Wat zou de iPhone waard zijn zonder internet, gps en touchscreen technologie? Al deze onderdelen hebben hun oorsprong niet bij Apple maar bij onderzoeksinstituten, universiteiten en door de overheid gesubsidieerde bedrijven. VPRO Tegenlicht onderzoekt waar nieuwe technologieën, van medicijnen tot technische snufjes, precies vandaan komen, wie voor de ontwikkeling betaalt en wie eraan verdient.

We zijn eraan gewend geraakt nieuwe technologie te zien als iets wat door slimme, hippe techneuten wordt bedacht in bedrijven als Apple of Google. De Italiaans-Amerikaanse econoom Mariana Mazzucato onderzocht de herkomst van nieuwe technologie en kwam erachter dat de overheid meer invloed heeft dan we denken.

In haar veelgeprezen boek 'De Ondernemende Staat' pleit Mazzucato ervoor opnieuw te kijken naar waar innovatie precies vandaan komt en welke rol de overheid eigenlijk speelt bij innovatie. Ze betoogt dat technologische vooruitgang zelfs ernstige vertraging oploopt als innovatie alleen aan het bedrijfsleven wordt overgelaten. Een vraag is wat de overheid in de toekomst nog bij kan dragen aan technologische ontwikkeling als ze wel kosten maar geen baten heeft. Een bedrijf als Apple maakt winst met door de overheid mede ontwikkelde technologie, maar betaalt net als veel andere grote bedrijven amper belasting.

VPRO Tegenlicht neemt een kijkje bij vliegtuigfabrikant Airbus die samenwerkt met de Europese ruimtevaartorganisatie ESA in de ontwikkeling van 3d-printen. Maar ook in het Academisch Medisch Centrum waar zogenaamde weesgeneesmiddelen – geneesmiddelen voor zeldzame ziekten – worden ontwikkeld die zonder extra stimuleringsmaatregelen te kostbaar zijn voor bedrijven om te ontwikkelen.

In Denemarken tenslotte heeft de overheid wel een grote rol in innovatie; daar is de overheid rechtstreeks durfinvesteerder in nieuwe technologie. Niet alleen de kosten komen zo bij de overheid terecht, maar ook de winsten zoals in het geval van Universal Robots, fabrikant van slimme robotarmen, die voor honderden miljoenen werd verkocht. Kent Denemarken het ideale systeem om technologische ontwikkeling te versnellen?

Interview: Chris Kijne
Regisseur: Martijn Kieft
Research: Chris Vijn/William de Bruijn
Productie: Jeroen Beumer/ Helen Goossens
Einderedactie: Marije Meerman/Doke Romeijn