Pools-Nederlandse bruggenbouwer

De NRC, Trouw en de Volkskrant liggen, in nette stapels dat wel, letterlijk door de  woonkamer  van Malgorzata verspreid. Op de vloer, in de keuken, op de bankleuning. In de woonkamer staat een grote tafel bezaaid met boeken: ‘Histories of Nations. How their identities were forged’, ‘A Short History of Brexit’ en ‘1000 jaar Polen en Nederland’ liggen prominent in het zicht. ‘Ik lees niet veel standaard boeken, maar eerder boeken die een nieuw licht schijnen op de wereld. We leven in verwarrende  tijden waarin landen snel veranderen en we moeten diep tasten in de geschiedenis, zoeken naar de  kernoorzaak en ook de identiteit van een land om te begrijpen waarom.’ Malgorzata maakt twee koppen met oploskoffie klaar en begint te vertellen.

‘Ik had nooit bedacht dat ik journalist ging worden, ik was gewoon at the right place, on the right moment.’ Die juiste plek bleek Nederland in de periode voordat Polen toetrad tot de EU. ‘Ik ben naar Nederland gekomen voor mijn man. We ontmoetten elkaar toen hij als uitwisselingsstudent naar Polen kwam. Wat ik leuk vond aan hem was dat hij van boeken hield en dat hij krantenknipsels over Polen voor me meenam uit Engelse tijdschriften.'

'Maar ook die directheid sprak me aan. Ik wist toen nog helemaal niet wat Nederland voor land was, maar nu weet ik beter: in Nederland zijn relaties minder hiërarchisch dan in Polen. Mannen hebben meer zachte competenties en vinden gelijkheid in huishouden doodnormaal, terwijl Poolse mannen excelleren - als ze verliefd zijn - in charmant en romantisch zijn. Die Nederlandse mentaliteit – pragmatisch, direct en down tot the point – sprak me vanaf het begin enorm aan . Later heb ik nog een stuk geschreven in een boek over liefde tussen de Poolse vrouw en de Nederlandse man. Die combinatie blijkt dus zo goed te werken, omdat Poolse vrouwen ambitieus zijn en gelijkheid binnen hun relatie zorgt ervoor dat ze zich beter kunnen ontwikkelen.’

Dus trouwden Malgorzata en haar man in 1980, terwijl het land aan het begin van een belangrijk moment in de geschiedenis stond. ‘In Polen had ik het communisme meegemaakt en toen ik in Nederland woonde begon plots – het onmogelijke -  de omwenteling naar een democratie en markteconomie in mijn thuisland. Dat was wereldnieuws! Ineens was er veel belangstelling voor Polen en ik sprong als 30-jarige in dit gat met mijn verhalen en inzichten, want mijn land schreef onder mijn ogen geschiedenis.  Ik heb economie gestudeerd, dus ik ben een selfmade journalist. In ’90 begon ik bij de Volkskrant en schreef ik stukken over hoe je een communistisch land omdoopt tot markteconomie.’

Eind jaren ’90 werd Malgorzata voorzitter van STEP, een Stichting van Poolse Experts. Ze zag hun juweel – een website - en besloot de kleine website Polonia.nl, bedoeld voor Polen in Nederland, uit te bouwen. ‘We stonden toen aan het prille begin van de onlinerevolutie. Voor mij een uitgelezen kans om de website journalistieke content te geven. Stukje bij beetje werd dat de Polonia.nl website zoals die nu is. Het idee erachter is positieve journalistiek. We willen aan Polen laten zien hoe Nederland is, welke belangrijke evenementen er plaatsvinden en we willen mensen inspireren en vooral bruggen bouwen tussen de Polen en Nederlanders.’ Een nobel doel dat meer en meer nodig bleek toen in 2007 toen Polen tot de EU toetrad en de Nederlandse arbeidsmarkt openging voor nieuwe lidstaten. Duizenden Poolse migranten kwamen dat jaar naar Nederland, voornamelijk als arbeidsmigrant. ‘Sommigen ervaarden het als een tsunami van Polen’, vertelt Malgorzata.

Malgorzata: ‘Als afgestudeerde econoom snapte ik waarom dat gebeurde en dat wilde ik duiden in mijn artikelen. Ik was enorm trost op Polen en haar ongekend succes.. Maar ik wilde de Poolse migranten zich hier ook thuis laten voelen en voor hen opkomen. Ik merkte dat er in Nederland al in najaar 2007 een anti-Pools klimaat ontstond terwijl duizenden Polen naar Nederland werden gehaald. Ik vond het onterecht en misplaatst, want Nederland was daarop totaal niet voorbereid.'

'Ik weet nog goed dat op 8 februari 2012 het anti-Polenmeldpunt van Wilders online ging. Ik was er net over aan het lezen en toen werd ik gebeld door een Poolse collega uit Brussel. Of ik commentaar wilde geven voor de Poolse radio. Ik was volstrekt overdonderd. ‘’Ik ben het nét aan het lezen, zei ik. Geef me een kwartiertje!’’ Er ging van alles door me heen. Wat gaat de impact zijn van mijn woorden, wat is goed of fout… Ik wist het echt niet. Maar als journalist moet je snel schakelen, dus een kwartier later heb ik teruggebeld voor commentaar. Toen heb ik spontaan iets gezegd waar ik helemaal niet over na had gedacht. ‘’Dit is inderdaad discriminerend, maar ik hoop dat Nederlanders snel tot het inzicht komen dat het totaal fout is.’’ Ik rekende op het Nederlandse gezond verstand. Daarna wachtten de twee drukste maanden van mijn leven.’

