Deze bekende zanger geeft een stem aan verbannen muziek

De bekende Noorse singer-songwriter Moddi schreef lange tijd vooral populaire singer-songwritermuziek. Toen hij ineens een politiek album uitbracht, werd hem dat niet in dank afgenomen.

Tekst Daan Kuys Beeld Fien Leeflang

Uitverkochte tours door heel Europa, bekendheid op vier continenten. Dat was de Noorse singer-songwriter Moddi tot 2016, toen hij zoals zovele popartiesten, vooral zong over zijn eigen gevoelswereld.

Tot een boeking in Israël, Moddi, echte naam Pal Moddi Lue, aan het denken zette. Kon hij als artiest daar wel optreden en tegelijkertijd neutraal blijven over het geweld? Wel gaan of niet: wat hij ook zou beslissen, zo besefte Moddi, het zou een politieke beslissing worden.

Dat besef - alles is politiek - was het begin van zijn album Unsongs: twaalf verbannen nummers uit twaalf verschillende landen, waaronder Rusland, Israël, het Verenigd Koninkrijk, Algerije, Vietnam en Mexico. De Engelstalige covers geven de liedjes een nieuw platform. Liedjes die blijkbaar zo invloedrijk werden geacht dat ze verboden of verbannen werden door overheden of radiostations.

Neem bijvoorbeeld het prachtige ‘Matter of Habit’, een cover van de populaire Israëlische artiest Izhar Ashdot gebaseerd op gesprekken met soldaten, over hoe onbevangen Israëlische tieners in het leger langzaam veranderen in moordenaars. 

Het nummer zou de staat Israël en de legitimiteit van haar leger ondermijnen en werd verbannen op het normaal liberale radiostation Galatz. Een schok, ook omdat Ashdot in Israël een groot en geliefd artiest is. Zelf vond Ashdot zijn liedje overigens niet politiek: ‘Dit nummer gaat over wat er gebeurt met onze kinderen wanneer ze het leger in gaan,' zo zei hij tegen een Israëlisch TV Station.

Learning to kill is a matter of habit
The more you have done it the better you're at it
It starts in the alleys of Sechem at night
The borderlines blur in the evening light

A rifle butt bangs on an old, rusty door
"Where is your father? Get down on the floor!"
Soon it gets serious
A curfew's declared
The city falls silent, there's death in the air

Cocking his weapon with shaking fingers
Grits his teeth as he's hugging the trigger
Young blood rushes, his heart pounds
He knows it gets easier the next time around

They're but objects and shadows, not women and men
Learning to kill is a natural thing

Learning to fear is a matter of habit
The more you have done it the better you're at it
News from above reaches the street
There's no hope of living, the end is so near

Tidings of terror, a raven's crow
Shutter your windows, lock up your homes
We're just a handful, a tiny country
Surrounded by evil
They won't let us be

They have hate in their hearts and in all that they bring
Learning to fear is a natural thing

Cruelty is a matter of habit
The more you have seen it the better you're at it
Every boy has a tyrant's desire
Hands behind the head, legs spread wide

These are times of danger, times of despair
No room for compassion, a soldier can't care
Our neighbours are vermin, they're used to the blood
How can they feel pain when they live in the mud?

Through cruel routine a soldier is born
Ignorance soon turns to evil in war
Oh, Israel's land is for Israel's kin
Cruelty comes as a natural thing

Learning to love is a natural thing
It will find a way if you just let it in
It'll be strange at first, but then you will see it
That learning to love is a matter of being

Oh, being human is a matter of habit
A few baby steps, then you get better at it
To be for one minute, just now, just recall
The opposite side of the towering walls
But our hearts have hardened along with our skin
We built a bubble and let no one else in

We'll be staring in wonder as the angel falls
Then being human will be a matter of course
Will be a matter of course

Inmiddels is de cover van Moddi meer dan één miljoen keer gestreamd op Spotify, maar aanvankelijk was het, ironisch genoeg, heel moeilijk om de nummers gedraaid te krijgen, zo vertelt hij. ‘Het was alsof muziekjournalisten besloten dat kunst en politiek gescheiden werelden zijn. Ik werd weliswaar uitgenodigd door tv-talkshows en radioshows om over mijn project te praten, maar niemand wilde de nummers zelf laten horen.’

