MEIKE: Als je nu naar Google Maps gaat. Laten we eerst Rembrandtplein doen.

VINCENT BÖHRE: Google Maps?

MEIKE: Ja en dan Rembrandtplein Amsterdam.

VINCENT BÖHRE: Dat zit hier.

MEIKE: Even kijken, dan heb je hier.. Dit is het NH Hotel. En hier heb je de Escape. En deze foto is als.. ik heb hem helemaal nagekeken met streetview. Is ongeveer hier gemaakt.

VINCENT BÖHRE: Ja zoiets vermoedde ik al want ik ken het plein.

MEIKE: Ja dat is best wel schandalig als je zo ziet.                                                            

VOICE OVER MEIKE: Je vraagt je misschien af waar je naar zit te luisteren. Ik ziet hier samen met Vincent Bohre van belangenclub Privacy First achter een computer. Ik heb hem net een foto laten zien, gemaakt met een camera van een billboardbedrijf. Straks meer van Privacy First, maar laat ik eerst bij het begin beginnen… Want, dit is een verhaal over wat één bedrijf doet, maar wat waarschijnlijk op veel meer plekken gebeurt. Een verhaal over een camera op een hoteldak, anonieme bronnen en verdraaide feiten.                                  

MUZIEK

MEIKE: Ok, ik loop nu een overvol Rembrandtplein op. Ah, hier hangt het scherm van blowUP. Ik sta nu tegenover de Escape. Een club hier op het Rembrandtplein. En over de hele gevel hangt een enorm digitaal scherm. En daaronder hangt ook een bordje: blowUP Media. En er worden allerlei reclames op vertoond. En nu moet ik natuurlijk op zoek naar de camera. Ik draai me om: daar is het NH Hotel. En daar op het dak. Ah, ik zie hem al. BlowUP Media dus. Dat is het bedrijf waar het nu over gaat. Net als Exterion – waar ik je eerder over vertelde – zijn zij een zogenaamde buitenreclame-exploitant, met allemaal billboards en dus ook hele grote digitale schermen. En camera’s dus.                       

MEIKE: Die kun je best goed zien vanaf hier. Je moet alleen wel weten dat het een camera is. Bovenop het dak staan hele grote letters: NH Schiller Hotel. En links, onder de N, zie je een camera. En het is eigenlijk zo’n dome-camera. Ik weet niet of je dat iets zegt? Dat is zo’n camera, een bolletje. Die helemaal rond kan draaien. Hij is dus redelijk groot. Daarom kan ik hem vanaf hier zien. Want ik sta nu aan de overkant van het plein.                    

VOICE OVER MEIKE: Wil die camera ook eens zien? Kijk dan nu in je app voor wat foto’s. En in Rotterdam hangt ook zo’n camera, op het stationsplein. Daar hangt namelijk ook een scherm van blowUP en daaronder hangt dus weer een camera. In de app zal ik ook even een kaartje zetten zodat het wat duidelijker wordt waar ze staan. Maar de vraag is nu: wat zien die camera’s van ons? Komen er mensen herkenbaar in beeld? Wat gebeurt er met die beelden? En waarom staan die camera’s daar eigenlijk? En wie weet dat beter dan blowUP zelf?                                                                             

MEIKE: Ik zwaai nog even naar camera voor ik weer terugga naar Hilversum. Dag blowUP.                                                                                                               

MUZIEK

VOICE OVER MEIKE: Ik bel met blowUP om meer te weten te komen over hun camera’s. De eerste die ik aan de lijn krijg is Wouter van Beek. Zijn officiële titel, wat het ook precies mag zijn: development director digital. Ik vraag het hem op de man af: welke camera’s hebben jullie en wat kunnen ze zien? Zijn antwoord: in Rotterdam hangt geen camera onder het scherm. Wat ik gezien heb is een lege huls. Die hangt er vast voor als ze in de toekomst interactie willen met voorbijlopend publiek. Als je dan bijvoorbeeld zwaait naar het scherm, gebeurt er wat op dat scherm. Aha… En in Amsterdam? Die op het hoteldak? Daar staat volgens Wouter helemaal geen camera van blowUP. Nu vraag ik door want op Twitter had ik een foto gevonden van een adverteerder. Aan het perspectief kun je zien dat de foto vanaf het hoteldak genomen is. Check je app. Ok, Wouter geeft toe dat er inderdaad een foto vanaf het dak genomen is, maar een fotograaf zou volgens hem er speciaal voor het dak op geklommen zijn.                                         

