER

HONDENTRIMSALON WEERT: Eigenlijk heb ik het nog nooit gehoord. En ik hoop het ook nooit mee te maken want het zou ook wel afschuwelijk zijn als een hondje zoiets overkomt.

VOICE-OVER MEIKE: Niemand van de hondentrimsalons die ik spreek heeft het ooit gezien of meegemaakt. Dus ik leg het voor aan expert Jordi.

JORDI VAN DER STEEN:Ik ken die verhalen wel. En ik ken ook die verhalen van kinderen die door plassen zuur fietsen. Ja, je zult er gewoon flinke brandwonden van krijgen.

VOICE-OVER MEIKE: Nog zo’n verhaal. In 2015 zijn vier kinderen door plassen drugsafval gefietst. Ze waren op vakantie, net over de grens, in België. Jij en ik zouden ook die plas kunnen fietsen, want het ziet er gewoon uit als een plas water. Geen alarmerende jerrycans of zo in de berm. Nieuwsgierig? Check de foto in de app. Deze kinderen zijn uiteindelijk behandeld in het brandwondencentrum.

MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: Wat de lange-termijn-effecten op de natuur zijn, dat weten we niet. Dat vertelt Jordi, maar ook het NFI, het Nederlands Forensisch Instituut. Ik bel met een van hun drugsexperts die me uitlegt dat die lange-termijn-effecten misschien zelfs meevallen. De bodem lijkt een zelfreinigend vermogen te hebben. Als uit de onderzoeken – die nu gedaan worden – blijkt dat dit klopt, dan kan de huidige opruimmethode misschien wat kostenefficiënter. Dat bevestigt ook Jordi van der Steen:

JORDI VAN DER STEEN: Nou, we saneren nu de boel gewoon. We halen het weg.

MEIKE: Want eigenlijk is het nu dus zo als het in de grond komt: we denken dat het niet goed is maar we weten het niet zeker. Maar voor de zekerheid halen we die grond dan dus maar weg.

JORDI VAN DER STEEN: Ja maximale inzet. En eigenlijk zou het beleid moeten zijn dat je iets meer onderzoek doet naar de gevolgen daarvan.

MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: Dit gaat over de bodem, maar hoe zit het met het water? Want vaak als er een drugslab gevonden wordt, dan gaat er een slangetje voor het afval rechtstreeks het riool in. Dus er komt ook veel drugsafval in het water terecht. Ik vraag me af hoe erg dat is, dus ik ga eerst maar eens op zoek naar rapporten en andere informatie. Ik vind iets van het RIVM – het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu - uit 2015. Daarin staat dat er eigenlijk niks bekend is over de giftigheid van drugsafval voor waterorganismen. Ook vind ik een brief uit 2016, van de Adviescommissie Water aan de minister. Ook daaruit blijkt dat we eigenlijk niks weten over de invloed van drugs op de waterkwaliteit. Tijd om het te checken bij de deskundige op dit gebied: Pim de Voogt. Ik bel ‘m.

GELUID – TELEFOON GAAT OVER

MEIKE: Want je zit in Spanje nu toch?

PIM DE VOOGT: Ja dat klopt ja.

MEIKE: Wat ben je aan het doen daar?

PIM DE VOOGT: We zitten op een congres hier over de analyse van stoffen in het milieu zeg maar.

VOICE-OVER MEIKE: Pim de Voogt is hoogleraar milieuchemie en onderzoekt jaarlijks drugsresten in het riool. Dat zegt iets over het drugsgebruik in ons land, want we plassen allerlei stoffen weer uit. Maar Pim ziet ook regelmatig flinke pieken, en dat wijst op een drugsafvallozingen. Om goed te kunnen begrijpen wat de risico’s zijn, legt ie me eerst uit hoe een rioolwaterzuiveringsinstallatie werkt.

PIM DE VOOGT: Rioolwaterzuiveringsinstallatie werkt in principe op twee manieren tegelijkertijd. Het ene is dat: er zitten bacteriën in die installatie en die kunnen stoffen afbreken. Die worden aangevoerd. En de tweede manier is dat stoffen kunnen blijven plakken aan het slib dat in die rioolwaterzuiveringsinstallatie aanwezig is. Er zijn drugs die worden tegen gehouden en er zijn ook drugs die helemaal niet worden tegen gehouden en voor 100 procent er doorheen gaan.

MEIKE: Ok, en welke zijn dat dan?

PIM DE VOOGT: Dus XTC is een voorbeeld en ketamine ook.

VOICE-OVER MEIKE: XTC en ketamine vloeit dus gewoon door ons waterzuiveringssysteem. Cocaïne en speed wordt er wel goed uitgefilterd, zegt Pim. Dat water uit die installaties komt uit in plassen, meren en rivieren. Waar wij in zwemmen en waar dieren in leven. Of dat risicovol is weten we volgens Pim de Voogt niet, omdat daar nooit onderzoek naar is gedaan.

PIM DE VOOGT: Daar weten we eigenlijk heel weinig van, maar we weten wel: geneesmiddelen en drugs zijn allebei groepen van stoffen die specifiek gemaakt zijn om een reactie in het lichaam te bewerkstelligen. En je kunt dus verwachten dat dat ook gebeurt bij organismen die in het water leven. En er zijn bijvoorbeeld rapporten van studies waarbij blijkt dat stoffen als slaapmiddelen inderdaad ook bij vissen leiden tot versuffing van vissen waardoor ze bijvoorbeeld minder snel zullen vluchten als er een roofvis op ze af komt. Dus dat soort effecten kan je denk ik ook op den duur verwachten als er hoeveelheden van drugs of geneesmiddelen doorgelaten worden.

