Spelen met grenzen

Nietsvermoedend loopt een jongeman begin jaren zestig door de gangen van Stanford University. Hij krijgt een excursie op de nog jonge afdeling computerwetenschappen, de plek waar de wereldvreemde nerds met nulletjes en eentjes stoeien. Plotseling hoort hij een bijna extatisch gejoel achter een van de deuren vandaan komen. Zijn dit nerds? Dan zijn ze waarschijnlijk niet helemaal nuchter.

Ze blijken inderdaad behoorlijk high, maar dan van hun eigen werk. Ze zijn een side project aan het testen, een van de eerste computerspelletjes ooit: Spacewar! De jonge student had nog nooit mensen op een stoel in een dergelijke staat van opwinding gezien – terwijl hij toch deel uitmaakte van de counterculture en voldoende ervaring had met psychedelica.

Het is nu moeilijk meer voor te stellen, maar computers waren toen nog logge, peperdure machines, het exclusieve domein van grote organisaties en totaal onzichtbaar in de samenleving. Stewart Brand, dat is de jonge student waar we het over hebben, zou een aantal jaren later in Rolling Stone als een van de eersten de democratisering van de computer voorspellen: ‘Ready or not, computers are coming to the people,’ zo begon zijn artikel. En het was een spelletje dat hem tot dit inzicht bracht.

Spelletjes hebben vaker een voorspellende kracht, schrijft Steven Johnson in Wonderland – How Play Made the Modern World. Hij beschrijft Spacewar! daarin als een kristallen bol die de toekomst van de computerindustrie perfect voorspelde. De gamingindustrie is van een gebbetje in de gangen van Stanford uitgegroeid tot een mondiale geldmachine met een omzet van meer dan honderd miljard dollar per jaar. En dat zijn alleen nog maar de spelletjes zelf. Een van de uitvinders van Spacewar! zou later naar Seattle vertrekken, waar hij de mentor werd van een briljante tiener met een passie voor computers: Bill Gates. Ondertussen werd in Californië het bedrijf Atari opgericht, met als specifiek doel een commerciële versie van Spacewar! te ontwikkelen. Geïnspireerd door het artikel van Brand solliciteerde een jonge hippie bij het bedrijf: Steve Jobs.

Is wetenschap, onze zoektocht naar falsificeerbare kennis, ook zo’n oneindig spel? Je zou misschien denken van niet – onderzoek kent strikte regels en methoden, volg je die niet dan kan je onderzoek de prullenbak in. Tegelijkertijd heeft wetenschap wel degelijk bepaalde eigenschappen van het oneindige spel: de regels en methoden zijn in de loop der eeuwen enorm uitgebreid en veranderd, en er zijn steeds meer spelers gekomen.

We gaan te rade bij Stewart Brand. ‘Ja,’ reageert hij volmondig en bondig, maar wegens tijdgebrek verwijst hij ons voor de toelichting door naar zijn vriend, technologiegoeroe Kevin Kelly. Dat treft: Kelly was met zijn idee over de ontwikkeling van technologie een inspiratiebron voor The Mind of the Universe. Hij rekent behalve het leven zelf (dat is natuurlijk het oneindige spel waar Carse het over had) ook de menselijke geest en de ontwikkeling van technologie tot het oneindige spel. En wetenschap. Sterker nog: ‘Wetenschap is waarschijnlijk het duidelijkste voorbeeld van een oneindig spel dat we hebben,’ laat hij weten. ‘Nooit compleet, zich altijd uitbreidend, win-win, met regels die in de loop van de eeuwen enorm zijn veranderd en uitgebreid, zonder grenzen. Bovendien beloont wetenschap verkenning en het breken van regels.’