In de drie jaar nadat het album uitkwam werd Moddi niet één keer meer geboekt door de grote Europese festivals, voor een artiest met zijn bekendheid hoogst uitzonderlijk. ‘Ik werd ineens een politiek activist in plaats van een artiest. Blijkbaar kon ik niet beide zijn.’

Veel moeite had Moddi dan ook niet met het vinden van nummers die ooit ergens verbannen waren. Hij vertaalde meer dan honderd nummers uit vijftig verschillende landen, om te kijken of het goede nummers waren. Daarbij kreeg hij hulp van zijn luisteraars. Meer dan honderd mensen hielpen met het vertalen van de twaalf nummers die uiteindelijk op het album terechtkwamen. Moddi: ‘Het hielp dat ik op tournee ben geweest op vier verschillende continenten.’

verboden verhalen

Een ander nummer op het album heet ‘Open Letter’, en is een protestversie van het huidige Algerijnse volkslied waarin zowel de oude Franse bezetter als de huidige Arabische bezetter wordt bekritiseerd. De originele Berberse zanger en mandolinespeler Lounès Matoub werd vermoord in 1998. Moddi werd in Algerije aangeklaagd vanwege het bespotten van het volkslied.

First the French decamped and left us with their garbage
Then our flag was dyed with Islam and Arabic
They forgot to whom this country once belonged
There is always someone here to take the throne
Traitors, traitors, traitors

What's the point waiting for the doorman to drop the key?
You'll be gone long before this evil falls asleep
What's the point waiting for a better day to come along?
They will bow to their dogs before they see our reign come

First the French decamped and left us with the garbage
Then our flag was dyed with Islam and Arabic
They forgot to whom this country once belonged
There is always someone here to take the throne
Traitors, traitors, traitors

Did you believe that they would listen just because they said they would?
How naïve, they've always been too righteous for their own good
For you know, power is addictive to the one it wields
They have sown with evil hands and harvest our tragedy

First the French decamped and left us with the garbage
Then our flag was dyed with Islam and Arabic
But they forgot about Algeria's free men
We could have it all but were enslaved again
Traitors, traitors, traitors

All the same
We will never let them have their filthy ways
We remain
These are our mountains—this is our place
We will break through the door and have what's ours all along
For without us Algeria is suffering on her own

So come the rain, come the wind, come the hunger
We won't sit and wait for freedom any longer
We must sacrifice the arm to save the heart
We will split the land before it falls apart

First the French decamped and left us with the garbage
Then our flag was dyed with Islam and Arabic
But our roots go deep and our will is strong
We will cling onto this land where we belong
Traitors, traitors, traitors
Traitors, traitors, traitors
Traitors, traitors, traitors, traitor


En nu je hier toch bent, luister dan ook even naar een stukje van deze cover van de bekende Russische punkrockband Pussy Riot. Drie leden van de band werden in 2012 veroordeeld tot twee jaar strafkamp in Siberië nadat ze een kort optreden hadden gegeven in een Russisch-Orthodoxe kerk, tot grote verrassing van de Russisch-Orthodoxe kerk zelf. Een video van het optreden ging viral. In het nummer, ‘Punk Prayer’, wordt beschreven hoe de Russische geheime dienst KGB met oud KGB-agent Poetin voorop aan de macht wordt gehouden door steun van de kerk.

Moddi kon het nummer niet uitvoeren in Noord-Noorwegen dichtbij de Russische grens omdat leden van de band Russisch waren en zij moesten vrezen voor celstraf in hun thuisland. ‘Ook moesten we van de BBC alle scheldwoorden weglaten tijdens een live optreden.’

