MUZIEK

MEIKE: Hoe spreek ik het uit in het Limburgs? Weert?

SJOERD VAN HOOF: Wiert.

MEIKE: Wiert?

SJOERD VAN HOOF: Ja. Ik moet altijd aan het Engelse woord van 'weird' denken. Raar.

MEIKE: O ja, nou dat is wel een mooie associatie inderdaad.

SJOERD VAN HOOF: Vandaar ook Weertdegekste.

VOICE-OVER MEIKE: Dit is Sjoerd van Hoof, de man achter de lokale nieuwssite Weertdegekste.nl. Een kale man van 33. Online vond ik een beschrijving van hem: “De kuifje van Weert, altijd bovenop het nieuws”. Sjoerd heeft nog een parttimebaan, maar de meeste tijd is ie kwijt aan dit werk.

SJOERD VAN HOOF: Jazeker, dat is echt een uit de hand gelopen hobby. Echt bizar gewoon.

MEIKE: Want ik zag net al: hier bij je achterzak heb je ook een pieper zitten.

SJOERD VAN HOOF: Ja, dat is een pager inderdaad. Ah, nu gaat ie net af.

MEIKE: Wat staat er nu?

SJOERD VAN HOOF: Ja, dit is een eind verder weg.

VOICE-OVER MEIKE: Sjoerd staat de hele tijd ‘aan’. Hij checkt om de zoveel minuten zijn pieper en zijn twee telefoons. Want als er wat gebeurt wil ie er natuurlijk wel snel bij zijn. Hij vertelt me dat Weertdegekste ooit begon als een vriendensite waar stapverhalen gedeeld werden. Toen Sjoerd naar de Randstad vertrok om te studeren wilde hij toch graag de ontwikkelingen in Weert blijven volgen. Wat hij aan nieuwsberichten vond deelde hij op Weertdegekste. En toen ie na een paar jaar weer terugkwam naar Weert, bleef hij dit doen. En nu is ie heeft ie dus bijna een fulltimebaan aan.Ik heb Sjoerd gevraagd om me een rondleiding te geven langs plekken waar drugsafval gedumpt is wordt in Weert. Zijn site staat er vol mee. Begin april werd hier zelfs op één dag vijf keer drugsafval gevonden. Dus dit lijkt me een goede plek om mijn onderzoek naar drugsafval te starten.

SJOERD VAN HOOF: Ik denk dat we eerst even naar het buitengebied gaan. Even langs het kanaal. Want ook in de Zuidwillemsvaart wordt veel afval gedumpt.

VOICE-OVER MEIKE: Weert. Het VVV-foldertje omschrijft het als volgt: “Omgeven door prachtige natuurgebieden, op de grens van Limburg en Noord-Brabant. Het is een gezellige Midden-Limburgse stad met nagenoeg 50.000 inwoners.” Niet heel opvallend verder. Behalve het groen in de omgeving dan. Want in 2014 werd Weert uitgeroepen tot de groenste regio van de wereld.

MEIKE: Even kijken… Dit is jouw auto?

SJOERD VAN HOOF: Ja.

GELUID INSTAPPEN AUTO

VOICE-OVER MEIKE: Over de autostoel van Sjoerd hangt een fluorescerend gele jas, zo’n wegwerkersjas. Zo kan ie veilig overal als eerste ter plaatse komen, ook bij ongevallen en zo. Maar die hoeft ie nu hopelijk niet te gebruiken. Ik ga naast Sjoerd zitten en de ‘tour de drugsdumping’ begint.

MUZIEK

MEIKE: Kun je je nog herinneren de eerste keer dat je bij zo'n dumping was?

SJOERD VAN HOOF: Ik heb er al zoveel meegemaakt dat ik niet specifiek weet: dat was toen de eerste keer.

MEIKE: Ze zijn niet meer op een hand te tellen?

 SJOERD VAN HOOF: Nee zeker niet.

MEIKE: We draaien nu links een bospad op.

SJOERD VAN HOOF: Beversdijk. Dit is nou ook zo'n typisch bospaadje wat ze dan inrijden. En dan gooien ze het gewoon daar in het midden neer. We kunnen nog een stukje doorrijden.

MEIKE: En dumpen ze dan meestal wel een stukje het bos in of soms ook gewoon langs zo'n weg waar we net op reden?

SJOERD VAN HOOF: Ik rij nu naar een locatie toe waar ik direct kan aanwijzen waar ze toen gedumpt hebben.

MEIKE: Ho, beetje hobbelig hier. Zullen we even uitstappen weer? Je auto kan hier gewoon midden op het pad blijven staan, gok ik?