VOICER OVER MEIKE: Hm. Hij geeft wel toe dat er ergens een camera van hen op het plein staat, gericht op het scherm. Zodat ze kunnen kijken of het scherm het nog wel goed doet. En zo kunnen ze ook screenshots maken om aan adverteerders te laten zien hoe mooi hun campagne geworden is. Maar waar precies die camera precies staat volgens hem niet relevant. Hij zegt nog: “Wat wij doen is aantoonbaar volgens de regels.” Nou, dat is fijn. Maar voor ik dat geloof zie ik eerst graag dat bewijs. Wouter belooft me wat screenshots te sturen. Maar voor ik die krijg, ontvang ik eerst opeens andere post.                                        

MEIKE: Hoi ik kom kijken of er post is voor Trees. Hebben wij al een eigen vakje? In overige. Eén enveloppe, zag ik. Deze. Oh yes, Meike van Roosmalen, dat ben ik. Dank je wel. Verder volgens mij niks nee.

MEIKE: Ok, ik ga nu de brief open maken. Er zitten twee foto’s in.                                                                                             

VOICE OVER MEIKE: Ik vertel je nu niet precies wat er op die foto’s staat, om mijn bronnen te beschermen. Die moeten om verschillende redenen anoniem blijven. Belangrijk is: ze zijn betrouwbaar. Uit de informatie van die bronnen komt een consistent verhaal naar voren. Het verhaal dat ik je nu vertel.                     

MUZIEK

VOICE OVER MEIKE: Wat me opvalt op de foto’s is dat ze haarscherp zijn. Van veel betere kwaliteit dan wat je altijd in Opsporing Verzocht ziet. Ik zie mensen echt goed herkenbaar in beeld. Terwijl ze niet recht voor de camera staan maar aan de overkant van het plein, zo’n 50 meter verderop. Er is flink ingezoomd. Het zijn dus geen gewone beveiligingscamera’s. Dit is dus het eerste bewijs dat blowUP wel degelijk professionele camera’s gebruikt.

Dit bewijs is niet het enige dat ik heb. Via meerdere onafhankelijke bronnen begrijp ik dat de camera’s op het hoteldak en onder het Rotterdamse scherm van zeer goede kwaliteit zijn en dus mensen herkenbaar in beeld kunnen brengen. De camera’s worden via internet bestuurd. Medewerkers van blowUP kunnen inloggen.

Het is jammer dat ik je de foto’s niet kan laten zien. Ik weet inmiddels dat er overal camera’s hangen, maar toen ik deze foto’s zag schrok ik toch wel een beetje. Je kan wel echt herkenbaar in beeld komen. En nu ik weet hoe makkelijk blowUP de camera’s kan besturen, maak ik me toch wel zorgen. Ik heb het NH Hotel, waar de camera op het dak staat, heel vaak gevraagd waarom er eigenlijk een camera op hun dak staat. Maar ik heb nog steeds geen reactie gekregen.                                                    

MUZIEK

VOICE OVER MEIKE: Nou, ik ben wel lekker veel aan het woord. Maar ja, dat kan niet anders met anonieme bronnen die niet geïnterviewd kunnen worden.                                               

MUZIEK

VOICE OVER MEIKE: Maar goed. Weer naar blowUP. De beloofde screenshots heb ik namelijk nooit gekregen en als ik bel krijg ik Ernst Vos aan de lijn. De baas. Want Wouter is op vakantie. En Ernst vertelt me ineens dat er inderdaad een camera op het hoteldak staat. Dus toch. Terwijl Wouter glashard ontkende dat er een camera stond en er zou volgens hem speciaal voor die foto een fotograaf het dak op geklommen zijn.

Ernst vertelt me dat ze niet alleen het scherm maar ook het hele plein filmen om een ‘overall drukteplaatje’ te maken. Om me gerust te stellen dat ze niks verkeer doen, stuurt ie me een screenshot van wat de camera ziet, van slechte kwaliteit. Kijk nu in je Trees-app. Als ik alleen dit had gezien had het me wel gerustgesteld. Met deze kwaliteit is het onwaarschijnlijk dat je iemand kunt herkennen. Maar ik weet inmiddels wat die camera echt kan zien.