‘Ik zat elke dag achter mijn computer om het nieuws rondom het meldpunt te volgen, werd veel gebeld voor media interviews. Tegelijkertijd kreeg de redactie van Polonia.nl  veel mailtjes van Polen hier in Nederland op ons oproep om gevallen van discriminatie te melden. Het ging van kwaad tot erger. Een vrouw mailde mij met het verhaal dat haar dochtertje in een speelplaats in Amsterdam werd uitgekafferd door een jongetje: ‘’je mag geen Pools praten!’’ In een ander mailtje vertelde iemand me dat zijn autobanden waren lek geprikt en er was een gezin uit Den Haag waarbij in hun huis een ruit is gesneuveld en naast het raam, het opschrift “Joden” getekend. En dat is op de Duitse tv vertoond.'

'Ook ikzelf merkte verschil. Ik herinner me dat ik met een collega aan het lunchen was bij kasteel Haarzuilens. We kregen koffie met van die lange zilveren lepels. De serveerster kwam later bij ons tafeltje om op te ruimen en ineens vroeg ze: ‘’Waar zijn die lepels?” Met zo’n ondertoon alsof wij de lepels hadden gestolen. Het kwam omdat we Pools praatten, dacht ik. Ik liep met zo’n naar gevoel weg daar. En voor het eerst in mijn leven vroeg ik me af: wat doe ik hier in Nederland? Ik voelde me plotseling volstrekt ongewenst in een land waar ik me altijd thuis heb gevoeld. Zeer naar.’

Malgorzata besloot een opiniestuk te schrijven, om aandacht te vragen voor wat zij zag gebeuren in Nederland: discriminatie jegens de Poolse gemeenschap. ‘Ik schreef in De Volkskrant een open brief aan de Minister-president en het Nederlandse volk, waarin ik verschillende gevallen deelde van Poolse Nederlanders, die ik in mijn mailbox had ontvangen. Het verhaal is vertaald naar het Engels (Dear Dutch People!), het Pools en onmiddellijk opgepikt door Europese correspondenten in Brussel. Uiteindelijk schreef de Washington Post een stuk over Nederland en opkomst van extreem rechts van Wilders, twee maanden na de invoering van het meldpunt met een flinke passage: Targeting Poles.

Gelukkig is het toen goed afgelopen. Nederlanders zijn rationele mensen en hebben zich toch niet mee laten slepen door Wilders. Alhoewel premier Rutte wilde het meldpunt Oosteuropeanen niet veroordelen. Toen  begreep ik wel ineens hoe het mogelijk was dat iemand zoals Hitler volgelingen kreeg en uiteindelijk aan de macht is gekomen. Ik leefde hiervoor niet nadrukkelijk met die vraag, maar ik snapte gewoon niet hoe zoiets kon. Nu weet ik: een politicus staat op en gaat schreeuwen, krijgt een platform om ‘nieuwe’ waarheid te verkondigen. Hij haakt aan op diepe emoties en frustraties van mensen en veroorzaakt  nieuwe  ergernis. Mensen lopen achter hem aan omdat ze hun sores herkennen en denken dat hij iets kan veranderen.  Zo veranderen mensen langzaam van gedaante. Het is puur massapsychologie.’

Na het Polenmeldpunt richt Malgorzata zich op andere grote thema’s die Nederlandse opinie bezighouden, zoals de leefsituaties van Poolse arbeidsmigranten in Nederland. En sinds kort op de vraag: wat gebeurt er op dit moment in Polen? Hoe valt een sterke opkomst van nationalisme en conservatisme te verklaren? Er is nog genoeg werk voor de boeg en om voor te vechten, volgens Malgorzata. Krijgt ze er ook iets voor terug?

‘Polen zijn een beetje zuinig met feedback’, vertelt ze. ‘Voor een schouderklopje moet je eerder bij Nederlanders aankloppen. Maar ik probeer mijn motivatie uit andere dingen te putten. Natuurlijk denk ik weleens: moet ik niet aan mezelf denken en dat Polen-gedoe loslaten. We hebben weinig geld bij Polonia.nl, we moeten het echt hebben van sponsors. Het is bijna liefdewerk. En er zijn maar een paar passionaten die dat belangrijk vinden. Veel horen we: ja dan had je maar een goed businessmodel moeten hebben. En dat wij een sociaal-maatschappelijke missie hebben,  met onze positieve journalistiek wordt dan niet gewaardeerd.'

‘Maar we gaan zeker dit jaar nog door. We worden veel gelezen, We hebben nu bijna 60 duizend bezoekers per maand en het aantal bezoekers  gaat steil omhoog sinds het begin van dit jaar.'

'En dit jaar is cruciaal, we spelen in op de Europese verkiezingen en in oktober op de parlementaire verkiezingen in Polen, die een soort referendum voor of tegen de regerende PiS-partij worden. We hebben ook echt invloed. Dus tegen die tijd zijn we er nog. Wat er daarna gaat gebeuren, zullen we zien. Alles kan van die sponsors afhangen. We hebben steun nodig om verder positieve verhalen te schrijven en het verschil in deze kille wereld te maken.’