De Zomergasten-uitzending was tien dagen online te bekijken. Helaas nu niet meer in verband met rechten van de fragmenten.
Simone van Saarloos
Simone van Saarloos
Een kleine punker met een hanekam, een rugbyspeler die niet bang is om contact te maken en een activist die de barricaden op gaat om de wereld beter te maken: de vele gezichten van Simone van Saarloos, de jongste Zomergast ooit.
simone van saarloos, 9 augustus, 20.15 uur, npo 2
Drie keer in de week verschijnt haar column in nrc.next. Ze studeerde filosofie en literatuurwetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam en de New School in New York, speelde rugby voor het Nederlands damesteam en werkte op zaterdag in De Condomerie.
Sinds een paar jaar runt ze met auteur Niña Weijers een ‘seksistische talkshow’, waar vrouwen op het podium zitten en mannen enkel mooi hoeven zijn. In het najaar publiceert De Bezige Bij haar pamflet Het monogame drama, over de single als levenskunstenaar. Haar columns zijn onlangs gebundeld in Ik deug / ik deug niet.
jeugd
Van Saarloos wordt geboren in de Verenigde Staten, maar groeit op in Nederland in een gezin met twee oudere zussen. Haar vader is hoogleraar natuurkunde en haar moeder geeft klassieke talen op het gymnasium. Van Saarloos maakt een ellendige tijd door op de basisschool: als kleine punker met een hanekam valt ze behoorlijk uit de toon. Op het Haags Montessori Lyceum wordt het beter, daar zitten veel meer alternatievelingen.
Het is een fijne tijd, met veel blowen en feesten, maar daardoor schiet het schoolwerk er bij in. Op haar veertiende krijgt ze te horen dat ze het niet gaat halen op het vwo. In plaats van te blijven zitten, besluit ze een tussenjaar in de VS te doen: de Winter's Mill High School in Maryland. Daar stelt ze haar eigen vakkenpakket samen: literatuur, psychologie, drama - en elke dag gym. Het klinkt als een pretpakket, maar daardoor vindt ze wel haar liefde voor het lezen en schrijven terug.
Bij terugkomst in Nederland maakt ze snel de middelbare school af en gaat dan literatuurwetenschap en filosofie studeren. Ze volgt een semester vakken aan de New School in New York, begint een Hannah Arendt-leesclub en een 'seksistische talkshow', schrijft recensies voor de Volkskrant en in 2013, als ze net is afgestudeerd, wordt ze columnist bij nrc.next. Zo leert Nederland haar kennen: als jonge schrijver.
©
vpro
Ze begint met het schrijven van recensies voor sites als Cultuurbewust en in de boekenbijlage van de Volkskrant, maar in 2013 staat Van Saarloos plotseling groot op de cover van Vrij Nederland met haar feministische essay 'Ik ben mijn borsten'.
Het is de eerste publicatie waar ze zichzelf op de voorgrond plaatst en daarmee het begin van een uiterst persoonlijke werkwijze, die ook het kenmerk zal worden van haar columns.
Dat is geen gimmick, maar een zoektocht - niet alleen naar wat ervoor nodig is om ergens over te mogen schrijven (moet je het zelf hebben meegemaakt? moet je het hebben gevoeld?) maar ook naar hoe je daar vervolgens over schrijft.
In het najaar van 2013 begint ze als columnist bij nrc.next. Ze is dan nog nauwelijks bekend bij het grote publiek. Hoe kwam Hans Nijenhuis, toenmalig hoofdredacteur, erop om haar te vragen?
‘Ik kijk naar drie dingen: of iemand slimmer is dan ik, of ze interessante gedachten heeft die ze kan verwoorden op een manier dat ik het begrijp, en of ze ergens voor staat, een generatie kan vertegenwoordigen. Daarnaast is Simone heel intellectueel, maar schrijft ook over “platte” dingen als seks en rugby. Dat vind ik een interessante combinatie.’