KGB have turned to saints
Gay parades sent off in chains
Blessed limousines congest the streets
To hail their saint-in-chief

Moddi maakte van Pussy Riots punkrock-gebed een ballad in de stijl van Ave Maria

Prayers crawl towards the cross
Golden marks upon their frocks
Freedom's ghost has left these lands
Help us if you can

KGB have turned to saints
Gay parades sent off in chains
Blessed limousines congest the streets
To hail their saint-in-chief

Holy Mary, drive Putin away
Drive away this darkness from your halls
Drive away the ungodly souls
Our Lady tear the eagle off your walls

Father Gundyayev pays back
From his bag of holy crap
"Woman, keep quiet and love your man"
"Your fate and fatherland"

Holy Mary, be a feminist
Pray not for the mighty but the meek
Drive away the lies that they speak
Our Lady, hear our prayer unto thee, oh

Gundy never cared for God
All that dickhead wants is power
Mary, your belt should bring us hope
Now it's used as rope

Oh, damn their lies, deliver us
Pry the copper from the cross
Mary, our hands are tied in prayer
Help us if you're there

Holy Mary, drive Putin away
Drive away this darkness from your halls

voel jij je kettingen?

De bekende Poolse socialist Rosa Luxemburg schreef ooit over vrijheid: ‘degenen die niet bewegen, voelen hun kettingen niet.’ Na het album Unsongs begon Moddi die kettingen ineens te voelen. ‘Ik had altijd een Scandinavische singersongwriter-identiteit die paste in de mal van radiostations, festival line-ups en Spotify-playlists. Maar na het album veranderden zowel de plekken waar mijn muziek gedraaid werd als mijn publiek.’

Dat was even wennen voor de 36-jarige witte man die zijn grootste hit scoorde met een melancholisch nummer over zijn fijne thuisgevoel in het dromerige Noorse landschap. Bij het eerste concert van de Unsongs-tournee in Budapest zaten er 22 mensen in de zaal. Ook in Nederland bleven de zalen aanvankelijk leeg. ‘De Pitchfork-lezers, de BBC 6-luisteraars waren weg, de liefhebbers van melancholische Scandi-pop, ze waren allemaal weg. Ik moest een compleet nieuw publiek opbouwen.’

Moddi in de videoclip ‘House by the Sea’, een nummer dat 15 miljoen keer werd beluisterd op Spotify

Toch duurde de identiteitscrisis niet heel lang. Een half jaar later trok Moddi alweer volle zalen, ook in Nederland. ‘Mensen hadden even tijd nodig om te begrijpen waarover dit album ging, en dat het minstens zo belangrijk was als mijn andere muziek. Mijn publiek is nu een mix van m’n oude fans en nieuwe, meer politiek bewuste, luisteraars.’

Die laatste groep is overigens nooit echt groot geweest, zegt Moddi, in tegenstelling tot wat de intellectuele klasse, waar jij en ik toe behoren, misschien denkt. ‘De protestmuziek uit de jaren zestig was eigenlijk een niche. Cultsongs die onwijs populair werden binnen de intellectuele bubbel. Mijn zus is manager op een visboerderij en behoort tot een andere sociale klasse. Zij heeft misschien nog net van Bob Dylan gehoord.’

relevanter dan ooit

Inmiddels speelt Moddi de nummers niet meer, of alleen bij hoge uitzondering. Jarenlang bezig zijn met verhalen over mensen die worden gemarteld, vermoord of verbannen duwde hem in een burn-out. De Unsongs-verhalen zijn met de jaren alleen maar relevanter zijn geworden, maar Moddi schrijft momenteel even in het Noors. ‘Ik ben niet bitter of boos, maar ik had die verandering even nodig.’ 

Toch is het politieke bewustzijn nooit verdwenen bij de artiest die milieuwetenschappen studeerde en ooit een nominatie voor een beurs van 300.000 euro weigerde omdat die gesponsord was door het Noorse oliebedrijf Statoil (‘Ik wil Statoil niet als vriend. En wie accepteert er nou een vriendschap omdat je er een miljoen Kronen voor krijgt?’) Onlangs kreeg hij een uitnodiging om op te treden in de stad Ramallah in Palestina. Of hij gaat? ‘Ja. Als ik het land in mag.’