10 tips voor Dutch Design Week 2021

De beste basketballers zijn niet de snelste dribbelaars, maar de spelers die op het juiste moment een stapje terug kunnen doen, om zo ruimte te creëren voor een goed geplaatste worp.

Dutch Design Week is terug van nooit weggeweest, en vraagt zich in 2021 onder het thema The Greater Number af of het allemaal een onsje minder mag, en zo niet, of het dan in ieder geval beter kan dan de blinde groei van nu. Dat thema krijgt misschien wel het beste vorm op het Ketelhuisplein, waar artistiek onderzoeker Arne Hendriks een dorp creëerde, waar het doel is om maar ‘tot tachtig procent te gaan’. Anders gezegd: om twintig procent ruimte te creëren. 

In dit Hara Hachi Bu Dorp – Japans voor ‘eet tot je tachtig procent vol zit’ – vind je een huis waarin miso wordt gemaakt: gefermenteerde bonenpasta vol met proteïnes die, mits omarmd door de Nederlandse cultuur, kan bijdragen aan het halveren van de veestapel. Er staat ook een oversizede pompoen die ons laat ervaren hoe het voelt als we onszelf kleiner maken ten opzichte van de rest van de wereld. En je vindt er een droger – en verder nog talloze andere dorpspleinrituelen – waarmee je volgens Hendriks je ego kan laten krimpen. Alles bedoeld om maar die cultuuromslag te bewerkstelligen (waarom gaat het in ontwikkelgesprekken op werk bijvoorbeeld altijd over persoonlijke groei, en nooit over krimp?). Aan de tafel van DDW TV vertelt hij meer.

Wat willen we nog minder? Dat is ook de hoofdvraag van filmmaker en kunstenaar Kees Brouwer, die met zijn Reaction-bus pal naast het dorp van Hendriks staat. Brouwer startte een beweging – de Reaction – van ondernemers, ambachtslieden, ontwerpers, kunstenaars, boeren, koks en noem maar op, die zich willen verenigen om een robuuste tegenhanger van het grootkapitaal te vormen.

Brouwer reed de afgelopen maanden door heel Nederland op zoek naar mensen die laten zien hoe je eerlijk, sociaal, transparant en met een minimale voetafdruk kunt produceren. Van al die pioniers verzamelde Brouwer een product of object, die hij nu tentoonstelt op de Dutch Design Week. Truien uit Zaltbommel die een leven lang meegaan, hazelnootpasta uit Grethem, jenever uit Almere zonder voetafdruk en fietsen uit Bergen op Zoom gemaakt van oude fietsen. Reaction-filialen zijn eigenlijk overal, zo zegt Brouwer, alleen het logo op de gevel ontbreekt nog.

New Order of Fashion is de afgelopen jaren uitgegroeid van een mooi vormgegeven showcase voor nieuw talent tot een gigantisch statement tegen verspilling en vervuiling in de kledingketen. Nog steeds zie je hier pas afgestudeerd modetalent, maar die vijftien talenten zijn stuk voor stuk op een missie tegen wergwerpkleren en vóór een wereld waarin geen draadje of pluisje meer wordt verspild.

Dat is al goed te zien bij de ingang van de nieuwe expositie Do It, waar een enorme berg van in The Student Hotel door gasten achtergelaten kleren verrijst. Van frivool behaatje tot fluorescerende werkjas, het is onvoorstelbaar wat er allemaal achterblijft. De Britse designer Matthew Needham, een paar jaar geleden zelf met zijn afstudeerwerk geselecteerd bij New Order of Fashion, gaat hier met de nieuwe talenten gedurende DDW mee aan de slag om er iets nieuws van te maken. Zelf exposeert hij ook een eigen onderzoek naar oude kleren die hij transformeert. Needham keert de kledingstukken daarbij letterlijk binnenstebuiten, want hij heeft een fascinatie opgevat voor naden, zomen en labeltjes.

Een andere boeiende workshop voor de New Order of Fashion-talenten is die van Stina Randestad, die oude (sport)zeilen verwerkt tot nieuw modemateriaal. De kleurrijke zeilen hangen als een gigantisch gordijn in de ruimte: niet meer geschikt voor op het water, maar Randestad blijkt er een prachtige plisséstof van te kunnen maken. Ook kun je op de expositie zien dat chemici van de Aalto-universiteit in Helsinki samen met textieldesigners tot revolutionaire technieken zijn gekomen die oude kleren omvormen tot nieuwe kleurstoffen.

Wat is er ontzettend veel mogelijk met oude meuk! Met dat optimistische gevoel verlaat je deze expositie – totdat je bij de deur weer die onmetelijk hoge berg van afgedankte kleding ziet. Dan realiseer je je dat er aan de achterkant wel fantastisch veel mogelijk is, maar dat we toch ook vooral aan de voorkant moeten stoppen met zo belachelijk veel kleren te kopen en weer weg te gooien.

