Deze advocaten verdedigen moeder aarde in de rechtbank

Jonathan Maas ,

Milieubelangen leggen het in de praktijk vaak af tegen economische factoren. Deze groene verdedigers springen voor moeder aarde in de bres en pleiten voor internationaal strafrecht voor milieumisdaad: ecocide.

aarde tegen de mens beschermen

Trendforecasters mogen dan optimistisch voorspellen dat het roer in een post-corona-wereld compleet om gaat richting duurzaam, maar met AliBaba die op volle toeren draait en vliegtuigen die leeg over de wereld vliegen om landingsrechten niet te verliezen, lijkt het er niet op. In een hyperkapitalistische wereld delft onze natuurlijke leefomgeving het onderspit – de bewijzen zijn talrijk en wetenschappelijk.

Er is iets radicaals nodig om de aarde tegen de mens te beschermen en de verdedigers van moeder aarde weten wat dat is: een juridisch kader dat misdaden tegen de aarde strafbaar stelt. Ecocide wordt het genoemd. Internationale wetgeving waarmee bedrijven die onze leefomgeving aantoonbaar vernietigen boetes opgelegd kunnen krijgen en waarvan topmannen en -vrouwen de cel in kunnen belanden.

'De belangen van de vervuiler worden beschermd, niet die van de gemeenschap die eronder lijdt.'

Polly Higgins

Want, waarom eigenlijk niet? Strafrecht formuleert wat een samenleving onacceptabel en strafbaar vindt: wanneer we iets moreel onaanvaardbaar vinden, verbieden we het. Bij overtreding volgen sancties. Zo kennen we misdaden tegen de menselijkheid zoals homicide en genocide, waar iedereen het over eens is, maar ondertussen kan een compleet stuk aarde kapot worden gemaakt zonder dat dit voor daders consequenties heeft. Bestaande milieuwetgeving schiet vaak tekort. Economische belangen winnen het vaak in de afweging. De wet as we know it beschermt eerder de aandeelhouders dan de aarde.

Een absolute voorloper die dit dilemma heeft aangekaart is de Schotse advocate Polly Higgins. In de VPRO Tegenlicht-aflevering Advocaat van de aarde volgen we haar bij haar inspanningen ecocide op de kaart te zetten zodat het geïmplementeerd gaat worden in de bestaande wet.

Dat dit hard nodig is, zet ze hier uiteen:

De aflevering is uit 2015 en vier jaar later overleed deze activistische en bevlogen vrouw helaas ten gevolge van een terminale ziekte. De aflevering maakt duidelijk hoe je internationale wetgeving voor milieumisdaad praktisch voor elkaar zou krijgen. Het enige dat nodig is, is dat een land eist dat ecocide als internationaal misdrijf wordt opgenomen in het Statuut van Rome. Relatief 'eenvoudig', kijk maar:

‘Een amendement op het Statuut van Rome is genoeg, (…) het overstijgt alle nationale wetten’

Polly Higgins

hand in hand

Ook maken we in de aflevering kennis met de Spaanse jurist Baltasar Garzó die uitlegt waarom ecocide niet eens compleet haaks staat op een kapitalistische wereld, maar hoe het hand in hand kan gaan, en slechts zou voorkomen dat de excessen van het systeem onze leefomgeving verder aantasten.

Kijk hier de hele aflevering van Tegenlicht: Advocaat van de aarde

word zelf een groene verdediger

Inheemsen die dicht met de natuur leven, zijn vaak de eerste directe slachtoffers van milieumisdaad, denk aan fracking voor gas, waterkrachtcentrales of – zoals te zien was in voornoemde Tegenlicht-aflevering – de komst van een nikkelmijn.

De Environmental Justice Atlas brengt dit soort milieuonrecht in kaart. Bottom-up door groene verdedigers, waarvan jij er zelf als particulier ook een kan zijn.

Dream team voor aarde

Higgins was gelukkig niet de enige die streed voor internationale wetgeving om milieumisdaden, door wie dan ook begaan, aan te pakken.

VPRO Tegenlicht formeerde een zogeheten dream team van advocaten die dezelfde strijd aangaan:

© VPRO Tegenlicht
lees: Dream team voor aarde

maatschappelijke verandering ontwerpen

Dichterbij huis vinden we de in Eindhoven gevestigde ontwerper Bernhard Lenger, in 2019 uitgelicht in VPRO Toekomstbouwers. Al in zijn studententijd besloot Lenger in plaats van spullen maatschappelijke verandering te gaan ontwerpen. Want een samenleving is ook een ontwerp, en laten we wel zijn: de huidige stand van zaken toont aan dat het tijd is om terug naar de tekentafel te gaan. Hoe gaan we om met het milieu, minderheden, maar ook met de ethische kanten van de oprukkende technologie? Dat wil Lenger herontwerpen en omdat dit een nogal ambitieuze klus is die je in je eentje in je studio in Eindhoven niet voor elkaar krijgt, werkt hij samen met activisten en organisaties.

Wat het milieuaspect betreft heeft hij samengewerkt met de voornoemde Polly Higgins. Bernhard Lenger studeerde in 2016 af aan de Design Academy Eindhoven met een ontwerp voor een bewustmakingscampagne om het idee voor ecocide te ondersteunen. In deze aflevering vertelt hij wat hem beweegt en hoe hij verandering denkt te kunnen bewerkstelligen.

meer groenvoer