GELUID UITSTAPPEN AUTO

VOICE-OVER MEIKE: Je kent de foto’s misschien wel, van die blauwe en witte jerrycans op een hoopje in de berm? Je kan op verschillende manieren van je drugsafval afkomen. Dumpen en lozen. Dumpen betekent dat het in verpakkingsmateriaal zit. Dus bijvoorbeeld in zo’n jerrycan, in een wat grotere blauwe ronde ton of een IBC-vat, zo’n groot wit vat met een ijzeren raster eromheen. Daar kan wel 1000 liter in. Maar dat afval kan ook geloosd worden. Dan worden de chemische stoffen gewoon direct ergens op de grond of in het water gegoten.

SJOERD VAN HOOF: Dat lag hier overal. Dat lag helemaal verspreid. Daar ligt dan een vat. En hier. Maar het meeste ligt dan op het zandpad, een zandweggetje eigenlijk van een verharde weg. Overdag wordt die wel druk bereden. Maar 's nachts is hier niks te beleven. Je merkt het nu ook: je hoort de vogeltjes fluiten, zo rustig

VOICE-OVER MEIKE: Uit een onderzoek van Politie&Wetenschap uit 2016 blijkt dat drugsafval vooral in het buitengebied gedumpt wordt. Dus bijvoorbeeld op dit soort bospaadjes, op afgelegen terreinen of op weilanden. Dat was in bijna 85% procent van de gevallen. Maar soms wordt het ook gedaan op een industrieterrein. Of zelfs in een woonwijk.

MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: Ik heb geprobeerd zicht te krijgen op het aantal dumpingen, landelijk. Via de politie heb ik cijfers opgevraagd. Daaruit blijkt dat Limburg, waar Weert ligt, en Noord-Brabant de koplopers zijn als het gaat om het aantal drugsafvaldumpingen. Maar ik zie dat het zich ook naar de rest van het land verspreidt. Sowieso is er een flinke stijging: van 32 gevonden dumpingen van drugsafval in 2010 naar 206 in 2017. Het gebeurt dus zo vaak, dat het bijna alledaags is geworden. Daarom zie je het niet meer iedere keer in het nieuws voorbijkomen.Ben je benieuwd waar dat nou allemaal is en of dat misschien bij jou in de buurt is? Kijk dan nu in de Trees-app want ik heb een kaartje voor je gemaakt.

Maar waar komt die toename vandaan? Dit misschien?

MUZIEK – DRANK EN DRUGS, LIL KLEINE EN RONNIE FLEX (“Alle tieners zeggen ja tegen MDMA.”)

VOICE-OVER MEIKE: Misschien. Maar er is ook wat anders aan de hand: sinds 2008 is het moeilijker geworden om aan de grondstoffen voor drugs te komen. Dus die grondstoffen worden nu óók in de drugslabs gemaakt. Vroeger zorgde één kilo drugs voor zeven kilo afval. Maar door die extra productiestap levert één kilo drugs nu minstens achttien kilo drugsafval op.

MUZIEK / GELUID DEURBEL

MEIKE: Kan ik u iets vragen of niet? Nee, liever niet? Ok, dan sorry voor het storen. Fijne avond.

GELUID DEURBEL

MEIKE: Goedenavond. Stoor ik?

VOICE-OVER MEIKE: Drugsafval in een garagebox. Midden in deze rustige woonwijk in Weert.Ik heb bij alle huizen in deze straat aangebeld, maar ik krijg weinig mensen te spreken. Ze zijn niet thuis of hebben geen behoefte om met me te praten. En één bewoonster durft niet omdat ze bang is dat de criminelen achter dat drugsafval haar dan weten te vinden. Gelukkig spreek ik uiteindelijk Daniëlle, aan het einde van de straat.

MEIKE: Goedenavond. U bent niet aan het eten, hoop ik?

DANIËLLE: Bijna.

MEIKE: Bijna. Ok, ik zal het kort houden. Ik ben Meike, ik werk voor Trees, een programma van VPRO en Human, en ik ben bezig met een audioreportage over drugsafval. En ik had begrepen dat in 2015 hier in een garagebox iets was gevonden. Woonde u toen al hier?

DANIËLLE: Ja, dat is een hele consternatie geweest, maar alle ins en outs weet ik ook niet precies.

MEIKE: Je wordt daar als buurt niet echt van op de hoogte gehouden daarna?

DANIËLLE: Nee, ik heb het gewoon een beetje op Weertdegekste gezien. Ik weet niet of je die website kent? Ik heb het naderhand nog eens gelezen en een foto gezien van hoe het er daarbinnen uit zag en wat voor flessen er allemaal stonden. Maar verder hebben we daar geen terugkoppeling van gehad.

MEIKE: En hoe zijn ze er dan uiteindelijk achter gekomen dat het hier gebeurde?