VOICE OVER MEIKE: En deze Ernst heeft het niet alleen over dat het scherm in beeld is, maar ze zouden er ook een ‘overall drukteplaatje van het plein’ mee maken. Ze brengen dus inderdaad mensen in beeld. Via Whatsapp stuurt Ernst me een screenshot. Vanaf het Amsterdamse hotel.Kijk met me mee in de app. Dit zogenaamde bewijs zou me misschien wel hebben gerust gesteld. Alleen het scherm is in beeld en de kwaliteit is slecht, dus je zou er niemand op kunnen herkennen. Maar ik weet inmiddels beter. En er is nog meer…

MUZIEK

VOICE OVER MEIKE: Want ik kom er achter dat blowUP een ander bedrijf ook toegang heeft gegeven tot de camerabeelden. Dat is Kinetic, een mediabedrijf dat met die beelden analyses heeft gemaakt van de voorbijgangers. BlowUP gaf dus de inlog weg. De beelden zijn zelfs een (paar?) keer opgeslagen op een externe harde schijf, zodat Kinetic ze makkelijker kon analyseren. Dit bevestigt Kinetic ook als ik het hen vraag

Kinetic maakte ook gebruik van zogenoemde wifi-grabbers. Met dat apparaat vangen ze een signaal van je telefoon op en kunnen zo meer informatie over je verzamelen. En volgens mijn bronnen worden die wifi-grabbers nog steeds gebruikt. Terwijl de Autoriteit Persoonsgegevens eerder in een uitspraak heeft gezegd dat dit verboden is.Weer iets om blowUP naar te vragen. Ik vraag om een echt interview. Ook omdat ze me steeds tegenstrijdige informatie geven.                  

MUZIEK

VOICE OVER MEIKE: Ik pluis de wet uit om erachter te komen of het nou tegen de regels is wat blowUP allemaal doet. Ik kom veel begrippen tegen als onrechtvaardig belang en juridische grondslag en zo. Tijd om een echte deskundige hier naar te laten kijken.                                               

RODNEY HAAN: De naam is Rodney Haan. En ik werk voor het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid.                                         

VOICE OVER MEIKE: Dat is een instituut, betaald door het ministerie van Justitie en Veiligheid, gericht op het veiliger en leefbaarder maken van ons land. En Rodney is hier adviseur op het gebied van cameratoezicht.                                                                                                          

MEIKE: Als dit bedrijf bij jou zou komen als adviseur.. Wat zou je advies dan zijn?

RODNEY HAAN: Doe het niet. Althans, mijn eerste vraag zou ook nog eens zijn: op basis waarvan wil je dat? Natuurlijk snappen wij dat men zegt: wij willen dit benutten voor onze reclameuitingen en partners waaraan wij gekoppeld zijn. Dat begrijp ik. Dat is logisch. De vraag is ook: heb je dan toestemming van die betreffende mensen om ook die beelden te verwerken, ja of nee? En die toestemming ontbreekt. Dus daarom zou ik zeggen: nee, dat moet je dus niet doen.                                                                                         

MEIKE: Dat is dus stap één: toestemming. En dat wordt door blowUP duidelijk niet gevraagd. Ik heb nergens op het Rembrandtplein een bordje gezien. En die camera hangt nou ook niet echt op een plek dat iedereen kan zien dat ie gefilmd wordt. En door wie. En waarvoor. Terwijl in de wet staat dat je ondubbelzinnig toestemming moet geven.

RODNEY HAAN: Als de mensen herkenbaar in beeld gebracht worden mag dat niet.

MEIKE: Dus als je naar de wet kijkt, dan mag je je eigen goederen, dus je huis of auto filmen ter beveiliging, maar dan mag je niet de rest van de publieke ruimte meenemen. Dus als je die regel toepast op wat blowUP doet. Dan mag het niet wat ze doen.

