Het tijdperk van voor Roe v. Wade: daar dreigt Amerika naar terug te keren als het Hooggerechtshof beslist om de uitspraak ongedaan te maken die in 1973 het nationale recht op abortus vastlegde. Een tijd waarin het in sommige staten legaal was om een abortusbehandeling te krijgen, en in sommige illegaal.

Wat betekende de situatie van voor 1973 voor vrouwen die ongewenst zwanger waren? En zullen vrouwen die straks een abortus willen, opnieuw op zoek moeten naar maffiose ‘back alley abortions’, ondergrondse feministische organisaties of abortusdokters die bereid zijn een gevangenisstraf te riskeren? Amerikanist Sara Polak van de Universiteit Leiden is te gast. 

De afgelopen week zijn zeker 5000 inwoners van Marioepol afgevoerd naar Rusland via door de Russen opengestelde vluchtroutes. En zij zijn niet de eerste Oekraïners die in het land van de vijand terecht komen. Sinds het begin van de oorlog is dat al zeker een half miljoen van hun landgenoten overkomen. Volgens de Russen ‘op de vlucht voor geweld’, volgens Oekraïne zijn ze ‘gedeporteerd’, naar vaak verre uithoeken, tot in Siberië aan toe.

Als dat het geval is, dan is dat niet voor het eerst in de geschiedenis. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog werd een deel van de Oekraïense bevolking gedeporteerd: de Krim-Tataren, door Stalin bestempeld als ‘nazistische verraders’, net zoals Poetin nu verwijst naar de Oekraïners. Historicus Ivo van de Wijdeven schreef daar een artikel over voor de site van het Historisch Nieuwsblad en hij is te gast om te praten over de deportaties.

In Oekraïne wordt, naast Oekraïens, ook veel Russisch gesproken. Poetin maakt daar misbruik van in zijn retoriek: de grenzen van Rusland moeten reiken tot waar de Russische taal wordt gesproken. En dus hoort Oekraïne, waar voor veel mensen het Russisch zelfs de eerste taal is, gewoon bij Rusland.

Sinds 24 februari blijkt hoe sterk Poetin zich heeft vergist, zo ziet slavist en schrijver Tobias Wals. Hoe komt het dat er veel Russisch wordt gesproken in Oekraïne, en waarom liep Poetin zo tegen de lamp toen hij ervan uitging dat wie zijn taal sprak, ook zijn kant zou kiezen? Wals is te gast.

Koalabeertjes eten eucalyptus, panda's eten bamboe, en chimpansees eten bananen.  Zo is het toch? Niet dus. Bij de kleine mensaap stonden van oorsprong helemaal geen bananen op het menu. De banaan etende aap is welbeschouwd een constructie van de mens. Zo ontdekte NRC-wetenschapsjournalist Hendrik Spiering. Hij is te gast.

‘Er mist iemand.’ Woorden die op elke verjaardag van de overgrootmoeder van Thomas Sijtsma vielen. Iedereen wist dat het om Harry Davids ging, en niemand wist waar hij was. Een Joodse jongen die tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt geboren. Als onderduiker komt hij terecht bij Berend en Jeltje Bakker, de overgrootouders van Sijtsma. Daar groeit het kind op, beschermd tegen de Duitsers. 

Zijn ouders keren niet terug, maar zijn oom en tante wel. Ze nemen hem mee naar Zuid-Afrika. Tot groot gemis van de familie van Thomas Sijtsma, die Harry Davids opzocht in de VS en in zijn boek Verloren Oorlogskind deze geschiedenis reconstrueert. Sijtsma is te gast.

Abortus

Zowel voor- als tegenstanders van Poetins oorlog lijken sinds 24 februari de Russische cinema en literatuur te hebben afgespeurd op zoek naar ideologische helden. Beide partijen hebben inmiddels gevonden wat ze zochten: een bekend fictief personage dat symbool staat voor hun respectievelijke steun dan wel verzet. 

In deze serie licht Sophie Polm, OVT-stagiair en student Russisch en geschiedenis, wekelijks een bericht uit dat in de kritische Russischtalige media verscheen. Deze week: het programma Archeologiya reflecteert kritisch op de rol van de Russische cultuur: is die een voedingsbodem geweest voor de huidige catastrofe? Waarom heeft de Russische culturele traditie de politiek geen beschaving bijgebracht?