Van Saarloos heeft inmiddels ruim 240 columns geschreven voor nrc.next. De columns beginnen altijd vanuit haar persoonlijke ervaring, maar boren een diepere laag aan.
Zo koppelt ze de discussie rondom Rachel Dolezal (de witte vrouw die zich voor een zwarte vrouw uitgaf) aan het Arabische restaurant waar ze uit eten ging, en vraagt: wanneer is iets echt? Of ze ziet een selfiestok, en vraagt zich af of narcisme het verlangen naar privacy teniet doet. En wanneer ze een column schrijft over Raif Badawi, de Saoedische blogger die duizend stokslagen kreeg opgelegd, slaat ze eerst vijftig keer met een tak tegen de muur. Ze probeert erachter te komen wat dat is: je inleven in je onderwerp.
Onderwijl werkt Van Saarloos in absolute stilte aan haar debuutroman. Zelfs haar vrienden weten niet hoe het er nu werkelijk mee gaat.
redacteur willemijn tillmans: 'simone kijkt op een humane manier naar de wereld'
De bundel van Van Saarloos' columns, Ik deug / ik deug niet, verscheen onlangs bij uitgeverij Nijgh & Van Ditmar. Haar debuutroman zal daar ook verschijnen. Willemijn Tillmans is haar redacteur.
'Ik heb Simone ontmoet in New York, op vakantie. Dat was helemaal niet gepland, zij zat op een terrasje en zij hoorde ons praten en vroeg in het Nederlands "Zou je even op mijn laptop kunnen passen?" Vervolgens raakten we aan de praat en toen bleek al heel snel dat zij heel veel bezig was met literatuur. Ze vertelde dat ze een verhaal had ingestuurd naar een New Yorks tijdschrift, 12th street journal, en dat zou geplaatst gaan worden. Ik had het gevoel dat zij heel veel in haar mars had. Daarna is er heel veel gebeurd met haar: het schrijven voor de Volkskrant, filosofienacht georganiseerd, heel veel in heel korte tijd gedaan. Het heeft wel even geduurd voor ze iets durfde op te sturen. Het is niet iemand die zomaar iets mailt, van "Hee, kun je hier even naar kijken?"
Ze schreef recensies voor de Volkskrant en vroeg zich af of ze als recensent wel een roman kon schrijven. Er kwam zoveel op haar af, dat ze zich afvroeg: hoezo eigenlijk? Waarom verdien ik dit? En is dit wel het juiste moment? Het was haar grote droom. Ze wilde het zo graag dat het bijna belemmerend werkte: ze wilde het niet verprutsen, maar ook niet de kans mislopen. Heel veel auteurs die beginnen zitten met dit probleem, omdat het verhaal nog niet goed loopt. Als het verhaal begint te lopen, verdwijnen ook de problemen eromheen. We hebben onlangs haar columns gebundeld, en we zaten te denken: waar gaat het nu eigenlijk over, hoe kun je dit samenvatten? En dat is toch een filosofische benadering, goed willen leven, een goed mens willen zijn. Ze heeft een humane manier van naar de wereld kijken. Hopelijk zien we dat terug in Zomergasten.'
©
LINDA.
'Naar bed met Fred Teeven' stond op 14 februari, Valentijnsdag, groot in de krant. In de veelbesproken column schrijft Van Saarloos dat ze graag, voor het landsbelang, met de toenmalige staatssecretaris van Veiligheid en Justitie het bed in zou duiken. Een goede vrijpartij met Van Saarloos zou, zo schreef ze, zijn blik op de wereld kleurrijker maken en zijn beleid laten versoepelen.
Kreunen ontstijgt immers de kuise Amtssprache van ‘regels’ en ‘criteria’.
Het is haar ernst, zo zegt Van Saarloos ook in een interview met Vrij Nederland, maanden later. Ze wordt gedreven door een verlangen om niet alleen de wereld, maar ook alle verschillende mensen erin, te begrijpen. En dat gaat nu eenmaal het beste wanneer de kleren uit zijn.