Vliegschaamte? Wie het nog niet heeft, doet het wel op tijdens een bezoek aan deze tentoonstelling – jaarlijks vormgegeven door alumni van de Design Academy die zich buigen over een maatschappelijke kwestie slash economisch model. Eerder namen ze internetgigant Ali Baba en zijn wereldwijde tentakels onder de loep, dit jaar rafelt Geo-Design de consequenties van goedkoop vliegen uiteen. Wat betekent het voor landen en steden wanneer charters erop gaan vliegen voor de werkgelegenheid op en rondom vaak tijdelijke luchthavens en voor de lokale cultuur?

Na in hal 1 op een terminal te zijn aangekomen, zetten we koers richting vliegveld Riga, een bestemming die door marketing van Ryanair wordt neergezet als ‘goedkoop’. Goedkope alcohol en restaurants, goedkoop nachtleven: cheap alles. We horen in audio de advertenties waarmee Ryanair de bestemming cheap aanprijst en zien hier tegenover in de ruimte mooie lokale ambachtelijke producten uitgestald – de rijkdom van de Letse cultuur die door Ryanair duidelijk niet wordt gepromoot. Keramiek, servies, kandelaars, kannen, manden. Doodzonde dat Ryanair hieraan voorbijgaat.

Sergi Casero Nieto heeft een kritische performance ontworpen over de luchthaven in Girona – waar Ryanair verantwoordelijk was voor tachtig procent van het vliegverkeer en die gesloten dreigde te woorden, tenzij het personeel tegen lagere lonen zou werken (perverse dwang, anyone?). De bezoeker kan aan een conferentietafel aanschuiven, met op tafel een dialoog voor een nagespeeld debat tussen personeel, Ryanair-officials en advocaten – gebaseerd op interviews en officiële documenten.

Ontwerper Irakli Sabekia maakt je in zijn video-installatie bewust van de positie van de Georgische seizoenswerker in een EU-land. Die is niet best. De beklemmende video toont de vliegtuigcabine en we horen het bekende cabincrew-praatje met landinformatie vlak voor aankomst, maar dan nu uiterst cynisch. Dreigementen over illegaliteit en astronomische boetes voor als je papierwerk niet in orde is, om maar iets te noemen.

Tot slot kom je aan bij de klantenservice met hoog computer says no-gehalte: twee ongeïnteresseerde medewerkers die je bij iedere hulpvraag verwijzen naar een telefoonnummer waarmee je in een vervelende loop terechtkomt. De tentoonstelling bevraagt en oordeelt niet – maar je denkt waarschijnlijk voortaan toch twee keer na voordat je de volgende keer voor een tientje naar Porto vliegt.

En ben je toch in het Van Abbe, ga dan zeker ook even langs bij The Smallest Expo with the Biggest Impact van 1m2 Collective. Op één vierkante meter exposeert het collectief een heleboel werken tegelijk om aandacht te vragen voor de – vast voor DDW zelf ook pijnlijke – vraag: hoe toegankelijk is dit festival eigenlijk voor jonge ontwerpers, die flink veel geld moeten betalen om een plekje te bemachtigen? Bij de mini-expo vind je een folder die inzicht geeft in het financiële plaatje. Een positief protest, aldus het collectief, en ja: hopelijk zien we volgend jaar verbetering. DDW loopt in elk geval niet weg voor het onderwerp, getuige deze mini-expo.

Kiki & Joost zijn een vaste waarde op DDW: voor de twintigste keer doen ze mee. Kiki van Eijk en Joost van Bleiswijk, zoals ze volledig heten, zijn zowel in werk als privé een stel en tonen dit jaar hun gloednieuwe, grotendeels zelfgebouwde atelier. Hun tentoonstelling aldaar heet Meanwhile en is een viering van ‘met je handen denken’: op een intuïtieve manier, al doende ontwerpen.  

Ze leiden sinds kort ook een nieuwe Bachelor aan de Design Academy in dit thema: Studio Thinking Hands. Die liep meteen storm, vertelt Van Bleiswijk. ‘En toen we de studenten vertelden dat het eerste semester 100 procent analoog was, zonder enig scherm of Googledocument, steeg er een gejuich op! Er is hier echt behoefte aan.’

Die letterlijk hands-on manier van werken is goed te zien in de speelse, ongepolijste maar onweerstaanbare objecten in het atelier. Sommige zijn heel duidelijk meubels, en dan van het soort dat je ogenblikkelijk mee naar huis wil nemen. Van andere objecten is niet of maar half duidelijk waarvoor ze zouden kunnen dienen. ‘Zo hangen we graag tussen kunst en design in,’ legt Van Bleiswijk uit.