DANIËLLE: Nou, de buurvrouw bij ons op de hoek had een boom en die ging kapot. En op een gegeven moment rook zij een vreemde lucht. En toen heeft ze mijn man gevraagd: “Kom eens ruiken.” Ja, die rook dat dus ook. Dat was op een zondag. En toen hebben ze de politie gebeld en die waren snel ter plaatse. Toen bleek dat er wel heel veel spul stond wat daar niet thuishoorde. Dus toen werd gelijk ook de speciale eenheid van de politie geroepen. En toen zijn ze hier echt een hele dag bezig geweest met opruimen.

MEIKE: Dat moet wel indrukwekkend zijn geweest dan?

DANIËLLE: Ja, was het ook.

MEIKE: In zo'n rustig straatje als dit.

DANIËLLE: Ja, dat verwacht je natuurlijk ook niet.

VOICE-OVER MEIKE: Volgens Daniëlle had een agent gezegd dat het echt gevaarlijk was, omdat het een enorme hoeveelheid chemisch afval was. Van Sjoerd – van Weertdegekste – heb ik wat foto’s gekregen. Check ze nu in de app.Ik vraag ook aan Sjoerd wat hij zich nog kan herinneren van die vondst.

SJOERD VAN HOOF: Ja als midden in de wijk is, dan komt het voor hun ook dichterbij. En dan zie je ook aan de reacties, ook op Facebook, maar ook op de website dat mensen heel fel reageren. En dan gaat het echt zo van: stelletjes lafaards, stelletje criminelen. Dan worden ze echt boos. Dat merk je wel. Want dan lopen de mensen zelf ook gevaar. Ongewild.

MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: Maar drugsafval, wat is dat nou eigenlijk? Dat is alles wat overblijft na het maken van synthetische drugs. Nederlandse drugsproducenten maken vooral MDMA, de werkzame stof in XTC-pillen, en amfetamine, ook wel speed genoemd. Die drugs worden op verschillende manieren gemaakt, maar er blijven altijd bepaalde stoffen over. En het ruikt niet zoals je misschien denkt. Mensen beschrijven het afval van speed als een weeïge bloemetjesgeur. Terwijl het afval van MDMA naar aceton en anijs ruikt. En dat is niet het enige verschil. Het ziet er ook heel anders uit. Speed geeft waterig afval waarop een olieachtig laagje drijft. Daar zitten sterke zuren in. Het afval van MDMA is meer teerachtig.

GELUID RIJDENDE AUTO

SJOERD VAN HOOF: Een drugslab, maar dat mag je niet zeggen. Je moet zeggen: productielocatie van synthetische drugs.

MEIKE: Waarom mag je een drugslab niet zeggen?

SJOERD VAN HOOF: Een laboratorium is altijd heel schoon. En een drugslab of een productielocatie voor synthetische drugs… ik weet niet of je het ooit van binnen hebt gezien? Maar dat is echt smerig. Echt smerig.

MEIKE: Ja? Wat moet ik me daarbij voorstellen dan?

SJOERD VAN HOOF: Het is gewoon een zwijnenstal. Er wordt met chemische stoffen gewerkt en er wordt niet gekeken naar een schone werkomgeving. Het stinkt ook gruwelijk. Als je daar een paar minuten binnen bent dan merk je al aan je keel en aan je ogen dat het foute boel is.

VOICE-OVER MEIKE: Nog één tip: ga niet met je neus boven zo’n jerrycan of een vat hangen. Hoe gevaarlijk dat is leg ik je de volgende keer uit.

GELUID RIJDENDE AUTO

MEIKE: Waar rijden we nu naartoe?

SJOERD VAN HOOF: We gaan nu naar de Zuidwillemsvaart, richting de omgeving van de sluis waar ze vrij recentelijk een aanhangwagen gedumpt hebben en waar ook vaten aanspoelen.

MEIKE: Het is nog best een flinke sluis dit.

SJOERD VAN HOOF: Ja, er passen twee boten in denk ik. Twee grote.

MEIKE: Zullen we even uitstappen?

SJOERD VAN HOOF: Dat is goed.

GELUID UITSTAPPEN AUTO

MEIKE: Was jij ter plekke toen hier de vaten gevonden werden?

SJOERD VAN HOOF: Hier wel ja.

MEIKE: En waar lagen ze dan?

SJOERD VAN HOOF: Ze lagen hier aan de zijkant.

MEIKE: Aan het begin van de sluis eigenlijk. Daar waar het smaller begint te worden.

SJOERD VAN HOOF: Aan het begin van de sluis inderdaad.

MEIKE: Waar nu volgens mij een dode vogel in het water ligt.

SJOERD VAN HOOF: Lijkt het wel op inderdaad.

MUZIEK

YVETTE SCHOENMAKERS: Ik heb zelf drugsafval als Google Alert ingesteld. Al een paar jaar. Dan zie je ook dat je echt dagelijks meldingen binnen krijgt.