Haar interesse in seksualiteit begint al jong: jeugdvriendin Brittany Derr herinnert zich dat Simone in het preutse Amerika als tiener Sex and the City keek, en beargumenteerde dat hun lievelingsnummer, Blueberry Yum Yum, niet echt over wiet ging, maar over seks. Tijdens haar studie zoekt ze niet zomaar een bijbaan, maar gaat ze op zaterdag aan de slag bij De Condomerie op de Amsterdamse Warmoesstraat.
De laatste jaren houdt ze zich veel bezig met andere vormen van relaties en seksualiteit.
Hoewel de titel van haar pamflet, Het monogame drama, misschien anders doet vermoeden, gaat het Van Saarloos niet om een aanval op de klassieke relatie, maar om een bredere vorm van liefde - of dat nu een vijfoudergezin betreft, of een hernieuwde romantisering van de vriendschap.
Haar eigen relationele status? 'Die is best wel diffuus, niet zo benoembaar - ik probeer 'm ook zo min mogelijk te benoemen, eigenlijk.'
In deze uitzending van OBA live vertelt ze er meer over:
©
Simone van Saarloos
Van Saarloos schrijft maandelijks een stelling voor Filosofie Magazine. Daar verscheen vorig jaar ook een voorpublicatie van haar essay 'Freelancers in de liefde'. Hierin neemt ze seksuele en romantische relaties als beginpunt van een veel groter vraagstuk: hoe kunnen we de maatschappij eerlijker en gelijker maken?
‘We zijn een soort freelancers in de liefde: vrij, maar ook voortdurend gestrest. We weten helemaal niet hoe het moet.’
Uit die drang om betrokken te zijn bij de maatschappij, discussies over 'down-daten' aan te zwengelen, blijkt de enorme invloed die het werk van Hannah Arendt op Van Saarloos heeft gehad.
Hannah Arendt heeft lesgegeven aan de New School in New York, waar Van Saarloos een semester studeerde. Daar leerde zij de filosoof kennen: Arendts werk kwam elke week wel ter sprake.
een korte inleiding in het werk van hannah arendt
Hannah Arendt roept op niet te veel in het privédomein terug te trekken. Ze maakt onderscheid tussen de aarde en de 'wereld': we leven op aarde, maar de wereld bevindt zich tussen de mensen in, het ontstaat in ontmoetingen, als onderwerp van gesprek.
Amor mundi, de liefde voor de wereld, is wat Arendt, maar ook Joke Hermsen en zeker ook Simone van Saarloos, drijft. Een tweede belangrijk begrip bij Arendt is pluraliteit: de wereld bestaat in een veelvoud, alleen daardoor kan ze blijven bestaan. Verschillende meningen houden de wereld levend. Die veelvuldigheid moet worden beschermd door de open dialoog te beschermen, waarin mensen belangeloos met elkaar in gesprek gaan (niet met de belangen van een privésituatie).
Alsof het lezen van de boeken niet genoeg is voor Van Saarloos richt ze in 2013 samen met Persis Bekkering de Hannah Arendt-leesclub op: een openbaar evenement waar lezers samenkomen om (een deel van) het werk van de filosoof te bespreken. Op deze avonden zijn ook altijd gastsprekers uitgenodigd, zoals filosoof en schrijver Joke Hermsen.
'Dat was in Felix Meritis,' herinnert Hermsen zich, 'en het zat stampvol. Ik dacht nog: zo kan het dus ook, niet in een klein privéleesclubje, maar in de openbare ruimte, een belangrijk begrip in Arendts werk.'
joke hermsen: 'simone staart naar de navel van de wereld'
'Simone probeert de openbare wereld op te rekken, ze gaat op de bres voor een grotere verscheidenheid van etniciteit, van seksualiteit. Ook haar toon is pluralistisch: ze schrijft niet zomaar columns, het is eigenlijk een heel ander genre, een politiek-literaire stijl, die de grenzen tussen openbaar en privé overstijgt.
