Nederland kan leren van hangplekken voor ouderen Nepal

De discussie rond ‘hangouderen’ in Nederland laat zien dat groepen ouderen niet langer vanzelfsprekend welkom zijn in de publieke sfeer. Nederland kan wat dat betreft iets leren van Nepal, waar ‘hangplekken’ voor ouderen al eeuwenlang deel uitmaken van de Newari-architectuur.

Het is laat in de middag, en voor het gemeenschapsgebouwtje van Cha Bahal in de Nepalese hoofdstad Kathmandu zit een rij ouderen in de zon. Ze kijken uit op een waterput, een tempeltje, en een drukke steeg. Nanimaya Maharjan, gekleed in rode sari, een gele bloem in het haar, maakt grappen met een tiener die de ketting van zijn motor in de olie zet. 'Nog even, en dan is het gedaan met de zon', zegt de 70-jarige.

Nanimaya is weduwe, moeder van drie zonen, en oma van tien kleinkinderen. Zij en haar vriendinnen zijn elke dag op de ‘hangplek’ te vinden, van 10.30 tot 14.00, en na het eten van een snack opnieuw van 14.30 tot 17.00. Werken doet ze niet meer. “Behalve tijdens festivals. Tijdens de volle maan kook ik speciaal eten voor het gezamenlijke feestmaal in de tempel.”

Een paar honderd meter verderop is voor het voormalig koninklijk paleis van Patan een hangplek voor oudere mannen te vinden. Amar Tamaker, 70, werkte tot voor kort als koperslager, en geniet nu van zijn oude dag. 'Dit is mijn ontspanning. Ik kijk uit op de Krishnatempel en waan me hier in Gods achtertuin. Ik lucht mijn hart bij vrienden, groet alle bekenden die voorbijkomen, en leer elke dag wel iets nieuws', aldus Amar.

In Nepal maken hangplekken van ouderen deel uit van de publieke ruimte. Overdag treft men in de oude binnensteden overal groepen ouderen, die van elkaar en de zon genieten. De hangplekken worden veelvuldig gefotografeerd waardoor de ouderen grotendeels 'het gezicht' van Nepal bepalen.

De hangplekken zijn soms functionele plekken bij de waterput of tempel, of maken deel uit van een gemeenschapsgebouw of 'pati', een overdekt, verhoogt platform waar voetreizigers vroeger een slaapplek vonden. Ze vormen in zekere zin de ‘stille’ spil waar het drukke dagelijkse leven omheen draait. In tegenstelling tot in Nederland, is er in Nepal (nog) geen sprake van concurrentie tussen jongeren en ouderen.

Prabod Shrestha is veertiger en een regelmatige bezoeker van de hangplekken. 'Mijn werk is soms erg stressvol en hier kan ik me ontspannen. In mijn cultuur buigen jongeren letterlijk voor de ouderen. Ze vormen ook een vraagbaak, alhoewel ook hier Google die functie meer en meer overneemt.' Ouderen worden geëerd tijdens rituelen als Janku. Het belangrijkste vindt plaats als iemand duizend volle manen heeft geleefd, en gevierd wordt dat de oudere nu in het gezelschap van de goden leeft.

'De hangplekken zijn een inspiratie voor Nederland', zegt architect Anne Feenstra, die in Nepal woont en werkt. 'De subtiele Newari architectuur waarin de menselijke maat een prominente rol inneemt, heeft door de eeuwen heen plekken voor sociale interactie voor elk seizoen gecreëerd. De smalle straatjes laten de brandende zomerzon niet toe, terwijl in de winter ouderen genieten van zonnige, beschutte openbare zitplekken. Dit waarborgt de zichtbaarheid van ouderen in de samenleving.'