De Tunesische revolutie

In het stoffige Tunesische provinciestadje Sidi Bouzid ligt een straat, genaamd ‘Mohamed Bouazizi Avenue’. Vroeger heette de straat 'Rue 7 Novembre 1987', vernoemd naar de dag dat dictator Ben Ali de macht greep. Maar op 17 december 2010 stak groenteverkoper Bouazizi zichzelf voor het provinciehuis in brand uit protest tegen de heersende corruptie. Een politievrouw had net zijn handelswaar ingenomen en Bouazizi, die voor acht familieleden moest zorgen, werd genegeerd op het provinciehuis waar hij zijn beklag wilde doen.
 

Bouazizi's radicale uiting van onvrede komt niet uit de lucht vallen. Een paar weken eerder publiceert Wikileaks documenten die uitgebreide beschrijvingen van de corruptie in het land bevatten. Het gaat om correspondentie van toenmalig ambassadeur Robert Godec aan minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice. Investeerders, zo schrijft Godec, durven niet te investeren in Tunesië uit angst voor de lange arm van de Ben Ali-familie, door alle Tunesiërs heel maffiaans the Family genoemd. Grote werkloosheid is het gevolg. Godec schrijft:
 

Het jacht waarover Godec spreekt is niet uit de lucht gegrepen. In 2006 stelen twee neven van Ben Ali een jacht van een Franse zakenman. De zakenman blijkt echter goede connecties te hebben en de diefstal wordt breed uitgemeten in de Franse media - waarop het jacht ineens weer opduikt. Het incident is een voorbeeld van hoe belangrijk publiciteit is voor enige vorm van rechtvaardigheid. Een paar maanden vóór Bouazizi waren er ook al protesten en stak een andere straatverkoper zichzelf al in brand na gehinderd te zijn door de autoriteiten. Deze aanvaringen bleven echter relatief onopgemerkt.

Door de protestactie van Bouazizi is de maat vol. Over het hele land komen mensen in opstand én wordt deze onvrede massaal gedeeld via sociale media. "Met een steen in de ene hand en een telefoon in de andere", zo zegt een familielid van Bouazizi tegen Al Jazeera. Burgers protesteren tegen de hoge (jeugd)werkloosheid, hoge voedselprijzen, corruptie en hun jarenlange onderdrukking. Met succes, want na een maand van demonstraties vlucht Ben Ali op 14 januari naar Saudi-Arabië.

Een interim-regering wordt gevormd op 17 januari, maar veel van Ben Ali's partijgenoten maken hier nog deel van uit. Na aanhoudende protesten van het volk stappen ook deze uiteindelijk op. Een nu volledig nieuwe interim-regering ontmantelt de geheime politie, een belangrijk kenmerk van Ben Ali's macht. Ook de partij van Ben Ali wordt opgeheven en zijn leden verbannen uit de politiek.

Op 23 oktober 2011 houdt Tunesië voor het eerst vrije verkiezingen. De centrum-rechtse partij Ennahda wint de meerderheid van de stemmen. In 2014 wint de centrum-linkse partij Nidaa Tounes de verkiezingen van Ennahda. Daarmee lijkt Tunesië getransformeerd van een schijndemocratie naar een echte democratie. In 2015 winnen vier Tunesische organisaties bovendien de Nobelprijs voor de Vrede. Een vakbond, een werkgevers-, advocaten- en een mensenrechtenorganisatie winnen de prijs voor hun werk aan de democratie. Is de revolutie daarmee geslaagd? Voor velen, zoals de oom van Mohamed Bouazizi, is er niet veel veranderd. De corruptie op straat is gebleven en politici zijn alleen maar bezig met hun eigenbelang volgens Bouazizi.

Op 17 januari 2016 breken opnieuw hevige protesten uit. Een politieman komt daarbij om het leven. De aanleiding is opmerkelijk gelijk aan Bouazizi's verhaal. Een 28-jarige man klimt in in elektriciteitsmast en elektrocuteerd zichzelf nadat hem een overheidsbaan is geweigerd. Het is onduidelijk of het om zelfmoord ging of dat de man slechts wilde protesteren. De demonstanten eisen banen en meer hulp voor de economisch achtergestelde gebieden in Tunesië. Volgens hen is de revolutie van vijf jaar geleden niet geslaagd of zelfs geëindigd; hij is nog steeds bezig.

Blogger Lina Ben Mhenni (32), die vanaf het begin het nieuws over de revolutie naar buiten bracht, vindt het nog te vroeg om te oordelen. "Ik kan nog niet praten over 'na de revolutie' want het is een proces met hoogte-en dieptepunten. Na het vertrek van Ben Ali waren we euforisch, maar dat duurde niet langer dan twee of drie maanden. We beseften dat er nog veel gedaan moet worden". Volgens Ben Mhenni zijn er inmiddels veel nieuwe problemen zoals terrorisme en economische regressie. Toch blijft ze hoop houden.

Die hoop put Ben Mhenni uit jonge mensen die zich inzetten om de situatie in Tunesië te verbeteren. Zo kwam de 26-jarige studente Ons Ben Abdelkarim na een studie in Frankrijk vanwege de revolutie terug om de het land verder te democratiseren. Inmiddels is ze directeur van Al Bawsala, een onafhankelijke waakhond die burgers op de hoogte houdt van de bezigheden van de gekozen parlementsleden. Ben Abelkarim beseft dat er nog veel moet gebeuren willen de Tunesiërs echt de vruchten plukken van hun revolutie. "Tunisia did not become a developed country within two years. But I came back because there was the possibility that change could happen."