Ontwerpster Babette Porcelijn zet in een VPRO Tegenlicht-aflevering over de worstelende groenmens uiteen hoe ‘verborgen impact’ werkt en hoe je met jouw laptopkeuzes en -gebruik bijvoorbeeld al iets ten goede kunt veranderen.
Deze groene worstelaars weten het niet zo goed - maar proberen het wel
Groen leven is niet eenvoudig: als bewuste mens ben je continu in tweestrijd. Je hebt voor jezelf het vliegen aan banden gelegd, maar hebt voor je werk wel een auto nodig. Of: je bent vega en je hebt thuis een warmtepomp, maar je hebt wel drie kinderen – zo’n beetje de ergste milieumisdaad. En daarnaast voelen al je groene inspanningen als druppels op de gloeiende plaat, wanneer je erachter komt dat jouw braaf gescheiden afval uiteindelijk ook weer een milieuramp oplevert.
We hebben onze impact helemaal niet verlaagd de laatste jaren, we hebben het alleen verplaatst naar de andere kant van de wereld’
machteloos gevoel
Ook de VPRO-makers van deze Tegenlicht-uitzending worstelen bijna dagelijks met hun groene geweten: je wilt niet met ingehouden buik niets meer mogen, en tegelijk weet je dat het niet deugt als je weer een weekendje Madrid met het vliegtuig hebt geboekt.
In een openhartig interview vertellen Britta Hosman en Jorien van Nes hoe zij daarmee dealen: ‘Je kunt niet alles verhinderen, maar je kunt wel kiezen om ergens niet aan mee te doen. En dus blijf ik mijn best doen, al voel ik me vaak machteloos.’
jonge piekeraars
Onder de tieners en twintigers van nu leeft heel sterk het gevoel dat zij de rotzooi moeten opruimen van de generaties voor hen, terwijl ze zelf weinig in de melk te brokkelen hebben. Eef Hilgers, regisseur van de VPRO-documentaire We Are Fucked, sprak veel jongeren die bang zijn dat ze grote klimaatrampen gaan meemaken, dat de wereld eraan gaat.
De 16-jarige Melih groeit op met een vader die klimaatontkenner is en een moeder die weigert vegetarisch voor hem te koken. Toch sluit Melih zich aan bij Fridays for Future. Met zijn vrienden bij dit platform voor scholieren gaat hij naar stakingen en bijeenkomsten. Samen organiseren ze klimaatacties.
Armando (21 jaar) ging net als zijn vader en broertje technische bedrijfskunde studeren, maar zag al snel dat de ‘bedrijfskundige manier’ niet de oplossing is voor het klimaatprobleem. Hij stopte zijn studie en sloot zich aan bij Extinction Rebellion. Hij werkt zó hard, dat het hem bijna te veel wordt.
ecodilemma’s
#vangaslos
Gas is slecht, weet de groene worstelaar. Bij de verbranding komt CO2 vrij en dat warmt de aarde op. Nederland wil dat woningen van het gas afgaan, en de duurzame mens ziet dat ook graag gebeuren. Toch zijn de afgelopen twee jaar slechts 86 woningen in ons land 'gasvrij' gegaan. Waarom dat aantal zo bizar laag is, zet Arjen Lubach uiteen: het kost veel geld om je woning gasvrij te krijgen (35000 euro) en je bespaart slechts 50 per maand op je energierekening. Niet rendabel dus.
de groene aflaat
De Hokjesman bracht de worstelende groenmens jaren geleden in kaart en liet zien welke discussies dat aan tafel oplevert. Kun je vlees blijven eten als je jouw ecologische voetafdruk compenseert met minder kinderen krijgen? Kun je je guilty pleasures veroorloven als je een groene aflaat doet?
treinschaamte
Degenen die kampen met vliegschaamte hebben vaak een probleem. Want je wilt veel liever met de trein dan met het vliegtuig maar in Europa is de trein op grote afstanden vaak geen goed alternatief. Want: te duur en te langzaam. Arjen Lubach toont op hilarische wijze aan wat er op ons continent misgaat, maar hij laat ook zien wat er moet (en positief: kan!) gebeuren wil de trein een realistisch alternatief voor het vliegtuig worden.
Nederland is eigenlijk één grote stortplaats
Oké, nu ben jij zo’n type die altijd braaf al zijn afval scheidt. Plastic, GFT, karton, oude kranten, glas… you name it. Dat gescheiden afval wordt afgevoerd naar een afvalverbrandingsoven, daar houden ze er een lucifer bij en weg is het afval. 22 Procent van het huisvuil dat daarin gestopt wordt komt eruit in de vorm van zogeheten staalslakken; wat ook weer schadelijke troep is. Voor die rommel heeft het ministerie ooit een oplossing bedacht.
Het materiaal gaat niet meer naar speciale stortplaatsen maar wordt verkocht aan aannemers die het gebruiken als alternatief voor zand of grind, waar vervolgens wegen op worden aangelegd. En zo rijd je misschien 's morgens naar je werk over het afval dat je jaren geleden keurig in de bruine bak hebt gestopt. Het is rommel waar hoge concentraties zware metalen in zit; weliswaar afgedekt met folie zodat het vuil niet weglekt, maar die garantie is alleen over een termijn van twintig jaar te geven, zo blijkt uit onderzoek dat Argos rond de millenniumwisseling deed. En laten die twintig jaren inmiddels zijn verstreken…
Luister hieronder naar de uitzending van Argos over milieu- en gezondheidsrisico’s van hergebruik afval in bouw:
Lets bos wijkt voor onze biomassa
Dan nog iets. De bekende duurzame energiebronnen zijn zon, wind en water, maar 60 procent van de duurzame energie die in Nederland geproduceerd wordt, kwam in 2019 van biomassa. Met bio in het woord klinkt het al snel goed en duurzaam, maar niets is minder waar. Dat we het biomassa noemen heeft alles te maken met de bron. Bio-elektriciteit en biowarmte komen voort uit biologisch (of organisch) materiaal: (snoei)houtafval uit de bosbouw en houtverwerkende industrie, rioolslib uit waterzuiveringsinstallaties of groente-, fruit- en tuin-afval (gft) van huishoudens.
Argos heeft recent ontdekt dat er beschermd bos in Estland wordt gekapt voor deze energiebron. Centrales in Nederland mogen versnipperde bomen gebruiken als biomassa, ondanks de strenge Nederlandse duurzaamheidseisen. Als gevolg eindigen volledige bomen als witte elzen en wilgen in de verbrandingsoven. Volgens de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, die namens de overheid de biomassasubsidies uitkeert, is kaalkap ‘een oogstmethode’ die niet in strijd is met de duurzaamheidscertificaten.
There you go, kaalkap niet strijdbaar met duurzaamheid – hoe wordt een groenmens daar niet cynisch van? De houtkap in Estland neemt zoals je je kunt voorstellen toe. Wat ook erg is: hout is een minder efficiënte brandstof dan gas en kolen en via biomassa komt daardoor meer broeikasgas in de atmosfeer dan bij gebruik van die fossiele brandstoffen. Nieuwe bomen zouden die CO2-uitstoot moeten compenseren, maar het duurt vele decennia voordat die zijn terug gegroeid.