Net als de journalisten van The New York Times probeert ook NOS-correspondent Wouter Zwart de rechtse sentimenten in het huidige Amerika te begrijpen. Zwart woont en werkt voor de NOS in Washington. In het derde deel van 'Correspondenten aan het woord' vertelt hij over vooroordelen in zijn verslaggeving, het recht van het volk op controle van de machthebbers en zijn ontmoeting met de president.
Dag Wouter. Wat vind je ervan dat The Fourth Estate in Nederland op televisie is?
‘Het is belangrijk dat dit soort documentaires gemaakt worden, vooral in deze tijd, omdat je in de serie ziet hoe Amerikaanse instituties inclusief de pers onder vuur liggen en hoe journalisten proberen daar zo zuiver mogelijk mee om te gaan. Omdat steeds meer mensen in een soort eigen nieuwscocon zitten met media die eigen voordelen en politieke richting bevestigen, moet zoveel mogelijk geprobeerd worden feitelijke verslaggeving bij kijkers te krijgen. Het is goed dat mensen door The Fourth Estate zien wat voor gevecht dat is en hoe journalistiek bedreven wordt.’
Wat vind je van de verslaggeving van de The New York Times?
‘Ik vind dat ze heel streng zijn in de checks and balances die ze voeren. Hoofdredacteur Dean Baquet legde het laatst goed uit in de avondshow van Stephen Colbert: ook de Times maakt soms fouten. Niet zozeer door politieke gekleurdheid, maar door een te groot zelfvertrouwen in journalistieke kwaliteiten. Ze brachten bijvoorbeeld een artikel waarin ze concludeerden dat het onderzoek van Mueller een bepaalde kant op ging, zonder dat ze die conclusie op basis van feiten konden trekken. Dat hebben ze hersteld.
‘Het goede aan de serie vind ik dat je ziet dat er over elke stap intens wordt nagedacht. Mensen lezen vaak niet verder dan de kop en kunnen daar al conclusies aan verbinden. Daar heb je als journalist verantwoordelijkheid in, je moet je bovendien heel erg bewust zijn van je eigen vooroordelen.’
©
Wouter Zwart
NOS-correspondent Wouter Zwart
Heb je een voorbeeld van vooroordelen in je eigen verslaggeving?
‘In de Verenigde Staten zijn enorm veel mensen verslaafd aan medicijnen waar opiaten in zitten. Je ontkomt er bijna niet aan dat het clichébeeld van een aan opiaten verslaafde Amerikaan toch een blanke, aan lager wal geraakte man met een gezin is. Terwijl ook sporters, intellectuelen en iedereen in Amerika die een auto-ongeluk heeft gehad en pijnstillers voorgeschreven krijgt, verslaafd kan raken. Je wordt voortdurend geconfronteerd met vooroordelen en clichés die je zelf ook hebt en het is belangrijk om daarnaar te kijken.’
Hoe houdt dat verband met jouw verslaggeving van Donald Trump?
‘Een gevolg van Trumps afwijkende gedrag en beleid is dat er een aanval is geopend op de Amerikaanse democratische instituties. De FBI en het Ministerie van Justitie worden door de president zelf gecriminaliseerd en niet meer als onafhankelijk ervaren. Dat rammelen aan het democratische stelsel is uniek, we hebben het sinds Nixon niet meer meegemaakt.
'Ik heb dan ook enorm veel respect voor mijn collega’s van The New York Times en The Washington Post, want ze krijgen enorm veel kritiek over zich heen maar eigenlijk is het debat simpel: de vrije pers is een democratisch recht - niet zozeer van de krant maar van het volk - om onafhankelijk geïnformeerd te worden. Als daar censuur op komt, kun je de democratie wel in de prullenbak gooien. Als journalist probeer ik dan ook zoveel mogelijk in te kaderen dat dit niet normaal is, zonder een eigen oordeel te vellen. Dat is onvoorstelbaar moeilijk.’
'Je kunt over maatschappelijke ontwikkelingen discussie voeren maar als je een leugen vertelt, is er geen debat mogelijk'
Wat is dan jouw eigen oordeel?
‘Dat president Trump en de zijnen geen verschil meer zien tussen kritisch verslag doen en ‘kritiek hebben op’: als een president een faliekante leugen propageert over klimaat en dingen ontkent die wetenschappelijk bewezen zijn, dan is het onze taak om te melden dat dat feitelijk niet klopt. Daar zit geen enkel waardeoordeel in, maar het is absoluut de taak van de journalistiek om de macht te controleren. Het volk heeft daar recht op. Je kunt over maatschappelijke ontwikkelingen een goede discussie voeren met punten voor en tegen maar als je een leugen vertelt, is er geen debat mogelijk.’
