Overlevers in beeld

Ghofran was zeven toen de bom viel. Ze raakte gewond aan haar been. Nog steeds is ze bang als er vliegtuigen overvliegen. Ze slaapt niet alleen. 'Ik wil bij jou slapen want ik ben bang om dood te gaan,' vertelt Hakima, haar moeder. Ghofran gaat niet meer naar school, ze komt weinig buiten. Ze loopt mank en de kinderen in de buurt roepen haar na. 'Ja, dan wil je niet naar buiten,' verzucht haar moeder.

De buren van Mohammed Ghassan Salem waren christenen. Toen zij vluchtten nam IS het huis in en verbood de familie Ghassan om licht te gebruiken, uit angst voor nieuwe bombardementen. Maar die kwamen desondanks toch. 'Ik was buiten op straat toen het gebeurde. Mijn vader kwam door de stof- en rookwolken naar buiten, maar de rest van mijn gezin niet. Van IS mag je geen mensen uit het puin redden. Ik ben mijn zoon, moeder, zwangere vrouw en broer verloren.' Vooralsnog lijkt geen enkel land verantwoordelijkheid te nemen. 'Al het geld van de wereld geeft je de dierbaren die je hebt verloren niet terug,' zegt zijn vader, 'maar het stelt je wel in staat om de mensen om je heen te helpen en te ondersteunen.'

Omar is boos op Nederland omdat ze zijn gezicht kapot hebben gemaakt. Als de kinderen hem op school weer eens uitlachen, belt hij zijn vader om opgehaald te worden. 'Hij vraagt me altijd om zijn gezicht te veranderen. Maar ik kan hem niet helpen, ik heb geen geld,' zegt de vader van Omar. 'Waarom bombardeerden ze ons? Wisten ze niet dat er families woonden in deze huizen?'

Jarenlang zorgde Atia Hamad Abdula met zijn winkel voor een stabiele basis van zijn familie. Door de explosie is alles in een klap verwoest, wat hem kapot maakte. 'Hij kon het niet aan,' vertelt zijn schoondochter. 'Hij sprong van het dak en brak zijn been.' Zijn zoon vult aan: 'Nadat we hem opgelapt hadden stak hij zichzelf in brand.' De littekens zijn nog duidelijk zichtbaar.

In 2015 werd door verkeerde inlichtingen het huis van Basim Razzo door een Nederlandse F-16 gebombardeerd, waarbij hij zijn vrouw, dochter, broer en neefje verloor. Basim heeft het geluk dat hij Engels spreekt en vocht verschillende lange procedures aan om erachter te komen wie verantwoordelijk is voor het vergisbombardement. In 2019 kreeg hij een flink schadevergoeding van de Nederlandse overheid, voor het eerst in deze oorlog.

Abdullah Rashid Saleh vluchtte voor IS vanuit Tikrit maar strandde in Hawija. In de nacht van 2 op 3 juni verloor hij bij de explosie bijna zijn hele familie. Op de begraafplaats buiten Hawija bezoekt Abdullah samen met zijn overgebleven zoon Hamoud de graven van zijn vrouw en kinderen. De graven zijn slechts aangegeven met een paar kapotte stoeptegels. IS stond niet toe dat mensen echte grafstenen gebruikten.

In Tikrit heeft Abdullah een nieuw gezin gesticht. Hij vernoemde ze naar zijn overleden kinderen. 'Zo krijg ik het idee dat ik mijn verlies enigszins kan compenseren. Als ik de naam van een van mijn overleden kinderen roep, dan zal iemand antwoorden. Op deze manier probeer ik het verlies van mijn kinderen niet te voelen.' Zijn huis in Hawija hoeft hij nooit meer te zien. De herinnering aan zijn familie is te zwaar.