Bovenin de hoge houten hal is een vide. Daar vind je een winkeltje vol niet te versmaden Kiki & Joost-waar, maar ook Fragile: een project van Van Eijk over zwangerschapsvergiftiging en het Hellp-syndroom. Zij heeft zelf ervaring met deze aandoening, die een enorme impact heeft gehad op haar leven.

We zien hier een – hou je vast – placenta op sterk water, en uit  keramische 'schelpen' klinken de verhalen van drie ervaringsdeskundigen. Voor Fragile maakte Van Eijk in gelimiteerde oplage ook een zeefdruk die hoop uitdrukt. De opbrengsten hiervan gaan naar The Queen of Hearts Foundation, met als doel meer onderzoek naar dit type zwangerschapscomplicaties.

Een schop onder de reet van de bouwwereld. Dat is wat het Exploded View Beyond Building van Lucas De Man en Pascal Leboucq moet zijn. Netter gezegd: een gebouw dat zou kunnen, zonder te zeggen dat het zo moet. Het huis is gemaakt van honderd natuurlijke materialen en reststromen, en gebouwd met vijf verschillende bouwmethodes. 

Je vindt 'm op het Ketelhuisplein, waar in zogenoemde Embassies naar concrete oplossingen wordt gezocht voor maatschappelijke uitdagingen met thema’s als gezondheid, veiligheid, mobiliteit, duurzaamheid en inclusiviteit. 

Het probleem met de woningnood inmiddels wel duidelijk: één miljoen woningen moeten erbij, en allemaal duurzaam. Maar waar de meeste mensen denken dat duurzaamheid iets is dat zo lang mogelijk moet meegaan, daar duikt De Man een nieuwe tegendraadse denkrichting in. Duurzaamheid, zo zegt hij, zou permanente tijdelijkheid moeten zijn: het vermogen om je aan te passen aan veranderende omstandigheden – geen overbodige luxe de komende decennia. 

Exploded View is dan ook vooral extreem modulair. Het huis kan snel en makkelijk worden opgebouwd, uitgebreid voor als je kinderen krijgt, kleiner gemaakt wanneer je partner je onverhoopt verlaat, en binnen tien dagen verplaatst van plek naar plek – handig voor in een wereld met extreem en onvoorspelbaar weer.

Die permanente tijdelijkheid bleek ook toen de twee mannen van dit reportersgezelschap tegelijkertijd op het bed van natuurlijk rubber en sparrenhout wilden uitrusten en er pardoes doorheen zakten (Exploded Bed?!). Hoofdontwerper Pascal Leboucq bezwoer ons dat hij het bed niet zelf had ontworpen. Enfin, inmiddels staat er een aangepaste – versterkte – variant.

Ook nog leuk: de lucht in de slaapkamer wordt door planten gezuiverd in plaats van ventilatoren, de keuken bestaat uit panelen van onder andere paprikastengels, eieren en koffiedik, en het toilet is van 3D-geprint rioolwater. De Man trainde acteurs om jou de komende week te kunnen rondleiden en zijn eigen vlammende betoog over te brengen.

Dan een ander onderwerp. Geen organisatie, instelling of samenleving die zich anno 2021 niet inclusief wil noemen. Maar hoe doe je dat: inclusief zijn? Ook midden op het Ketelhuisplein: een social hairsalon, bij de Embassy of Inclusive Society. Hier kan de bezoeker worden geknipt en geschoren – zeiden we niet dat je op DDW 2021 voortdurend mag meedoen?

Geen plek zo inclusief als de kapper, want hier komt echt iedereen: zwart of wit, binair of non-binair, hoog of laag opgeleid. Het is een plek waar connecties ontstaan en waar openhartige gesprekken worden gevoerd. Wel toe aan een knipbeurt, neemt één van de eerder door het bed gezakte reporters plaats in de stoel. Met kappersschort om waarop in spiegelbeeld de vraag staat: hoe kun jij zorgen voor meer inclusie in jouw omgeving? – om het gesprek met de kapper richting te geven. Niet dat we ons hier heel erg aan houden, we praten honderduit over van alles en nog wat en ondertussen gaat het ook over inclusie.

Kapster Lydia Hwang is een ontwerper uit Los Angeles en woont nu in Rotterdam. Ze is Nederlands aan het leren en we hebben het over in hoeverre taal een vehikel is om diepgaande connecties te leggen. Ervaart onze kapster Nederland als een welkom land, willen wij weten. Daarover laat zij zich diplomatiek uit: ‘Het is een plek met veel mogelijkheden’.

We verlaten de Embassy met strak geknipte nieuwe coupe – hair design om je vingers bij af te likken. We willen niet onvermeld laten dat deze Embassy rolstoelvriendelijk is en ook maatregelen heeft getroffen waardoor mensen met een visuele of gehoorbeperking goed door de ruimte kunnen navigeren. En iedereen is dus welkom voor een nieuwe look.