Publieke Pioniers #5: trust me, ai know

Yael de Haan, lector Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie aan de HU en bijzonder hoogleraar Lokale Publieke Omroep aan de RUG, beet het spits af. Ze benadrukte de cruciale rol van vertrouwen in de journalistiek en vergeleek het wantrouwen van burgers in de media met de kansen die AI biedt. “Er liggen voornamelijk veel kansen voor lokale journalistiek”, vertelde ze het publiek. Haar betoog zette het publiek tot nadenken over hoe AI niet alleen de nieuwsvoorziening kan verbeteren, maar ook het vertrouwen van het publiek in lokale nieuwsbronnen kan versterken. 

Marieke Kuypers, journalist, socialmediaspecialist en fact-checker, deelde haar inzichten over de valkuilen en gevaren van AI in de context van vertrouwen. Ze benadrukte hoe AI maatschappelijke vooroordelen kan uitvergroten. Daarnaast wees Kuypers op de verschillende benaderingen van organisaties ten opzichte van AI. Sommige zaaien angst over AI om winst te maken, terwijl anderen juist de zorgen willen wegnemen. Haar presentatie gaf een waarschuwing voor de kritische omgang met AI en benadrukt dat zorgen onnodig zijn, zolang je maar zorgvuldig blijft factchecken. 

Kunstenaar Dries Depoorter bracht een creatieve invalshoek met zijn werk rond privacy, AI, surveillance en social media. Met een interessante overview van zijn werk verraste hij het publiek met een leuke live demonstratie van zijn zelfgemaakte bots. Zijn projecten ‘The Follower’ en ‘The Flemisch Scrollers’ lieten zien hoe AI op innovatieve en soms confronterende manieren maatschappelijke kwesties aan de kaak kan stellen. 

De panelleden Ali Haselhoef (KRO-NCRV), Milena Boudinova (HUMAN) en Jelle Dijkstra (NOS) gaven aan dat AI vooral gezien moet worden als een opkomende tool die journalistiek werk kan vergemakkelijken. Zo legde Ali uit dat AI kan helpen om fouten in audio-opnames te corrigeren zonder dat nieuwe opnames nodig zijn. Milena benoemde het belang van Omroep HUMAN om mensen bewust te maken over de impact van AI, bijvoorbeeld via nieuwe programma’s zoals AI-Love, waarin mensen gevolgd worden die een (liefdes-)relatie hebben met AI-partner. Voor de een nieuwsorganisatie als NOS blijft het essentieel om een duidelijk onderscheid te maken tussen wat AI gegenereerde content is en wat niet. De laatste check in het nieuwsproces moet altijd menselijk zijn.

Het team, bestaande uit studenten, docenten en een omroepmedewerker van de NOS, ging op zoek naar een manier om het vertrouwen bij het algemene publiek te vergroten door contact te optimaliseren. Ze ontwikkelden ‘PostNOS’ om op een verantwoordelijke manier, middels AI, de veelheid aan reacties die NOS vanuit het publiek ontvangt te sorteren en effctiever te distribueren. Hiermee hoopt de NOS de reacties te kanaliseren, op de juiste plek te krijgen, zodat de organisatie (sneller) en herkenbaar kan reageren, het publiek zich meer gehoord voelt en het vertrouwen vergroot kan worden. 

Het team, bestaande uit omroepmedewerkers van VPRO Jeugd, Tegenlicht en studenten, begon met een creatieve brainstormsessie over hoe ze kinderen bewust kunnen maken over de impact van AI op het vertrouwen. Ze creëerden ‘Nep/Snap’, een online platform waar kinderen op een actieve, leuke en leerzame manier in aanraking komen met AI-gegenereerde content. In Nep/Snap krijgen ze door zelf 'fakes' te maken meer begrip van wat de waarde van echtheid en betrouwbaarheid is. Dit prototype richt zich op het spelenderwijs bewuster maken van kinderen, zodat ze vaardigheden ontwikkelen waarmee ze later sterker en met vertrouwen naar media kunnen kijken.