Om rijk te worden, moet je gewoon keihard je best doen. Flink doorwerken, dan kom je er wel. Nee, grapje. De snelste manier om aan meer geld te komen, is... al veel hebben. Zet je kapitaal voor je aan het werk en leun zelf achterover. Want bezittingen worden automatisch meer waard, als je het een beetje handig aanpakt. Is dat wel zo logisch, vinden we het eerlijk, en zo niet, wat moet eraan gebeuren? Als zelfs Klaas Knot, de baas van De Nederlandsche Bank, onomwonden zegt dat het op dit punt misgaat in Nederland, dan is er wel wat aan de hand, toch?
‘Werk jij hard? Gefeliciteerd met niks. Want onze overheid belast inkomen uit arbeid veel zwaarder dan uit vermogen of erfenissen. Zegt eigenlijk: werken is voor de dommen.’
’48 Weken per jaar, 60 uur in de week. In de branche waar wij in zitten is het altijd zes dagen in de week. Of zeven. Het is hard voor weinig.’
Jan Zondag is zelfstandig vrachtwagenchauffeur, net als z'n vader, en hij vindt het prachtig. Maar rijk wordt hij er niet van, vertelt hij in de vierde aflevering van Sander en de kloof. Van zijn omzet keert hij zichzelf 500 euro per week uit. En het is de vraag of dat zo kan blijven, want hij ziet zijn kosten de laatste tijd hard stijgen.
Wijkverpleegkundige Meike Koster durft juist niet voor zichzelf te beginnen, omdat ze geen buffers heeft. Ze heeft zich erbij neergelegd dat ze nooit rijk zal zijn, maar zegt ook: ‘Het is eigenlijk gewoon heel gek dat ik me als verpleegkundige met een HBO-opleiding zorgen moet maken over hoe het financieel met mij in de toekomst misschien gaat. Dat had ik niet verwacht.’
Werken moet lonen, dat vindt iedereen. En ja, je krijgt er inderdaad geld voor. Er is alleen wel iets vreemds aan de hand. Juist in allerlei 'essentiële beroepen' - je weet wel, daar werken de mensen die aan het begin van de coronacrisis wél naar hun werk moesten, ondanks het besmettingsrisico - is de betaling zo laag dat een leven aan de onderkant van de kloof er automatisch bijhoort. Dáár vind je in werkelijkheid de sterkste schouders die de zwaarste lasten dragen, stelt historicus Rutger Bregman. Hij denkt dat een basisinkomen hun onderhandelingspositie zou verbeteren.
waarom levert juist belangrijk werk zo weinig op?
Verpleging en verzorging, openbaar vervoer, kinderopvang, onderwijs, afvalverwerking, bevoorrading: allemaal cruciale sectoren waar hard gewerkt wordt voor relatief weinig geld. Waarom verdient een salesmanager meer dan een schoonmaker? Dit artikel in OneWorld komt met concrete bedragen, onder de kop, 'Als deze mensen cruciaal zijn, waarom betalen we ze dan zo weinig?' Helaas geeft het geen antwoord op die vraag. Maar het korte antwoord is natuurlijk: omdat we ermee wegkomen. Blijkbaar zijn er voldoende mensen bereid om nuttig werk te doen voor weinig geld. Juist omdat het gevoel iets bij te dragen zijn eigen beloning vormt, misschien?
‘Er komen gelukkig nog altijd self made mensen bij. Maar wij van de goede kant van de kloof hebben ook vaak een blinde vlek voor ons eigen geluk.’
Er worden veel bedrijven gestart in Nederland. Vorig jaar kwamen er weer 163 duizend bij, waardoor het er nu meer dan twee miljoen zijn. Veruit de meeste zijn eenmanszaakjes en blijven dat ook. Self made, maar niet rijk. Er zijn natuurlijk wel voorbeelden van mensen die arm opgroeiden en daar juist een enorme drive aan ontleenden om het te maken. Soms slagen ze daarin, en die mensen komen zo vaak in de media dat je haast zou vergeten dat het uitzonderingen zijn.
In werkelijkheid is het veel makkelijker een succesvol bedrijf te beginnen als je een startkapitaal, kennis en contacten van huis uit meekrijgt. Zoals Sander en Florentine, de kinderen van self made miljonair Aad Ouborg. Zij kochten een bedrijf van hem voor één euro. Maar ze denken niet dat het de reden is dat ze nu succesvol zijn, vertelt Florentine in aflevering vier: 'We hebben natuurlijk wel een soort kans gekregen die misschien niet iedereen zal krijgen. Dat zullen we nooit ontkennen. Maar ik denk niet dat het de reden is dat je succesvol wordt. Dat ligt uiteindelijk toch bij jezelf.’
