Het doorbreken van mannelijke stereotypes onder jongeren

‘Elke jongen kan situaties noemen waarin hij een druk voelt om zich als "echte man" te bewijzen en op dat moment dingen te doen die hij eigenlijk niet wil. Of juist kanten van zichzelf niet laat zien uit angst dat deze niet geaccepteerd zullen worden. Stereotype beelden van wat een "echte man" is, maken het moeilijk voor jongens om emoties te tonen, kwetsbaar te zijn en om gelijkwaardige relaties aan te gaan. Jongens hebben hierdoor het idee dat ze niet helemaal zichzelf mogen zijn.’

Aan het woord is Karlijn de Blécourt, expert gender en preventie seksueel geweld bij kenniscentrum Rutgers. Zij legt uit dat stereotype beelden van mannelijkheid een negatieve impact hebben op het welzijn van jongens en op dat van hun omgeving, omdat die kunnen leiden tot onder meer (seksueel) grensoverschrijdend gedrag, een negatieve houding ten aanzien van LHBTQIA+-personen en agressie.

Het belangrijkste wapen hiertegen is in gesprek gaan met elkaar. In 2015 haalden zij zeventig jongens uit verschillende provincies bij elkaar om in gesprek te gaan over wat zij mannelijkheid vinden en hoe zij omgaan met groepsdruk.

In de veilige omgeving die daarbij werd gecreëerd, durfden de jongens zich meer te uiten, zonder elkaar uit te lachen of belachelijk te maken. Op basis hiervan is 'LEFgozers' ontwikkeld, een serie workshops waarin jongerenwerkers en docenten leren hoe ze jongens kunnen helpen met negatieve groepsdruk om te gaan.

'Het is belangrijk dat jongeren ondersteund worden in een positieve seksuele en relationele ontwikkeling,' vertelt De Blécourt. 'Bij preventie van seksueel geweld wordt vaak eerst gedacht aan het ondersteunen van meiden, wat misschien logisch is omdat zij de negatieve consequenties dragen. Het is ook goed dat zij ondersteund worden, maar de jongens moeten hierbij ook niet vergeten worden.'

Ze voegt eraan toe dat bij jongens de preventieve kracht zit en zij het ongewenste gedrag kunnen voorkomen, maar meiden niet. 

Volgens Karlijn de Blécourt is er een bredere cultuurverandering nodig om stereotypes te doorbreken: ‘Jongens hebben veel vragen en onzekerheden over man-zijn, seksualiteit en relaties, maar tegelijkertijd geen veilige plek om hier eerlijk over te kunnen praten. Stereotype beelden van mannelijkheid worden vaak continu bevestigd en verwacht van hun omgeving.'

Tot slot vertelt De Blécourt dat jongens vaak het idee hebben dat zij de enige zijn die anders denken over deze verwachtingen, maar juist de meerderheid van de jongens kan zich helemaal niet vinden in de stereotype beelden. Het is daarom goed om buiten de normen te durven denken. 

Niet alleen alleen de jongere generatie mannen maar ook de volwassenen denken vaak dat stoer en sterk zijn betekent dat je je gevoelens moet negeren, en dat breekt ze op. Sharief Niamut (43) is mindfulness trainer en oprichter van het platform De Mannencirkel. Hij vertelt ons hoe mannen weer dichtbij zichzelf kunnen komen. 

Waar zitten de meeste mannen mee die naar je toe komen?
‘Veel mannen die ik spreek staan altijd “aan” en ervaren regelmatig onrust. Ze vechten tegen hun omstandigheden, vriezen hun gevoelens telkens in en vluchten voor de dagelijkse realiteit. Mannen zijn vaak aan het overleven, in plaats van echt leven. Zij hebben een overvolle agenda, hebben steeds minder tijd om even stil te staan, te mediteren of een ademhalingsoefening te doen. Ze vinden het lastig om te voelen wat ze voelen en lopen rond met onverwerkte emoties zoals boosheid, angst, eenzaamheid en/-of ervaren mentale en lichamelijke stress.

'Emoties en gevoelens uiten is ook lastig, zeker bij mannen. Het is ook logisch want we hebben dit meestal niet van huis uit meegekregen. Vaak is er geleerd dat het niet stoer is als (jonge) man om je kwetsbaar op te stellen. Er zijn ook mannen die zich verder prima voelen maar wel behoefte hebben aan meer persoonlijke groei en zelfontwikkeling. Maar het is mijn zielsmissie om het taboe dat mannelijke kwetsbaarheid iets zwaks is te doorbreken.'

Wat doe je tijdens zo'n bijeenkomst?

‘Met een eendaagse retreat [spiritueel zelfonderzoek door middel van geestelijke verdieping, red.] creëren we een veilig en vertrouwde setting, waarin we steeds meer verbinden met onszelf en de groep mannen onder elkaar. Dit doen we door o.a. meditaties, lichaamswerk, ademwerk en koude training. Ik haal ze als het ware uit de realiteit. Ze stappen een bubbel in bij mij. Tijdens de eendaagse retreat komen de mannen steeds dichter bij hun eigen waarheid, hun gevoelens en emoties.

'Zij krijgen meer inzichten in hun eigen patronen en leren de relatie met zichzelf en anderen te verbeteren. Een setting waarin tot nu toe alle mannen een gevoel van broederschap, vertrouwen, rust en levenskracht ervaren.

In een retreat breng ik tien mannen samen, die een hele dag, stapje voor stapje steeds meer richting die gevoelswereld gaan. Ik zeg dan tegen ze: “Laat alsjeblieft even liggen, waar je werkt of wat je gestudeerd hebt, en vertel nou eens gewoon wat er in jou omgaat.”

Merk je dat mannen het moeilijk vinden om in een bubbel te stappen?

‘Absoluut. Maar aan het einde van de dag is dat helemaal omgekeerd. In een retraite gaat het om het ervaren van een thuisbasis en dat gevoel waren de mannen gewoon kwijt. Alle antwoorden zitten in hunzelf. Want hoe meer je uit je comfortzone gaat, op een veilige manier, hoe beter het jou afgaat.

‘In de ochtend zijn sommige mannen nog wat sceptisch en weten ze niet zo goed wat ze kunnen verwachten. Het is ook lastig om dat allemaal uit te leggen via de website of social media. Doordat we allemaal ons echte verhaal met elkaar delen, ontstaat er al snel een gevoel van erkenning en herkenning.

Al deze mannen hebben verschillende professionele rollen in hun dagelijks leven, de een is consultant, de ander accountmanager, de een arts of advocaat etc. Maar het maakt namelijk niet uit wat je doet of hoeveel successen jij hebt gehad in je carrière. Het gaat erom dat je even stilstaan bij wat er is, zodat je volledig kunt zijn wie je bent.’

Wat probeer je mannen met De Mannencirkel mee te geven?

‘Ik probeer mannen mee te geven dat ze het niet alleen hoeven te doen en dat er plekken zijn zoals De Mannencirkel, waarin je met mannen onder elkaar kunt ervaren dat kwetsbaarheid heel krachtig is. Wanneer je je kwetsbaar opstelt kan dit jou helpen groeien als man op zowel mentaal, emotioneel en fysiek niveau.

'Onverwerkte emoties zorgen ervoor dat je energie minder goed stroomt. Dit is op de lange termijn zeer ongezond en maakt je langzaam ziek. Je emoties zijn bepalend voor je lichamelijke gezondheid en mentale veerkracht.'