RODNEY HAAN: Als je die regel één op één toepast dan mag het niet. Maar het zou wel kunnen als je zegt: we zetten er een camera op, maar we maken de personen die daar lopen onherkenbaar. Dus op het moment dat je gaat blurren of op een andere wijze onherkenbaar maakt wat voor mensen daar rondlopen. Dan is dat misschien een grijs gebied maar dan is dat in die zin wel geaccepteerd. Dan zit je dus met de vraag: in hoeverre, en dat weet ik niet op afstand, maar wat gaan deze mensen doen met mijn gegevens? Ik loop daar dus met mijn partner. Leuke dag in Amsterdam. Hartstikke gezellig. En ik word op beeld gezet. En de vraag is: wat wordt met die beelden gedaan? Dan zit je dus in de persoonlijke levenssfeer te rommelen van die betreffende personen die daar lopen. En dan moet je echt een reden voor hebben, een basis, een verantwoording, waarom je dat doet. Wat ik al zei: bij mijn weten is die er niet. Dus als je strikt juridisch gaat kijken: nee, dan mag het niet.                                              

VOICE OVER MEIKE: Rodney Haan legt het me goed uit: alleen een gemeente mag een camera ophangen in de publieke ruimte. Wil je dat als bedrijf, dan moet je daar een wettelijke basis voor hebben. En die is er eigenlijk nooit. En als je dat toch wil, dan moet je bij de Autoriteit Persoonsgegevens toestemming vragen. Die kijkt dan met je mee of het wel mag wat je wil.

MUZIEK

MEIKE: 20 meter, nou dit zal zo’n 40-50 meter afstand zijn, ongeveer denk ik.

VINCENT BÖHRE: Hmm hmm.                                                                               

VOICE OVER MEIKE: Voor de zekerheid leg ik het voor aan nog een andere deskundige. Jurist Vincent Bohre van belangenvereniging Privacy First, die je aan het begin al even hoorde.. We zitten achter zijn computer omdat ik hem via Google Maps het beste kan laten zien waar die camera’s nou precies staan. Ik leg hem wat officiële teksten met wet- en regelgeving voor.

MEIKE: Nu had ik zelf al proberen te achterhalen: wat zijn nou de regels, voldoen zij hieraan? Nou kwam ik al op de site van de Autoriteit Persoonsgegevens. En zij zeggen: “Persoonsgegevens mogen slechts worden verzameld door welbepaalde uitdrukkelijk omschreven gerechtvaardigde doeleinden.” En over dat gerechtvaardigd zeggen ze dan: “Dit houdt in dat het belang van de verantwoordelijke redelijkerwijs aanleiding dient te geven om de persoonsgegevens voor de omschreven doeleinden te verwerken.” Nou, kan ik met voorstellen dat dit bedrijf zegt: dit zijn voor ons gerechtvaardigde doeleinden.

VINCENT BÖHRE: Ja, dat zeggen de meeste bedrijven. Dat is hun standaard excuus voor al dit soort dingen. Dat zij daar zogenaamd een gerechtvaardigd belang bij hebben. Maar dat moet wel worden afgewogen tegen de privacybelangen van mensen. Dat zijn grondrechten en die wegen zwaarder dan de commerciële belangen van bedrijven. Ja, in onze optiek is het in strijd met privacywetgeving. Maar er zijn hier eigenlijk meerdere wetten van toepassing. Het gaat niet alleen om de privacywetgeving. Het gaat hier ook bijvoorbeeld om het wetboek van strafrecht. En dat werkt in dit geval misschien nog wel sterker.

MEIKE: Want het is strafbaar wat ze doen?

VINCENT BÖHRE: Ik vermoed van wel ja. In het wetboek van strafrecht staat een bepaling dat heimelijk cameratoezicht verboden is. En wat hier gebeurt is eigenlijk een vorm van heimelijk cameratoezicht.

MEIKE: De Autoriteit Persoonsgegevens is de toezichthouder in ons land. Zit die hier voldoende bovenop?

VINCENT BÖHRE: Denk eigenlijk van niet. Hoe dat komt weet ik niet. Al jarenlang zien wij een tendens bij de Autoriteit Persoonsgegevens dat ze bepaalde grote kwesties niet oppakken. Of onvoldoende oppakken. En dit is er ook een als je het mij vraagt. Want dit speelt natuurlijk niet alleen bij dit bedrijf denk ik, deze camera en deze locaties. Waarschijnlijk speelt het op meer locaties in Nederland. En dan pik je nu even deze eruit, maar dat is natuurlijk een voorbeeld van een breder fenomeen. Dan is het denk ik toch aan de Autoriteit Persoonsgegevens om daarop in te grijpen om een voorbeeld te stellen. Als je dit willens en wetens doet op deze manier.

