Vier niet-gebruikte fragmenten

In de VPRO Tegenlicht ‘Lab-specials’ wordt geprobeerd één doorlopend verhaal te vertellen. Het betoog of pleidooi betreft meestal een nieuwe visie of een nieuwe kijk op onze wereld, en dat is vaak weer gebaseerd op een nieuw idee of een nieuwe theorie of bewering. Niet zelden is die dan weer afkomstig uit een net verschenen non-fictie boek. Zo maakte VPRO Tegenlicht eerder Labs met onder anderen historicus Rutger Bregman in De noodzaak van een utopie, mediatheoreticus Douglas Rushkoff in De herovering van het nu, econoom Mariana Mazzucato in De slimme staat, architect Thomas Rau in Het einde van bezit en designer/entrepreneur Bas van Abel in De eerlijke onderneming.

Soms worden de Tegenlicht Labs op locatie opgenomen, zoals met Bas van Abel in Shenzhen, soms in een studio-setting, zoals meest recentelijk met Thomas Rau en Peter Frankopan. Voor de donut-sessie was het achthoekig-ronde Theatrum Anatomicum van De Waag in Amsterdam een passende locatie, het thuishonk aan de Nieuwmarkt van de Waag Society, het instituut voor kunst, wetenschap en technologie. Niet toevallig gebeurt het onderzoek in Waag Society ook in een aantal ‘labs’. En directeur Marleen Stikker legt op haar blog uit hoe donuts en paddenstoelen tot inspiratie kunnen dienen.

In nauw overleg en geknutsel samen met de ‘labmaster’ wordt voor elk Lab een ‘longlist’ van video-fragmenten (en foto’s, schilderijen, objecten en attributen) gemaakt. Die passen nooit allemaal in die aflevering van 45 minuten, dus er valt ook weer het nodige af, om wat voor reden dan ook. Hier een viertal voorbeelden, die elk op hun beurt wel weer de moeite van het melden waard zijn.

De RSA - Royal Society for the encouragements of the Arts, manufactures and commerce - is wereldberoemd vanwege vooral de fraaie animaties die er worden gemaakt op basis van audioverhalen van denkers en wetenschappers. Hun kokette onbescheiden slogan is: ‘21st century enlightenment’. De makers van RSA kozen voor één van hun animaties een lezing van Kate Raworth over groei. Fraai en helder, maar bij Labs gebruiken wij dan weer liefst zo weinig mogelijk materiaal van de Labmaster zélf.

Een goed voorbeeld van wat Raworth ‘overshoot’ (overbelasting) noemt zijn CO2 emissies en opwarming van de aarde. Die werden onlangs op een mooie manier geanimeerd in een samenwerkingsverband van de Fachhochschule Potsdam en The Potsdam Institute for Climate Impact Research. Helaas bleek de animatie voor onze toepassing toch niet ‘brief’ genoeg, en wel érg historisch van opzet. Maar wel grandioos ontworpen en uitgevoerd.

De aflevering kent meerdere beeldende metaforen: het lichaam van Rembrandt, de donut van Raworth zelf, maar ook de metafoor van groeien/opstijgen/vliegen. In het laatste filmpje in de uitzending gebruikt Raworth een YouTubefilmpje van  een kitesurfer dat zij ons zelf aanleverde, om te illustreren hoe een ‘gematigde groei-economie’ zou functioneren. Naast deze video leverde ze ook nog twee andere video's aan, die de uitzending niet haalden: de eerste toont ons een blik in een oude verlaten vleesfabriek in Chicago die een ‘business incubator’ werd voor start-ups in de sector stadslandbouw, ‘warehouse-style’. De start-ups maken gebruik van elkaars afval. Dit filmpje leek uiteindelijk wel erg veel op wat wij bij VPRO Tegenlicht al deden met de aflevering Boer zoekt voedselflat en met het Rotterzwam-item in de episode Groene Dromen.

De derde video die Raworth aandroeg levert ons een inspirerend voorbeeld van het ontluikende circulaire denken in Afrika. Het initiatief Sanergy verzorgt publieke toiletten in de armere wijken van Nairobi in Kenia, en dan wel: modern, schoon en hi-tech. De bewoners runnen de toiletten in eigen beheer, en van wat in de toiletten wordt opgevangen wordt dan weer kunstmest en energie gemaakt. Dit in samenwerking met de Franse Suez group, de internationale waterbeheer- en afval-groep. In Nederland kun je ook Suez-vrachtwagens tegenkomen met daarop de slogan ‘Suez-Klaar voor de grondstoffenrevolutie’. Had op zich best meegekund in het betoog, maar was niet helemaal ons soort televisie.