Ik heb grote bewondering voor hoe Simone het denken politiek en de column literair maakt. Zij brengt ze weer met elkaar in verbinding, de domeinen die zich in de loop van de twintigste eeuw juist van elkaar afsplitsten. Door haar komen ze met elkaar in dialoog.
De nieuwe generatie wordt vaak beschuldigd van navelstaarderigheid, maar dat is bij Simone absoluut niet het geval: zij staart naar de navel van de wereld.'
Joke Hermsen en Simone van Saarloos hebben dus veel gemeen, maar verschillen wel in hun aanpak. Hermsen is discreter over haar privéleven, en academischer in haar schrijven – ze is natuurlijk door de wol geverfd door jaren aan de universiteit. Van Saarloos is speelser, dapperder in haar stijl. In die zin voelt ze een beetje als een dochter voor Joke – ze is ook bijna even oud als Jokes dochter – deel van een generatie die z’n vrijheid durft in te zetten om de grenzen te verleggen, om verder te kijken.
Tot slot wil Joke Hermsen graag nog een citaat van Hannah Arendt delen: ‘There are no dangerous thoughts. Thinking itself is dangerous.’
Hermsen: 'Dat idee sluit precies aan bij Simone van Saarloos; bij haar staat altijd iets op het spel. Ze kiest geen voor de hand liggend perspectief, maar zoekt steeds een andere kijk, een mening die schuurt.'
©
Simone van Saarloos
Wie de columns van Van Saarloos leest en haar ziet optreden bij bijvoorbeeld De Nacht van de Filosofie zou weleens de indruk kunnen krijgen dat het hier een heel ernstig mens betreft. Maar dat zou onvolledig zijn. Terwijl ze het schrijven en het denken buitengewoon serieus neemt, is Van Saarloos namelijk ook een enorme lolbroek, een feestbeest, een wildebras - kortom, een jonge hond.
'Dat is de centrale paradox van Simone,' zegt vriendin Nina Polak. 'Ze is heel serieus over haar werk, maar alleen al in het volume van dat werk zie je de enorme energie die ze in zich heeft.'
Van Saarloos is niet alleen bedachtzaam, maar ook behoorlijk impulsief. 'Dan waren we bijvoorbeeld bij The Moth in New York, zo'n avond waar mensen echt gebeurde verhalen vertellen. Simone twijfelt er geen seconde over, die gooit gewoon haar naam in de hoed, klimt het podium op en vertelt dan ineens een heel persoonlijk verhaal.'
rugby sevens
Die tomeloze energie moet ergens heen. Als kind zit Van Saarloos op ijshockey, en op haar zestiende begint ze bij het damesteam van de Rugby Sevens in Leiden. Deze variant is bedacht door een Schotse slager die het gewone rugby blijkbaar te lang vond duren: in de sevens duurt een wedstrijd twee keer zeven minuten. Zo kun je een heel toernooi in één dag doorlopen.
'Waarom doe je allemaal mannendingen? Motorrijden, ijshockey, rugby...'
Toen Van Saarloos in 2014 te gast was bij Zomergifjes voelde Tim den Besten haar aan de tand over haar hobbykeuzes. Misschien vindt ze het juist leuk omdat het zo atypisch is?
Van Saarloos vertelt hier wat meer over haar eerste sport, ijshockey, waar ze het enige meisje in het team was.
‘Ze was superagressief,’ aldus Emilie Kooijman, de captain van het rugbyteam waar Van Saarloos als zestienjarige bij kwam. ‘Beginnende spelers zijn vaak terughoudend, maar zij ging nog eens versnellen voor het contactmoment, om zoveel mogelijk impact te maken. Ze ging er altijd vol in.’
