De feiten over grote, maatschappelijke problemen, zoals klimaatverandering, zijn vaak al lang bekend, en toch lijkt er maar weinig te veranderen. De fossiele industrie draait vrolijk door, de overheid subsidieert de fossiele industrie nog altijd met miljarden euro's per jaar, en tegen beter weten in kopen 'wij' elk jaar meer kleding, of gooien we de tank vol.

Hoe kan dat? En nog belangrijker: hoe zorgen we voor daadwerkelijke verandering? Socioloog en activist Vatan Hüzeir heeft daar wel wat ideeën over. 

Vatan stelt dat feiten alleen niet genoeg zijn om een probleem als klimaatverandering tegen te gaan; de vele alarmerende wetenschapsrapporten ten spijt. Kortgezegd: we kunnen als mensen best iets weten, maar er toch niet naar handelen.

Er is ook een cultuuromslag nodig, waarin nieuwe normen en waarden het mogelijk maken actie te ondernemen. Die cultuuromslag is het werk van activisten zoals Vatan. Zij zijn de verhalenvertellers die ons meenemen in een nieuw narratief waarin een betere wereld werkelijkheid wordt.

Een wereld waarin er vanzelfsprekend wordt neergekeken op vervuilende bedrijven, en je uit schaamte zwijgt over je vliegvakantie. Maatschappelijk draagvlak creëren voor verandering via een nieuw narratief, dat wil Vatan bewerkstelligen.  

En met die aanpak had Vatan eerder al succes. Samen met de activistische beweging Fossielvrij lukte het hem om de druk op het grootste pensioenfonds van Nederland zodanig op te voeren dat het fonds stopte met investeren in de fossiele industrie. Het resultaat: ABP divesteert 9 miljard euro uit olie, kolen en gas. 

De eerste gedachte die nu misschien in je opkomt: ‘Ik ben in mijn eentje toch niet opgewassen tegen de overheid of een groot bedrijf?’ Een misvatting, volgens Vatan.

De traditionele kijk op de macht als een piramide met aan de bovenkant machtige individuen, overheden en grote bedrijven, en aan de onderkant de burgers is achterhaald. Vatan spreekt liever van een ‘omgekeerde piramide’ waarin burgers een voorwaardelijke macht toebedelen aan bijvoorbeeld Shell, die dus ook weer ingetrokken kan worden als blijkt dat de toebedeelde macht nadelig voor ons uitpakt.  

Dat werkt zo: een bedrijf als Shell leunt voor zijn bestaan op een aantal steunpilaren. Die bestaan uit de geprivilegieerde toegang tot de politiek, kapitaal, media, talent en verzekeraars. Deze steunpilaren kun je als burger omduwen door middel van campagnes. De mensen in een van deze sectoren  kunnen dan niet anders dan hun steun terugtrekken, waardoor Shell in elkaar valt. De knappe koppen van de wereld gaan dan niet meer voor Shell werken, de investeringen drogen op en de politiek vertikt het om het bedrijf fossiele subsidies te geven. Kortom: de macht ligt dus bij burgers.  

‘Verandering is eerst onmogelijk, en dan onvermijdelijk,’ aldus Vatan. Het gaat in het begin heel langzaam, en dan valt de ene steunpilaar na de andere en komt het proces in een stroomversnelling. Zo is het gegaan met het homohuwelijk, het vrouwenkiesrecht, en zal het in de toekomst gaan met bijvoorbeeld Palestina en de klimaataanpak. Het voortbestaan van een bedrijf of regime is verbonden met haar reputatie, en die kunnen wij als burgers ombuigen tot een entiteit waarmee niemand meer iets te maken wil hebben.