Argos

Ziek zonder verblijfsvergunning: te complex voor zorg

Iedereen in Nederland heeft recht op medisch noodzakelijke zorg, ook mensen zonder verblijfsvergunning. Toch werden Selam, Eden en Rahwa weggestuurd door de huisarts. Hulporganisaties zien dat het probleem toeneemt: door het stijgende huisartsentekort vallen ongedocumenteerden als eerste buiten de boot.

Een productie van: Sanne Terlingen

Hulporganisaties die werken met mensen zonder verblijfsvergunning trekken aan de bel. Het komt het laatste jaar veel vaker voor dat ongedocumenteerden moeten betalen of anders geen zorg krijgen. Dat is tegen de wet: daarin is een speciale clausule opgenomen dat iedereen recht heeft op medisch noodzakelijke zorg. Dat is alle zorg die onder het basispakket van de zorgverzekering valt. Huisartsen kunnen die zorg via een speciale regeling declareren bij het Centraal Administratie Kantoor (CAK). Huisartsen staan zo onder druk, dat ze de extra tijd die het helpen van deze patiënten kost mede daardoor niet meer vrij maken.

Dokters van de Wereld acht de nood zo hoog, dat zij in Amsterdam een nieuwe medische post hebben geopend. Directeur Jasper Kuipers schuift aan in de studio om deze stap toe te lichten. Moeten we een apart systeem opzetten zodat deze mensen de zorg krijgen waar ze recht op hebben? Of plaatsen we een kwetsbare groep dan nog meer buiten het systeem? 

Deze uitzending wordt gemaakt door onderzoekscollectief Lost in Europe, waar Argos onderdeel van is.

Zaterdag 25 februari, 14 uur, NPO Radio 1

Abonneer je op Argos-podcast

De wekelijkse radio-uitzending van Argos is ook te beluisteren als podcast via ►Spotify ►ApplePodcasts ►Stitcher ►RSS-feed. Meer weten? Klik hier.

Lees hier de reacties van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het Centraal Administratie Kantoor (CAK)

reacties op de uitzending

In antwoord op Kamervragen liet de minister weten dat de verwachting is aan het einde van het eerste kwartaal van 2023 huisartsen digitaal kunnen aansluiten voor de OVV-regeling. Wat is de status hiervan? 
De verwachting is nog steeds dat vanaf het einde van het eerste kwartaal 2023 zorgverleners gefaseerd digitaal kunnen aansluiten op de Regeling Onverzekerbare Vreemdelingen (OVV) en de Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg voor onverzekerden (SOV). Het CAK start binnenkort met een pilot waar een aantal huisartsenpraktijken aan deelnemen.

Als de CAK-regeling wordt gedigitaliseerd, is er geen verschil meer tussen het declareren bij de zorgverzekeraar of bij het CAK. De declaraties verlopen in beide gevallen via Vecozo. Dat is het reguliere declaratiesysteem in de zorg. Er zijn echter zorgverleners die hebben aangegeven op papier te willen declareren. Dat blijft voor hen mogelijk. 
 
Wat wil de minister eraan doen als acuut noodzakelijke zorg niet geweigerd mag worden, maar dit in de praktijk toch gebeurt?
Nederland is gehouden om vreemdelingen die zich op Nederlands grondgebied bevinden medisch noodzakelijke zorg te bieden. Daarnaast is deze hulpverleningsplicht ook neergelegd in de (ongeschreven) beroepsethiek van zorgverleners. 

In Nederland bestaat een zorgplicht jegens iedereen die zich op Nederlandse grond bevindt en medisch noodzakelijke zorg nodig heeft. Dat geldt dus ook voor ongedocumenteerden. Wij ontvangen echter geen signalen dat ongedocumenteerden structureel medisch noodzakelijke zorg wordt onthouden. Daarnaast is het lastig om te oordelen over voorbeelden die via persvragen aan VWS worden voorgelegd, terwijl de afwegingen van de betreffende zorgverleners en de communicatie met de betrokkenen ons niet bekend zijn.  