‘Het is echt zo’n speelster die al jaren weg is, en toch nog af en toe ter sprake komt. Dan zegt iemand ineens “Weet je nog, die keer dat Simone…” Tsja, en dan volgt weer een anekdote over de gekke dingen die ze deed, hoe ze los ging op toernooien, als een jonge hond op de dansvloer stond, en welke man ze dan weer aan de haak had geslagen…’
Jeugdvriendin Brittany Derr: 'simone gedraagt zich anders dan de meeste mensen'
Dat ongeremde heeft er altijd al in gezeten. Op haar vijftiende volgde Simone een jaar lessen aan de Winters Mill High School in Maryland (VS). Haar vriendin uit die tijd, Brittany Derr, vertelt:
‘Simone gedroeg zich anders dan de meeste mensen hier. Ze was zorgeloos, deed waar ze zin in had en je kon enorm met haar lachen. We maakten samen van die komische korte filmpjes, in de gangen van school of thuis. Ze doet een hele slechte, maar hele grappige impersonatie van Tony Montana uit Scarface. Of toen ik in Nederland was, dan filmt ze me terwijl ik haar moet napraten in het Nederlands, en blijkt later dat ik "ik lik vagina's" heb gezegd.
Nee, ik verveel me nooit als ik met haar ben. Ze was wel impulsief, en kwam soms in de problemen. Tijdens rugbykamp bijvoorbeeld, toen ze werd gesnapt terwijl ze als minderjarige aan het drinken was.
Op een dag liet ik me overhalen om haar in mijn auto te laten rijden. Ze was vijftien, had nog nooit gereden, maar het was een heel rustige weg, er stond maar één boom. Natuurlijk reed ze tegen die ene boom aan. Ik was laaiend, maar zij bleef heel rustig, zei: “Wat wil je doen? Wil je vechten? Ik win toch wel.” Dus we verstopten de kapotte bumper in het bos en zeiden tegen m’n moeder dat we een hert hadden aangereden.’
©
Fred van Diem
Denken & doen gaan hand in hand bij Van Saarloos. Vandaar dat ze niet alleen schrijft over 'het nieuwe feminisme', maar dat ook in de praktijk brengt, bijvoorbeeld in Weijers & Van Saarloos, de seksistische talkshow.
In deze talkshow, die ze samen met Niña Weijers presenteert, komen enkel vrouwen aan het woord. Mannen staan half ontkleed bij de ingang mooi te zijn, en wie wil, kan met ze op de foto. Daarnaast nodigen ze elke aflevering een excuusman uit: die mag het werk van een ander(e vrouw) voor komen lezen.
Het is natuurlijk een kunstgreep; even de rollen omdraaien en een beetje chargeren, maar het zorgt er wel voor dat de talkshow er wezenlijk anders uit ziet: de gasten hebben het over hun werk, over hun interesses en ambitie - en nu eens een keer niet over hun vrouwzijn.
‘Vrouwen worden standaard als groep weggezet. Als een vrouw afgaat op het podium denk ik vaak: oh nee! Maar vraag het een man. Die schaamt zich echt niet plaatsvervangend voor een man op het podium!’
niña weijers: 'ik noem simone ook wel een denkbeest'
Drie jaar geleden zat Niña Weijers in het publiek van Literaturfest, een literaire avond in Amsterdam, toen Maxim Hartman 'lekker wijf!' naar Daphne Bunskoek riep. Iedereen lachte, want het was Maxim Hartman, maar Niña voelde zich enorm ongemakkelijk. Wat bleek? Ze was niet alleen. Simone van Saarloos had zich ook kapot geërgerd. Die avond, op de borrel, bedachten ze dat ze zelf maar iets moesten gaan organiseren. Dat werd Weijers & Van Saarloos, de seksistische talkshow.
'Het persoonlijke is echt politiek bij Simone. Wanneer zij bij een gesprek gaat zitten, raakt ze binnen een kwartier in een enorme discussie verwikkeld. Ze is iemand die heel erg in de breedte leeft, alles tegelijk wil doen, en ook nooit stopt.'