'Racistische Amerikanen voelen zich gesteund door deze president omdat hij racisme niet overduidelijk afkeurt'
Hoe weeg je af welk nieuws je brengt en wanneer was je je daar erg bewust van?
'Wat ik een erg interessant moment vond, was het moment dat Trump door de FBI geattendeerd werd op het bestaan van het Steel-dossier. Daarin stond onder meer dat hij in Moskou seks zou hebben gehad met prostituees en dat er geplast werd. Heftige aantijgingen, die wij niet konden zien omdat we het dossier niet hadden. Maar door de enorme maatschappelijke discussie die ontstond, besloten we als NOS om het wel te brengen. Mét de boodschap dat het onduidelijk was of die dossierfeiten kloppen. Ik denk dat we goed gehandeld hebben, maar vond dat een moeilijk punt.’
Michael Persson noemde Trump een symptoom en geen oorzaak van het huidige Amerika, die past in een politieke stroming veel groter dan hijzelf. Denk jij dat de Republikeinse agenda zonder Trump hetzelfde zou zijn geweest?
‘Dat vraag ik me af. De Republikeinse wens om Obamacare af te schaffen zou ongetwijfeld onder een andere Republikeinse president ook doorgevoerd zijn. Maar Trumps unieke persoonlijkheid heeft wel degelijk sentimenten in de Amerikaanse samenleving naar boven gebracht die jarenlang niet zijn uitgesproken. Je ziet dat duidelijk racistische Amerikanen onder Trump veel meer moed hebben om zich uit te spreken. Ik zeg niet dat president Trump een racist is, maar zij voelen zich wel gesteund door een president die racisme niet overduidelijk afkeurt.’
Heb je Donald Trump weleens gesproken?
‘Nou… We hadden een korte, rare interactie tijdens de verkiezingscampagne. Daar mochten we als buitenlandse pers niet filmen. Ik ben toch met mijn telefoon gaan filmen en toen ik hem tegenkwam en een vraag stelde, zette hij een handtekening op mijn telefoon. Na drie dagen was die er weer af, haha.’
©
Wouter Zwart
Wouter Zwart aan het werk
Hoe denk je eigenlijk dat het afloopt met Trump?
‘Speculeren is heel moeilijk met deze president maar zoals het nu loopt, lijkt het erop dat er mensen in Trumps directe omgeving veroordeeld gaan worden voor pogingen tot samenwerken met de Russen. Maar er is geen enkel bewijs voor Trumps verbondenheid hiermee. En dat is niet het enige: hij is nog steeds nauw betrokken bij zijn hotelimperium. Tegenwoordig kom je alleen nog in zijn buurt als je in zijn hotels slaapt of in Mar-a-lago (Trumps exclusieve resort in Palm Beach, Florida) dineert. Mar-a-lago's contributie is zelfs verdubbeld toen hij president werd, hij verdient dus letterlijk aan zijn presidentschap en het is maar zeer de vraag of dat mag. Zijn niet-openbare belastingaangifte is bovendien ook nog steeds een groot probleem.
'Maar al zou hij ergens van beschuldigd worden, dan nog voorzie ik niet dat hij wordt afgezet. Daar hebben de Republikeinen geen belang bij en de tweederde meerderheid in het congres die daarvoor nodig is, komt er ook niet. We gaan de president gewoon de volle vier jaar aan het werk zien.’
'Als journalist vind ik dit een waanzinnige periode in de VS, maar als mens maak ik me soms best een beetje zorgen'
En jou ook?
‘Ik blijf zeker nog wel een jaar, maar niet tot het einde. Voor mij zit er dan zeven jaar op en het is goed als er vers bloed komt. De roulatie is belangrijk om je te blijven verbazen over het land.’
Hoe vond je deze plek in vergelijking met je eerdere correspondentschappen?
‘Ik heb in China gezeten en heel Oost-Azië gedaan, Japan, de beide Korea’s… En ik ben zeer dankbaar dat ik twee intense correspondentschappen heb mogen beleven. Maar het is natuurlijk een totaal waanzinnige periode die ik nu meemaak in de VS. Vind ik het leuk? Ja. Als je als journalist niet kan genieten van deze boeiende tijd, dan zit je volgens mij op de verkeerde plek. Maar je bent ook mens, en ik maak me als mens soms best een beetje zorgen over de richting van het geopolitieke landschap: de spanningen met Rusland, het Noord-Koreaanse vraagstuk, het Midden-Oosten…’
Wat vind je het leukste aan correspondent zijn?
‘Dat ik een professionele kijker ben en in de luxe positie verkeer om overal vooraan te mogen staan, rond te kijken en vragen te stellen namens kijkers. Dat vind ik super cool. En ik vind het héél erg leuk werk om complexe materie te vertalen naar simpele – niet kort door de bocht - maar begrijpelijke brokken zodat mijn moeder ook begrijpt wat er in de wereld gebeurt.’