Er worden wel signalen ontvangen dat de druk bij sommige huisartsenpraktijken hoog is. Met name op die plekken waar veel vreemdelingen verblijven. Het kan daarom voorkomen dat patiënten die planbare zorg nodig hebben, worden doorverwezen.

Het Ministerie van VWS en de LHV blijven scherp op deze signalen. Indien nodig zal verkend worden of ondersteuning nodig is. Het initiatief hiertoe zou dan liggen bij de verantwoordelijke bewindspersoon, te weten de staatssecretaris van JenV, waarbij de eventuele invulling in de praktijk afhankelijk zou zijn van de lokale behoeften. 

Overweegt de minister om de vergoedingen voor de ongedocumenteerdenzorg te verhogen om huisartsen een positieve prikkel te geven om deze patiënten ook te helpen?
De minister van VWS overweegt niet om de vergoedingen voor ongedocumenteerdenzorg te verhogen. Er zijn geen signalen dat de vergoeding onvoldoende zou zijn. Zorgverleners krijgen een percentage van het reguliere passantentarief. Het passantentarief is een hoger tarief dan de tarieven die zorgverzekeraars afspreken met zorgverleners.

Hoeveel procent van de zorg voor ongedocumenteerden wordt vergoed? 
Als een zorgverlener medische zorg heeft verleend aan een vreemdeling zonder verblijfsvergunning, dan kan er een beroep worden gedaan op de regeling onverzekerbare vreemdelingen. De vergoeding is in de meeste gevallen maximaal 80% van de oninbare vordering. Een uitzondering is zwangerschap en bevalling, hiervoor is de vergoeding 100%. Deze percentages zijn wettelijk bepaald door het ministerie van VWS.
   
Wat doen jullie om huisartsen en andere zorgverleners voor te lichten dat de regeling onverzekerbare vreemdelingen bestaat?
Wij vinden het belangrijk dat de regelingen toegankelijk zijn voor zorgaanbieders. Op verschillende manieren informeren wij zorgverleners over onze regelingen en houden wij ze op de hoogte van ontwikkelingen. Via onze website delen wij nieuws en ontwikkelingen, wij informeren zorgverleners via koepelorganisaties/belangenorganisaties. Daarnaast hebben wij afgelopen jaar verschillende panels georganiseerd met o.a. huisartsen, om onze informatievoorziening verder te verbeteren. 

Klopt het dat de regeling gedigitaliseerd wordt? 
Wij zijn bezig met het invoeren van een laagdrempelige manier van (digitaal) indienen van declaraties voor beiden regelingen. Hiermee kunnen zorgaanbieders eenvoudiger en sneller een declaratie bij ons indienen. We gaan stap voor stap over. Het is bijvoorbeeld voor apothekers mogelijk om hun declaratie digitaal in te dienen. Binnenkort gaan we een pilot starten met het indienen van digitale declaraties door huisartsen. 

VWS heeft laten weten dat de pilot met huisartsen eind maart 2023 van start zal gaan. Hoeveel huisartsen nemen daaraan deel? 
We starten met een groep van ongeveer 20 deelnemers, om zo te kijken of alles naar behoren werkt. De bredere invoering is mede afhankelijk van de resultaten uit de pilot. Uiteraard willen we na de pilot zo snel mogelijk ‘live’ voor alle huisartsen en overige zorgverleners. 

Uit het onderzoek van Medisch Contact vorig jaar onder artsen, kwam naar voren dat slechts 32 procent van de huisartsen standaard gebruik maakt van de subsidiegelden van het CAK als zij een onverzekerde patiënt helpen. Zij geven aan dat de 'administratie rompslomp van het invullen van de declaratieformulieren niet opweegt tegen het geld dat zij terugkrijgen voor een consult'. Daarnaast geeft 20% van de artsen aan nooit van de CAK-regeling gehoord te hebben. Kunnen jullie dit op de een of andere manier terugzien in jullie jaarcijfers? 
In 2022 is het aantal declaraties flink toegenomen. Dat is voor het grootste gedeelte te verklaren door de declaraties in verband met de ontheemden uit de Oekraïne. Hierdoor is tevens de bekendheid met de regeling verder toegenomen. Ook bij de niet-Oekraïne gerelateerde declaraties zien we een toename van bijna 10%. Tegelijkertijd hebben wij de voorlichting aangepast. Door deze combinatie van factoren kunnen we geen exact onderscheid maken. 

