Geert-Jan Bogaerts is verslaafd geraakt aan clickclickclick.click. En dat is niet voor niets. Over het continue gepingel van je mobiel en ethisch ontwerpen.

Een stem fluistert in mijn oor, ‘je doet het fantastisch’. Ik voel me gestreeld, ik ben vast beter dan al mijn tienduizenden voorgangers. ’Kom op, nog even, je kan het’, en, ‘o, maar dat is bijzonder - dat is véél trager dan het gemiddelde’. Verbeeld ik het mij, of klinkt er teleurstelling in door?

Ik bevind mij op clickclickclick.click; en nee, de URL, hoewel origineel, is niet het leukste onderdeel van deze site. Op de pagina staat alleen een groene knop te wachten totdat je hem indrukt. Wat er dan gebeurt kunt u beter zelf ervaren dan dat ik het hier verklap (of u leest er hier over). Laat ik hier alleen maar melden dat ik inmiddels al veel te veel minuten op deze site heb doorgebracht. Verslavend is een eufemisme. En ik ben niet de enige die er zo over denkt. Het aantal gebruikers nadert inmiddels het miljoen, en dat voor een website die nog geen maand online is.

Ik heb me erover verbaasd hoe zo’n schijnbaar simpel ontwerp, van designstudio Moniker in dit geval, zo’n groot effect kan hebben op het publiek. En het zet me aan het denken over hoe dat eigenlijk werkt, zo’n verslaving, en op hoeveel manieren ik zelf verslaafd ben aan het online leven. Waarom word ik zo gemakkelijk verleid om zo vaak op die knop te klikken? En waarom laat ik me zo vaak afleiden door mijn mobiel, al dan niet getriggered door een pingeltje, een lampje, een seintje? Het is compulsief. In de tijd dat ik dit stukje zit te tikken, heb ik er al minstens tien keer op gekeken. En ik ben niet de enige met deze klacht.

Tristan Harris, in een vorig leven ‘productfilosoof’ bij Google, gelooft dat de hightech industrie in Silicon Valley een bewust beleid voert om ons verslaafd te maken aan onze mobiele telefoons. En hij is vastbesloten om aan die praktijk een eind te maken, schrijft The Atlantic. Want ik blijk niet de enige te zijn die zijn telefoon zo vaak checkt. Een gemiddelde is 150 keer per dag. Gebruikers hebben eigenlijk maar twee keuzes: of je zet het apparaat volledig uit, of je krijgt om de haverklap een nieuwe pingel binnen. Volgens Harris hoeft het helemaal niet zo’n alles-of-niets-keuze te zijn: dat is een fout in het ontwerp.

De constante afleiding is funest voor het vermogen om langere tijd geconcentreerd aan een taak door te werken. En als we niet oppassen, wordt het steeds erger.

Geert-Jan Bogaerts

bewuste fout

Als het constante gepingel van een mobiele telefoon al een fout ontwerp is, dan is het een bewuste fout. Bij veel apps berust het verdienmodel op de intensiteit van het gebruik. Hoe vaker ik hem open, hoe meer de appbouwer verdient.

Maar wat goed is voor de appbouwer, is niet perse goed voor de gebruiker, of voor ons als collectief. De constante afleiding is funest voor het vermogen om langere tijd geconcentreerd aan een taak door te werken. En als we niet oppassen, wordt het steeds erger. Appbouwers concurreren met elkaar om de aandacht van de gebruiker, en bedenken dus steeds weer nieuwe manieren om de concurrentie te slim af te zijn. In de woorden van Harris: ‘De aandachtseconomie, die de bedrijven bevoordeelt die onze aandacht het best weten te trekken, heeft het startschot gegeven voor een race naar de bodem van onze hersenstam’.

Harris heeft zichzelf de maatschappelijke opdracht gegeven om die praktijk te keren. Volgens hem moeten softwareontwikkelaars een hippocratische eed zweren: ik zal niets ontwerpen dat deze verslaving stimuleert. Hij pleit voor een compleet nieuwe ontwerppraktijk, waarbij wij de controle terug nemen over onze mobielen. Het is ‘ethisch ontwerp’, in zekere zin een onmisbare component in de maatschappelijke taak van ontwerpers waarover ik de vorige keer berichtte.

Ik vind dat een fantastisch plan, maar tegelijk denk ik dat ik er niet op moet wachten. Dus ik heb inmiddels alle notificatie-geluiden op mijn mobiel maar uitgezet. Nu nog clickclickclick.click afzweren.

Geert-Jan Bogaerts

Geert-Jan Bogaerts is afdelingshoofd Digitaal van de VPRO. Voor Berichten uit de nieuwe wereld bericht hij tweewekelijks over innovaties binnen de omroep en technologische trends en ontwikkelingen die hij signaleert daarbuiten. Zijn score op clickclickclick.click is nu (nog) 55%.

meer van het medialab