VOICE-OVER MEIKE: En er is volgens hem nog een ander risico: namelijk dat de waterzuiveringsinstallatie op tilt slaat.

PIM DE VOOGT: In Baarle-Nassau hebben we gezien dat de lozing van het afval van een illegale fabricage van amfetamine leidde tot het feit dat alle bacteriën in die installatie ermee ophielden. En dat betekent dat die installatie dus niet meer functioneerde en dat er onvervuild water heel kort werd doorgelaten. En dat toen men dat in de gaten had dat de zaak niet meer werkte, dat men de rioolwaterzuiveringsinstallaties stop moest zetten. En het water moest opvangen. En dat werd vervolgens in tanks opgeslagen en later afgevoerd met tankwagens naar een andere installatie waar het dan weer verwerkt werd.

MEIKE: Dat zal een duur grapje zijn geweest.

PIM DE VOOGT: Dat is een heel duur grapje geweest kan ik je zeggen. Ik weet niet de precieze cijfers maar dat kwam zeker in de buurt van tonnen.

MEIKE: En wie moet dat betalen? Het waterschap dan?

PIM DE VOOGT: Ja, in eerste instantie moet het waterschap dat betalen. Maar die proberen dat natuurlijk wel om dat te verhalen, voor zover mogelijk.

MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: Voor ik alle feiten op een rijtje zet, heb ik nog één vraag die niet beantwoord is: hoe zit het nu met het drugsafval bij de buurman van het Aardbeienvrouwtje? Die vervuilde mest was namelijk gewoon uitgereden over zijn maisveld. De politie ontdekte dit en Jordi van der Steen, van de Omgevingsdienst, deed onderzoek.

JORDI VAN DER STEEN: Wij wisten daar op een gegeven moment dat daar mest was uitgereden. Waarvan ook weer verdenking was dat daar drugsafval in zat. En dat hebben wij daar ook aangetoond. Onze collega's van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit die hebben vervolgens gekeken: zit het ook in de planten. En daar bleek het ook in te zitten.

MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: In het rapport van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit lees ik dat de gevonden concentraties waarschijnlijk geen gezondheidsrisico vormen voor vee, die de mais zouden eten. En ook niet voor mensen die die dieren weer zouden eten. Deze mais is in ieder geval vernietigd. Dus helaas: je kunt geen pretverhogende mais kopen in je supermarkt. Maar ik vraag me nu wel af: gebeurt dit niet vaker? Want er is vaker drugsafval gedumpt in mestkelder, dus is het dan ook vaker op gewassen beland?

JORDI VAN DER STEEN: Vast wel. In de afgelopen jaren zijn er een aantal incidenten waarvan eigenlijk nu al gezegd kan worden dat het eigenlijk geen incidenten meer zijn. We hebben ook met de start van het mestseizoen, met uitrijden van de mest, een communicatiebericht opgesteld. Ook voor de burgers. Mocht je echt afwijkende dingen merken. Meld het alsjeblieft. Want we willen het toch wel weten. We willen toch wel onderzoek gaan doen dan.

MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: Even alles samenvatten hoor. Want eigenlijk weten we dus helemaal niet hoe risicovol drugsafval is. Er is nauwelijks onderzoek naar gedaan. Wat ik wel geleerd heb: drugsafval is sowieso gevaarlijk als je het vindt. En het acute gevaar is er ook voor de directe omgeving. Planten en bodemleven sterven af. Maar wat het op de lange termijn doet weten we niet. En de gevaren van drugsafval in het water zijn helemaal onbekend. En dan is er dus ook nog de vraag of dat afval niet al lang in onze voedselketen zit? En of dat gevaarlijk is Een ander ding is dat het nogal wat kosten met zich mee brengt als dat afval opgeruimd moet worden. Een dagje opruimbedrijf Strukton over de vloer of een waterzuiveringsinstallatie die op hol slaat, dat kan aardig in de papieren lopen. En wie draait dan op voor de kosten, als de drugsafvaldumper in geen velden of wegen te bekennen is? Dat hoor je de volgende keer.

MEIKE: Zou je het nu weer herkennen als je drugsafval ruikt?

ANTOINETTE: Ja, zeker. Het blijft echt hangen. Je ruikt het af en toe nog. Ja, kan niet missen.

VOICE-OVER MEIKE: Antoinette, het Aardbeienvrouwtje in Nederweert, maakt zich nog steeds zorgen.

ANTOINETTE: Nou we hebben trouwens, omdat we in de aardbeienteelt zitten hebben wij dus grondwater nodig. We hebben de gemeente zo vaak gevraagd: goh, we willen graag een bodemonderzoek hebben. Dat wij weten waar we aan toe zijn. Ik zeg: ik moet niet dat hebben dat hier dadelijk drugsafval in de aardbeienteelt zit. We hebben op een gegeven moment water opgevangen vanuit de hemel. Daar hebben wij dus ook de planten mee water kunnen geven. Maar we hebben ook veel leidingwater moeten gebruiken, omdat wij niet uit de grond durfden te trekken.

MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: Ik krijg van Antoinette nog een bakje aardbeien mee. En die heb ik – als niet drugsgebruiker – gewoon opgegeten. Heerlijk. Ik ben nog benieuwd: wat vind jij hier eigenlijk van? Gebruik je zelf wel eens drugs en denk je dan ook na over deze wereld daarachter? Of is het voor jou misschien wel een reden om juist geen drugs te gebruiken? Laat het me weten in de app. Bedankt!

MUZIEK FADE-OUT