Wij vinden het belangrijk dat de regelingen toegankelijk zijn voor zorgaanbieders. Ook erkennen wij dat het (aanvraag)proces op een aantal punten beter kan. We zijn continu in gesprek met zorgverleners om het declaratieproces te verbeteren en te vereenvoudigen. 

Wij spannen ons dan ook in om de administratieve lasten in het proces zoveel als mogelijk te verlichten, de uitleg over voorwaarden te verduidelijken en zorgaanbieders te informeren. Dit doen we in samenwerking met de zorgaanbieders.  

Een aantal voorbeelden van verbeteringen; 

  • Een niet-tijdige melding leidde altijd tot afwijzing van een subsidieaanvraag. Wij hebben geconstateerd dat de regeling niet aansluit op de praktijk en de administratieve (zorg)wereld waaraan de zorgaanbieders gebonden zijn. De subsidieregeling is – op ons advies en verzoek - op dit onderdeel aangepast, zodat een melding nu niet meer nodig is voor het recht op vergoeding.
  • Het aanvraagformulier is vereenvoudigd zodat zorgverleners in 1 oogopslag zien wat wij nodig hebben. Daarnaast is het aantal gevraagde gegevens teruggebracht, zodat het invullen van een formulier minder tijd kost. 
  • We hebben, mede op basis van signalen van de zorgaanbieders, het declaratieproces  en de voorlichting vereenvoudigd en verbeterd.  
  • En zoals in de eerdere reactie; Wij zijn bezig met het invoeren van een laagdrempelige manier van (digitaal) indienen van declaraties. Hiermee kunnen zorgaanbieders eenvoudiger en sneller een declaratie bij ons indienen. We gaan stap voor stap over. Op dit moment is het bijvoorbeeld voor apothekers mogelijk om hun declaratie digitaal in te dienen. 

Is er iets waarvan het CAK zelf vindt dat het belangrijk is om naar voren te brengen m.b.t. de zorg voor onverzekerbare vreemdelingen?
Wij vinden het belangrijk dat de regelingen toegankelijk zijn voor zorgaanbieders. Wij spannen ons dan ook in om de administratieve lasten in het proces zoveel als mogelijk te verlichten, de uitleg over voorwaarden te verduidelijken en zorgaanbieders te informeren. Dit doen we in samenwerking met de zorgaanbieders.  

Gemiddeld genomen wordt meer dan 90% van de declaraties direct goedgekeurd. Wij kunnen minder dan 10% niet direct in behandeling nemen. Een deel hiervan kan alsnog worden goedgekeurd met aanvullende informatie.

sprekers

Selam, Eden en Rahwa

Eritrese vrouwen die te maken kregen met zorgweigering door hun huisarts(en)

Jasper Kuipers

Directeur Dokters van de Wereld

Maaike Hersevoort

Projectleider Medische Post van Dokters van de Wereld 

Katja

Kreeg hulp via de nieuwe post van Dokters van de Wereld 

 

Rian Ederveen

Coördinator Stichting LOS (Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt)

Gemma Sliedrecht

Coördinator Stichting STIL

Jamilah Sherally

Vrijwillige arts bij de Medische Post van Dokters van de Wereld

 

achtergrond

Hulporganisaties trekken aan de bel om zorgweigering ongedocumenteerden

Huisartsen weigeren in toenemende mate zorg aan ongedocumenteerden, zo blijkt uit onderzoek van Lost in Europe. Verschillende hulporganisaties slaan alarm, omdat deze groep als eerste buiten de boot valt als gevolg van het toenemende huisartsentekort. En dat terwijl iedereen volgens de wet recht heeft op medisch noodzakelijke zorg.

Nog steeds spraakverwarring in de spreekkamer

Zorgverleners en patiënten die elkaar niet kunnen verstaan. Sinds het kabinet Rutte 1 de tolkenfinanciering wegbezuinigden is het staande praktijk in de Nederlandse spreekkamers. 

Bekijk hier het hele dossier

dossier