VOICE OVER MEIKE: Natuurlijk heb ik ook de Autoriteit Persoonsgegevens gevraagd wat ze hiervan vinden. Ze reageren per mail. Ze vinden het een boeiende kwestie, maar durven nog geen standpunt in te nemen. Gelukkig heb ik over een paar dagen een interview met ze dus dan ga ik het nog een keer proberen.                                                                                     

MUZIEK

VOICE OVER MEIKE: Mijn gevoel klopte dus: wat blowUP doet mag niet. Als ik weer bel met het billboardbedrijf krijg ik development digital director Wouter weer aan de lijn. Degene die ontkende dat zij uberhaupt een camera op het hotel hebben staan. Ik confronteer hem daarmee. En nu ontkent hij zelfs dat hij het ontkend heeft.

MUZIEK

VOICE OVER MEIKE: Aan een echt interview wil hij niet meewerken. Wel stuurt blowUP me nog een schriftelijke reactie per mail. Die kun je teruglezen in de app, maar ik vertel je nu de belangrijkste dingen. Ze bevestigen dat ze netwerkcamera’s hebben, die zijn verbonden met het internet en live te bekijken. Maar die in Rotterdam staat niet aan volgens hen. Maar hoe ik het nu begrijp, bestaat er niet zoiets als het uitzetten van zo’n camera, want je kunt natuurlijk altijd inloggen. Tenzij ze nu ineens de kabels hebben doorgeknipt.

Verder zeggen ze nu geen beelden op te slaan. Maar ze geven wel een fout toe, namelijk dat ze het andere bedrijf, Kinetic, de inloggegevens van hun camera in Rotterdam hebben gegeven. Maar, zeggen ze: “blowUP media heeft nimmer willens en wetens buiten de wet om willen opereren. Wel zijn wij ons ervan bewust dat het destijds uitgevoerde onderzoek volgens de kennis van nu wellicht op een andere wijze zou worden uitgevoerd. Wij hebben inderdaad camera’s die technisch gezien individuen herkenbaar in beeld zouden kunnen brengen, maar hebben dit nooit gedaan en doen dit nu ook niet.”                       

MUZIEK

VOICE OVER MEIKE: Hm, dus toch. Maar blowUP blijft vaag over wat ze nu op dit moment precies doen en ze antwoorden ook niet meer op mijn vragen. Maar het punt is: ze kúnnen inzoomen met die camera’s, ze kúnnen live meekijken, ze kúnnen de beelden opslaan. Misschien doen ze het niet nu. Maar het gaat erom dat het wel kan.

MUZIEK

VOICE OVER MEIKE: BlowUP vraagt geen toestemming en filmt dus heimelijk. Ze filmen de publieke ruimte en daarbij kunnen mensen ook nog goed herkenbaar in beeld komen. En dan hebben ze ook nog eens beelden opgeslagen en naar een ander bedrijf doorgeschoven. Terwijl dat dus allemaal niet mag.

MUZIEK

VOICE OVER MEIKE: Hiermee wil ik ook een groter probleem aankaarten. Je kunt aan dit verhaal zien dat iedereen gewoon overal een camera kan ophangen. Dat moet je misschien wel melden bij de Autoriteit Persoonsgegevens, maar als je dat niet doet weten ze ook niet.. Dus ja…

Maar over dat toezicht ga ik het de volgende keer hebben, want ik ga langs bij de Autoriteit voor een interview. En misschien kunnen wij hen wel een handje helpen? Check het i’tje, rechts boven in je Trees-app. Daar vind je nog veel meer achtergrondinformatie. Rodney Haan van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid heeft nog een verzoek.

RODNEY HAAN: Beste burger, hou je ogen en oren vooral open. En kijk om je heen. Kijk, er zijn heel veel camera’s in iedere stad te vinden. Dat is meestal van de gemeente. Gemeentelijke cameratoezicht. Wordt ook netjes aangegeven met bordjes. Dus daar hoef je echt niet voor de bellen, melden of mailen. Maar zorg ervoor dat je goed kien blijft, echt scherp bent, op wat er gebeurt met jouw gegevens.