VOICE-OVER MEIKE: Dit is Yvette Schoenmakers. Criminologe. Ze deed in 2016 in opdracht van de politie onderzoek naar drugsafval.

YVETTE SCHOENMAKERS: Wij hebben cijfers. En de cijfers waar wij ons op baseren dat zijn de cijfers van de politie. Die registeren de door hen aangetroffen dumpingen. Maar dat is het topje van de ijsberg waarschijnlijk. Of dat is een gedeelte van alles wat we zien.

MEIKE: Want de politie heeft niet alles geregistreerd of weet niet alles?

YVETTE SCHOENMAKERS: Ja, eigenlijk is de eerste schakel überhaupt dat we het moeten aantreffen. Dus sowieso treffen we niet alle drugsafval wat gedumpt of geloosd wordt aan. Vooral de lozingen zien we niet.

MEIKE: Dus als het in het water komt is het moeilijker te zien?

YVETTE SCHOENMAKERS: Het is moeilijker te zien. Soms wordt het wel gedetecteerd. Bijvoorbeeld als er vissen doodgaan of als het in rioolwaterzuiveringsinstallaties terecht komt en de metingen slaan helemaal op tilt. Dan wordt het wel gesignaleerd. De verwachting is dat we dat vaak ook niet zien. Dat is eigenlijk stap één waar een gedeelte van het drugsafvaldumpingen buiten beeld blijft.

VOICE-OVER MEIKE: Ik vertel Yvette dat ik de meest recente cijfers bij de politie heb opgevraagd. En daarbij ook de omvang van de dumpingen. Maar de politie wilde of kon me die informatie niet geven.

YVETTE SCHOENMAKERS: Ik denk dat een hele belangrijke nuance is bij de cijfers: als je niet weet hoeveel liter drugsafval in een dump zit, dat je eigenlijk niet weet hoe groot het probleem is. Dus we kunnen wel zeggen dat het aantal dumpingen dat jaarlijks geregistreerd wordt gestegen is, maar dan weet je nog helemaal niet of het aantal liters in totaal gestegen is. Jij bent in Weert geweest. Je hebt meer informatie waarschijnlijk over die dumpingen die daar zo kort rond een datum plaatsvonden dan ik. Maar zijn dat allemaal kleinere dumpingen, bestaande uit jerrycans? Dan zou het kunnen zijn dat die uit dezelfde productiebadge komen. Dus eigenlijk bij één productiebadge horen. Je zou ook kunnen aantreffen dat diezelfde badge in hele grote IBC-vaten in één vrachtwagen gedumpt wordt, bij elkaar. Dan zouden we dat als één dump registreren, terwijl je er nu vijf hebt.

MEIKE: En wat vond je nou dan - hiernaar gekeken - het meest zorgelijk wat uit jullie onderzoek kwam?

YVETTE SCHOENMAKERS: Ik denk voor onszelf als onderzoeker dat het meest zorgelijke is dat we zo weinig zicht hebben op de lozingen. Daarmee weten we eigenlijk niet hoe groot het probleem nu eigenlijk echt is. Maar we weten ook heel erg weinig over de schadelijkheid daarvan? Wat gebeurt er als zo'n lozing in een rivier komt of in stilstaand water? Wat gebeurt er als het in een bodem terecht komt? Wat gebeurt er als het in een drinkwaterbeschermingsgebied in de bodem komt, waar wij het grondwater omhooghalen voor onze drinkwaterproductie. Dat weten we niet precies.

MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: We weten nu dat er steeds vaker drugsafval gedumpt wordt. Maar wat we weten is waarschijnlijk het topje van een grote ijsberg. Maar wat ik me nu vooral afvraag: hoe gevaarlijk is het eigenlijk? Moeten jij en ik ons zorgen maken als het zich steeds verder door het land verspreid en het niet alleen in de buitengebieden in de provincie gebeurt? Wat zijn de risico’s voor mens en milieu? Ik hoor allerlei horrorverhalen van honden met weggebrande pootjes omdat ze door plassen drugsafval zijn gelopen tot maïs waarin restanten van dat afval zijn gevonden. Maar wat is er nou van waar?

GELUID RIJDENDE AUTO

MEIKE: Nou ga ik ook nog met de politie contact opnemen en met de Veiligheidsregio, om te kijken of ik een kort lijntje kan houden. Dat als er iets aan de hand is, dat ze me een seintje geven. Maar zou jij dat ook kunnen doen?

SJOERD VAN HOOF: Ja, zeker ja. ijn er meestal ook wel een paar uurtjes mee zoet, om het op te ruimen. Ik denk dat je het wel zal halen als je meteen beschikbaar zou zijn.

MUZIEK FADE-OUT