‘We zijn hier [aan de Amsterdamse Zuidas] op een plek waar allerlei mensen heel hard aan het werk zijn om een kleine bovenlaag eigenlijk niet te laten werken. ’
Hoe komt het dat je op een spaarrekening nul procent rente krijgt, of zelfs rente moet betalen als je er veel geld stalt, maar het kapitaal van rijke mensen toch enorm is gegroeid de laatste jaren? Het heeft allemaal te maken met geldcreatie door centrale banken. De Europese Centrale bank schept al jaren geld uit het niets. Duizenden miljarden euro's inmiddels. En geeft dat geld niet aan Europese burgers, maar koopt er langlopende leningen mee op van financiële instellingen en overheden.
Gevolgen: bedrijven en overheden kunnen tegen zeer lage rentes lenen, financiële instellingen maken megawinsten en aandelenkoersen stijgen. De financiële sector werkt hard om te zorgen dat het geld stroomt naar de plaatsen waar het snelst winst kan worden gemaakt en het minst belasting hoeft te worden betaald. Het extra geld komt zo allemaal terecht bij mensen die al rijk waren.
Maar stijgen de prijzen dan niet, door die overvloed aan nieuw geld? Van consumptiegoederen niet, tot eind vorig jaar, omdat de mensen bij wie het geld terechtkwam niet meer gingen kopen van de dingen die gewone mensen nodig hebben. Ze hadden al alles wat ze nodig hadden, dus dat extra geld belegden ze liever. Bijvoorbeeld in huizen. Die werden dus juist wel schrikbarend veel duurder. Dat nu ook de consumentenprijzen stijgen, komt vooral doordat de vraag naar energie groter is dan het aanbod.
wat kosten die crypto's?
Wil je weten wat cryptovaluta zijn en hoe ze werken, lees dan deze longread op NPO Kennis. Kunnen we hier verder door heel in het kort te zeggen: het zijn digitale betaalmiddelen waarvan de waarde bepaald wordt door, tja, wat de gek ervoor geeft. En die gek geeft nogal wat: op het moment van schrijven zijn alle bitcoins samen tegen de 730 miljard euro waard en is er nog voor bijna 600 miljard aan andere cryptomunten in omloop. Maar dat kan nu je dit leest al weer heel anders zijn, want koersen gaan vaak wild op en neer.
Die crypto's hebben ook effect op het leven van mensen die er niets mee te maken hebben, want om hun hoeveelheid te verruimen moeten computers ingewikkelde berekeningen doen. Een nieuwe bitcoin ter waarde van 38 duizend euro minen kost momenteel zo veel rekenkracht dat daarvoor 600.000 kiloWattuur nodig is, evenveel electriciteit als een Amerikaans huishouden verbruikt in 37 tot 56 jaar. Crypto's veroorzaken zo een CO2-uitstoot waar heel de wereld last van heeft.
‘Als je je geld op de bank zet, dan gebeurt er niks. Je moet je geld voor je aan het werk zetten.’
Iemand die in 2010 een paar euro in bitcoins heeft gestoken en daar vervolgens niet naar heeft omgekeken, is nu miljonair. Want een bitcoin was toen vijf cent waard, en nu tienduizenden euro’s. Madelon Vos begon met bitcoinhandel toen ze 17 was, vertelt ze in aflevering vier van Sander en de kloof. Toen was de digitale munt iets van een tientje waard. Ze heeft van crypto's haar beroep gemaakt: ze geeft cursussen, maakt vlogs, schrijft columns, en handelt natuurlijk.
Belasting betalen over de waardestijging van haar digitale kapitaal hoeft ze nauwelijks, want zo werkt dat in Nederland. En dat vindt ze terecht, want ze ziet het als haar eigen verdienste. 'Je moet een dusdanige visie hebben op een bepaald systeem, om dat aan te durven houden, ook als het min 90 procent gaat. Dat is niet een kwestie van geluk, maar van visionair denken over de toekomst.’ En van steeds meer mensen enthousiast maken en houden voor bitcoins, want meer vraag betekent een hogere koers.