Feminisme en porno - kan dat eigenlijk wel samen gaan? In mainstream porno is de vrouw weliswaar niet meer dan een object met de benodigde gaten erin, maar dat wil niet zeggen dat porno geen deel uit kan maken van de emancipatie. Sterker nog; door de jaren heen hebben verschillende vrouwen geprobeerd hun stempel op het genre te drukken.

60 & 70s: eindelijk vrij

Seks, drugs, Woodstock, schaamhaar – dan heb je het beeld van de jaren zeventig wel zo’n beetje te pakken. Erica Jong verwerpt dit clichébeeld. In het voorwoord van Sexual Revolution schrijft ze:

'…at the base of what is called “The Sixties” there was something touchingly innocent. We wanted to penetrate the veil of human delusion. … We wanted to pierce the wild heart of sex.'

Dat deden ze op elke manier mogelijk: in literatuur en in praktijk, in films en in universiteiten. Men deed het niet alleen met elkaar, men begon het ook openlijk met zichzelf te doen. Het Amerikaanse Ms. Magazine publiceerde in 1974 een artikel van Betty Dodson, waarin zij de noodzaak van masturbatie uiteen zette: 
 
'An important part of our sexual development is learning to like and accept all of ourselves, including our genitals – to become what I call cunt positive.'

 

Ook andere grenzen werden verlegd, bijvoorbeeld in Devil Inside Her, waar duivelsaanbidding wel heel letterlijk wordt genomen. Fantastisch is de scene waarin Annie Sprinkler de heks moet helpen met haar toverdrankje (ingrediënten: geitenzweet, paddenbloed en het ‘love juice’). Aan haar de taak manlief te ‘melken’, terwijl de heks haar aanmoedigt: “Kiss it. Make him swell. Suck, milk him!”

80s & 90s: sex sells

In de jaren tachtig werd de nadruk al verlegd naar expliciete commercie, maar men hield voorlopig nog vast aan het idee dat de kijker een verhaal nodig had om zich bij klaar te vingeren. Dat resulteerde in pareltjes als Educating Nina, waarin Nina Hartley een student speelt die voor haar scriptie (praktijkonderzoek!) andermans seksuele fantasieën uit moet leven.

 

Dit was het pornodebuut van Nina Hartley, pornoster en feminist: een welbespraakte, zelfverzekerde vrouw die regelmatig in de media verscheen om een goed woordje voor porno te doen.

Want hoewel in de tweede helft van de jaren negentig seks niet van de buis was te slaan, kreeg het genre ook steeds meer negatieve kritiek. Gloria Steinem is een van de bekendste feministen die zich uitspreekt tegen porno, omdat het een voortzetting van patriarchische onderdrukking en uitbuiting van vrouwen zou zijn.

De anti-porno organisatie geeft een lijst van 25 redenen waarom Jenna Jameson je afraadt pornoster te worden. Maar deze redenen (veel mensen zullen je objectiveren, je wordt niet meer gerespecteerd, je zult borstimplantaten moeten nemen) hebben slechts betrekking op mainstream porno.

Maar de ene porno is de andere niet. Er zijn wel degelijk pornoproducenten die hun acteurs met respect behandelen, en er wordt voldoende porno gemaakt met mensen die niet aan het standaard schoonheidsideaal voldoen. Je zou zelfs kunnen stellen dat dergelijke niche-films juist goed zijn voor kinderen, omdat ze een vollediger (en realistischer) beeld van lichamen en seks geven dan het kind zonder porno zou hebben.

00s: women doing it for themselves

Maar wat maakt nu feministische porno? 

feministische porno volgens Tristan Taormino
- acteurs worden met respect behandeld en zullen nooit gevraagd worden handelingen te verrichten waar ze zich niet prettig bij voelen
- de nadruk ligt op ‘echte’ seks; acteurs worden aangemoedigd op hun eigen tempo elkaars lichaam te verkennen (in plaats van middels een strak getimed filmschema met opeenvolgende standjes)
- de set is schoon en hygiënisch
 
Vergis je niet: in tegenstelling tot porna is feministische porno niet inherent anders dan mainstream porno. Vergelijk het met het fairtrade-stempel: 'feministisch' zegt meer over de manier waarop een film is gemaakt, dan waarover die gaat, of door wie de film wordt bekeken. Het gaat hier niet om porno voor, maar door feministen – en het grootste deel van het publiek is nog steeds de heteroseksuele man. Zo schrijft pornoregisseur Nica Noelle in de Huffington Post:
 
'Yes, those same male porn fans we've long vilified and condemned for their interest in porn, those men whom we've recklessly referred to as "perverts" and "scumbags," have secretly, often with a great deal of shame, spent their hard-earned money supporting adult film and keeping all of us "feminist porn directors" working.'

consent = sexy

Feministische porno bestaat in alle vormen en maten, en trekt dan ook een breder publiek dan de naam doet vermoeden. Eén ding hebben alle films gemeen: ze leggen de nadruk op het plezier en genot van de acteurs, en proberen zo dicht mogelijk bij de 'echte' seks te blijven.
 

Regisseur Tristan Taormino gebruikt meerdere aspecten van echte seks in haar werk: zij laat de acteurs zelf vertellen wat ze van de seks vonden, of filmt hoe ze vooraf hun kinks en persoonlijke grenzen doorspreken. Sacha Grey bijvoorbeeld, die niet graag gevingerd wordt, maar wel een hand achterin haar keel wil krijgen:

echte seks

Wat porno problematisch (en saai) maakt, is precies hetzelfde wat het zo populair maakt: porno dient een doel. Het is nooit l’art pour l’art, maar een expliciet gebruiksvoorwerp. Om zo veel mogelijk kijkers te laten komen moet het efficient en vastberaden via de gebaande paden te werk gaan.

En dus is het grootste deel van de porno generiek en simplistisch. Het verbeeldt plastic mensen in plastic decors met plastic levens. Terwijl het juist de context is die seks zo geil maakt: de geluiden, geuren, de spanning vooraf... Steeds meer feministische pornoregisseurs richten zich dan ook op echte mensen, in 'alledaagse omstandigheden'. Erika Lust bijvoorbeeld:

voorbij de mainstream

Maar het is lastig om echt voorbij de saaie, plastic, vanilla seks te komen. In elke film uit dit overzicht staan witte vrouwen bijvoorbeeld centraal. Ook in de minder stereotype porno blijft een blanke huidskleur dus toch de norm. In een interview met vpro.nl zei Emiel Martens hierover:

‘We leven in een blanke, heteronormatieve samenleving. Heteroseks is binnen dat dominante maatschappelijke denkraam de norm, dat wordt als natuurlijk gezien. Alles wat daarvan afwijkt wordt als abnormaal beschouwd.’

Maar als je toch graag verder kijkt dan de maatschappelijke norm, hoef je ook weer niet zo ver te zoeken. Queer porno (google is je beste vriend) is een uitstekend startpunt: daar verzamelen mensen van alle huidskleuren, geslachten en lichaamstypen zich om pornofilms te maken waar zij achter staan - en zichzelf in kunnen herkennen. Bijvoorbeeld Nenna Joiner of LezUrban:

good for her: meer tips

    • liever luisteren? sexy podcasts