'De dag van de eerste opnamen, we waren net bezig, kwam de politie aan de deur om hem te vertellen dat zijn broer zelfmoord had gepleegd. Hij had zijn microfoontje nog op, dus we konden alles horen. Een kwartier later wilde hij al weer doorgaan, ging hij weer zitten om het interview te vervolgen. Dwaalde wel af en toe af, maar dan herpakte hij zich weer.' (lees verder door op 'open' te klikken)
Kan er leven bestaan zonder DNA, RNA of eiwitten? Lee Cronin is daar wel van overtuigd. Hij wil het maken. Maar hij doet veel meer.
Regisseur Kees Brouwer over Lee Cronin
'Het was surrealistisch: daar zat hij te vertellen over zijn werk aan evolutie, dat de sterksten overleven, terwijl zijn broer net uit het leven was gestapt. Als het een documentaire over zijn leven was, zou je je als regisseur bijna in je handen wrijven, hoe cru dat ook klinkt. Maar hier paste het niet. We hebben het geprobeerd in de uitzending te verwerken, maar het werd er te zwaar van. Dus het zit er niet in. Al zal het zeker invloed hebben gehad op zijn stemming.'
'Je ziet dat hij heel druk is en hij zegt ook dat hij weinig ruimte in zijn hoofd heeft, en dat heeft natuurlijk daarmee te maken. Tegelijk zie je ook dat hij altijd zo is, dat hij zijn medewerkers voortdurend onder druk zet om ze tot uiterste prestaties te drijven. Geen makkelijke man, nee. Maar wel een heel enthousiaste kerel, open en communicatief, en iemand die heel begrijpelijk over zijn werk kan vertellen.'
leven en werk
Als klein jongetje was Lee Cronin (GB, 1973) voortdurend bezig dingen uit elkaar te halen om te zien hoe ze werken. Op zijn zevende bouwde hij een pocket survival kit waar hij alles in wilde stoppen wat hij nodig had om te overleven. Dat lijkt op wat hij nu doet, als hoogleraar anorganische chemie met een eigen laboratorium in Glasgow waarin zo’n vijftig onderzoekers werken: zoeken naar de minimale hoeveelheid informatie die nodig is om iets levends te maken.
De route van de pocket survival kit naar de universiteit verliep niet helemaal soepel. Zijn ouders scheidden toen hij nog jong was, waardoor hij niet naar de school kon waar hij graag heen wilde, maar in een klasje voor ‘simpele’ kinderen terecht kwam. Zijn leraren dachten dat hij maar een dom jongetje was. Cronin zegt dat hij juist daardoor heel creatief is geworden: hij moest op een of andere manier bewijzen dat hij niet dom was.
In bepaalde zin doet hij dat nu nog steeds. Vakgenoten beschouwen hem als een ‘bijzondere vogel’ of een ‘crazy scientist’. Hij heeft het vaak over de mensen die hem niet geloven, niet begrijpen. Hij vertelt dat hij door de gevestigde orde wordt buiten gesloten. Het zit hem dwars, maar lijkt hem ook te stimuleren en bijna te obsederen.
Geen unieke gebeurtenis
Cronin vraagt zich af: wat zijn de simpelste stoffen die kunnen combineren tot objecten die zichzelf kunnen vermenigvuldigen? Hij wil echt nieuwe levensvormen maken, moleculaire machines die zich gedragen alsof ze leven, maar dan zonder DNA of eiwitten. Zo’n overgang van chemie naar biologie moet minimaal één keer hebben plaatsgevonden – al denkt Cronin dat het zeker geen unieke gebeurtenis was. Kunnen we het nog een keer laten gebeuren, op een andere manier misschien?
Om dit uit te zoeken speurt Cronin naar evolutie onder chemische stoffen, zonder cellen dus. In zijn lab heeft hij een 3D-printer omgebouwd tot een robot die willekeurig drupjes chemische stoffen op een petrischaaltje legt. De 3D-printer werkt als een hele snelle chemicus. Zodra de drupjes zich gedragen alsof ze levend zijn (zich delen, vibreren, de omgeving verkennen), worden ze door de robot verkozen om door te gaan. Niet-functionerende versies worden weggegooid. In dit proces brengt de robot af en toe willekeurige fluctuaties in. Vervolgens probeert Cronin de chemische stoffen zichzelf te laten voeden met eten in de omgeving. Met zo’n 3D-printer zou je trouwens ook thuis je eigen medicijnen kunnen printen.
Maar Cronin kan dat zelf allemaal veel beter uitleggen. Dat doet hij in dit interview met Nemo Kennislink, waarin hij bijvoorbeeld vertelt waarom sladressing al veel kenmerken van leven heeft.
©
vpro / Jurriaan