Wie zich verantwoordelijk voelt voor zijn werk, en mag meebeslissen over het bedrijfsbeleid, zal de kantjes er niet snel vanaf lopen en waarschijnlijk beter presteren. En als ook nog eens in de winst kan worden gedeeld, omdat je samen met al je collega’s eigenaar bent van de toko, dan is een stapje extra zetten een moeite van niets. Je eigen bedrijf, dat voelt toch stukken beter dan wanneer alle winst naar grootaandeelhouders gaat. De Baskische multinational Mondragón werd in 1956 door een priester gesticht, heeft de structuur van een coöperatie en behoort tot de tien grootste Spaanse industriële bedrijven. Het heeft meer dan tachtigduizend werknemers en de omzet bedroeg in 2010 bijna vijftien miljard euro. Solidariteit is er belangrijker dan winst. Mondragón is actief op tal van terreinen, van banken en verzekeringen tot supermarkten en huishoudelijke apparaten en is de grootste coöperatie ter wereld.
In Spaans Baskenland is arbeiderszelfbestuur de gewoonste zaak van de wereld. Zou het elders ook werken?
Echt bijzonder is dat de crisis haast geen vat lijkt te krijgen op het bedrijf waar arbeiderszelf- bestuur dagelijkse praktijk is. Terwijl grote delen van de Europese economie, en zeker de Spaanse, in een recessie verkeren, lopen de duizenden aandeelhouders van Mondragón fluitend door de kantoren en fabriekshallen. Hier zijn de belangen van de aandeelhouders die van de werknemers. Moet er bezuinigd worden, dan vallen er geen ontslagen, maar levert iedereen een even groot deel van zijn salaris in. Kom daar nog maar eens om. Hun succesvolle manier van bedrijfsvoeren heeft inmiddels wereldwijd de aandacht weten te trekken en de ene na de andere delegatie komt langs om het kunstje af te kijken. Zelfs het Amerikaanse General Motors toonde belangstelling.
Tegenlicht stuurde programmamaker Kees Brouwer langs, en hij legde deze Baskische wijze van werken en leven vast in ‘Het wonder van Baskenland’. Brouwer: ‘Alles voelde er anders. Werken is vooral samenwerken; dat gezamenlijke ligt heel erg besloten in de Baskische cultuur. Iedereen, van hoog tot laag, doet daaraan mee. Ook op sportief en culinair gebied is men gewend aan collectieven. Als ik vroeg wat dit nu zo bijzonder maakt, bleven ze het antwoord schuldig. Voor hen is het de gewoonste zaak van de wereld.’
Uit: VPRO Gids #9, 2012