'Ik noem haar een denkbeest, zelfs als ze op de wc zit gaat het nog door. Zij staat gewoon "aan", ze wil heel veel dingen tegelijkertijd. Ze is van nature heel nieuwsgierig, veel meer dan ik, grijpt veel verschillende dingen aan. Mensen wantrouwen het snel als je veel verschillende dingen doet, dan denken ze dat je niets goed doet. Maar dat is de kern van haar ambitie: het brede leven, het brede denken, waarin de vorm van ondergeschikt belang is.'
Afgelopen voorjaar stond Van Saarloos een week lang haar column af aan Ama Koranteng-Kumi, Clarice Gargard en Fatihya Abdi, omdat ze vindt dat er te weinig etnische diversiteit in de media is.
‘Van tevoren weet ze al wat een storm aan kritiek dat op zal leveren, maar dat houdt haar niet tegen,' zegt Weijers. 'Ze zou het bij kritiek kunnen laten, maar Simone doet er zelf iets aan.'
‘Ik vrees dat ik mezelf als "nobele witte" opwerp. Kijk mij – white saviour – m’n plek eens afstaan aan drie zwarte vrouwen. Ik hoop dat het ook anders kan: dat je plaats kunt maken zonder dat je daar een medaille voor vraagt.’
Ama Koranteng-Kumi schreef 'Mijn hybride ik' over dubbele identiteiten, in 'Wanneer is deze column niet meer nodig' beschreef Clarice Gargard het eerste ik-ben-anders-moment van ieder 'gekleurd' persoon, en in 'Terug naar Smitsveen' hield Fatihya Abdi de 'intellectuele elite' een kritische spiegel voor.
Tijdens Zomergifjes vertelde Van Saarloos al dat ze voor de regenboogpiet is. De Zwarte Piet kan niet los gezien worden van zwarte mensen, want, zo betoogt ze, de beelden die je meekrijgt als kind hebben wel degelijk invloed op hoe je naar de wereld kijkt. Waarom zou Piet niet blauw als koraal kunnen zijn, of blank met roetvegen op de wangen? In dit korte filmpje, dat Van Saarloos maakte voor de #PietMakeOver-actie, licht ze haar ideeën toe.
de jongste zomergast ooit
Van Saarloos is de jongste Zomergast ooit: met 25 jaar even oud als het programma zelf, of half zo oud als de andere gasten - zo kopten de eerste artikelen na bekendmaking van de gasten van dit jaar vol enthousiasme.
Emilie Kooijman, haar oud-rugbycoach, is niet verbaasd. 'Toen ze als zestienjarige bij het team kwam, was ze veruit de jongste, ze kreeg er in één klap 35 moeders bij. Maar aan haar gedrag merkte je geen verschil. Ze was levenswijs, kwam net terug van haar exchange in de Verenigde Staten. Over alle onderwerpen kon ze meepraten, terwijl die niet voor elke zestienjarige in de belevingswereld zitten. Af en toe moest ik wel bij mezelf zeggen, "Wacht even hè, ze is 16, geen 25".'
Ook haar redacteur, Willemijn Tillmans, vindt Van Saarloos' leeftijd irrelevant. 'Waarom zou iemand van 55 meer te vertellen hebben dan iemand van 25? Dat krijg ik natuurlijk ook vaak te horen, dat iemand van 55 betere boeken zou kunnen schrijven omdat die meer levenservaring heeft. Ik geloof daar niet in. Het is niet zo dat levenservaring per definitie een betere auteur maakt. Andersom ook niet. Het gaat om de persoon. Simone heeft gewoon heel veel te vertellen. Ze is een waterval aan kennis en fascinatie, ze leest zich helemaal suf, ze ziet alles – daar kun je prima een Zomergasten mee vullen.'
Simone van Saarloos, 9 augustus, 20.15 uur, npo 2
©
Urbi et Orbi