In de aflevering ‘Schaliecowboys’ vertrekt regisseur Nordin Lasfar naar Texas om de Amerikaanse schalierevolutie te onderzoeken. Maar hoe zit dat eigenlijk in Nederland?

Brabant, Flevoland en de opstand tegen schaliegas

Terwijl in de Verenigde Staten schaliegas the gamechanger wordt genoemd, lijkt de hype aan Nederland voorbij te gaan. Maar dat ligt niet aan de overheid, die in 2011 al met proefboringen wilde beginnen. Die zag de economische voordelen er wel van in, maar stuitte op verzet bij de burgers die hun achtertuinen al in boortorens zagen veranderen.

Boxtel en Haaren in Brabant, en Luttelgeest en Marknesse in Flevoland stonden aangegeven als locaties waar mogelijk geboord zou kunnen worden. Wij spraken met Chris Schotman, fractievoorzitter CDA Flevoland, en Peter van de Wiel, wethouder van Boxtel, en vroegen naar hun mening over schaliegaswinning in Nederland.

Schaliegas is conventioneel aardgas, maar zit opgesloten in versteende kleilagen die diep onder de grond liggen. Deze versteende lagen worden schalielagen genoemd. Door middel van fracken (zie de video hieronder) wordt het opgesloten gas uit deze gesteenten geperst. De Rijksoverheid schat dat er ongeveer 3.500 miljard kubieke meter schaliegas in de Nederlandse bodem zit. Hiervan kan echter maar vijf tot vijftien procent gewonnen worden. Het is dus onzeker of schaliegaswinning in Nederland rendabel plaats kan vinden, aangezien de productiekosten nog altijd hoger zijn dan de winning van aardgas uit gasvelden.
© TNO

Bekijk de argumentenkaart van het onderzoeksinstituut TNO op deze pagina in betere kwaliteit.

In Texas benaderen schaliegasbedrijven boeren onder wiens land mogelijk schaliegas opgeslagen ligt. Deze bedrijven betalen de boeren grote sommen geld om daar te mogen boren. In Nederland gaat dat anders. Om als boorfirma te mogen boren naar schaliegas is een vergunning van het ministerie van Economische Zaken nodig. Zowel voor het opsporen van schaliegas, als het exploiteren van de grond. Daarnaast moeten boorbedrijven tot voor kort langs de betreffende gemeente waar de boringen plaatsvinden. De gemeente kan dan zelf beslissen om wel of niet een omgevingsvergunning af te geven voor het plaatsen van een boorplatform op een specifieke plek. Peter van de Wiel, wethouder van Boxtel, vertelt dat het Rijk afgelopen zomer alle bevoegdheden naar zichzelf heeft toegetrokken met het aannemen van de nieuwe mijnbouwwet.

'wij willen geen boringen naar schaliegas'

'In 2011 is de Noordoostpolder, rondom Marknesse en Luttelgeest, aangeduid als een locatie waar mogelijk geboord zou kunnen worden. Vanuit het rijk werden hier in meerdere plaatsen in Nederland verkenningen naar gedaan, met de vraag of zij dit ook wel zouden willen. Toen dat duidelijk werd is er veel weerstand vanuit de burgers gekomen. In Brabant, maar dus ook in Flevoland', zo vertelt mevrouw Schotman. 'En ook wij [het CDA] zeggen: "Wij willen geen boringen naar schaliegas, want dit draagt niet bij aan de transitie naar schone energie, het is storend voor het landschap, en het grondwater wordt er door verontreinigd."'

Ook in Boxtel roeren de burgers zich en de gemeente voelt zich niet goed geïnformeerd door de overheid. Samen besluiten ze in 2011 bewust voor een schalievrij Boxtel te kiezen en zich volledig te richten op hernieuwbare energie, zoals zonne- en windenergie. De toenemende druk en kritiek vanuit verschillende plekken in Nederland zorgt ervoor dat het kabinet besluit een moratorium op schaliegas te plaatsen.

Er is echter een probleem. In 2009 is aan het bedrijf Cuadrilla Resources een concessie, of zoals Peter van de Wiel het noemt, een 'opsporingsvergunning' afgegeven om proefboringen te mogen doen in zowel Brabant als in de Noordoostpolder. Met de ingang van het moratorium wil minister Kamp Cuadrilla's vergunning intrekken. Daar is Frank de Boer, directeur van het bedrijf, het niet mee eens. Hij spant een rechtszaak aan en met succes. De rechter besluit in het voordeel van Cuadrilla en geeft minister Kamp zes weken om met betere argumenten te komen. Minister Kamp besluit echter tegen deze uitspraak in hoger beroep te gaan. 

'Die rechtszaak heeft nog niet plaatsgevonden en ondertussen heeft dat bedrijf nog steeds die vergunning. De overheid lijkt daar verder de noodzaak niet van in te zien. Dus de deur staat toch nog steeds op een kier en wij zijn nog niet van het schaliespook af,' aldus Schotman. 'Er is beweging gaande en niet persé in de goede richting, dus we kunnen nog niet achteroverleunen. Wij [het CDA] proberen de provincie dan ook aan te dringen alert te blijven. Maar op dit moment kunnen zij ook niet zoveel.'

De deur staat niet op een kier, hij staat nog wijd open.

Peter van de Wiel (wethouder boxtel)

Peter van de Wiel ziet geen directe dreiging meer voor Boxtel, maar op internationaal niveu zijn de zorgen nog niet voorbij. 'Het moratorium tot 2023 is alleen tegen commerciële boringen. Wetenschappelijke boringen mogen nog wel plaatsvinden, maar die worden echt niet door Delftste studenten gedaan. Dat zijn gewoon commerciële bedrijven. Bovendien zie ik het verschil tussen wetenschappelijke en commerciële boringen niet. Beide hebben dezelfde gevolgen voor het grondwater en het leven van de mensen die daar wonen. En dan is het ook nog niet zeker wat er na 2023 gaat gebeuren. De deur staat niet op een kier, hij staat nog wijd open.'

Tot slot voegt hij toe: 'We moeten hier echt niet aan beginnen. We moeten gewoon overstappen naar hernieuwbare energie en niet bij die rotzooi blijven hangen. Want zelfs in het gunstigste geval levert schaliegas Nederland maar een paar jaar aan gasvoorraad op. En daarvoor zet je een heel land op zijn kop.'

meepraten?

Meepraten over schaliegaswinning in Nederland? Woensdag 15 februari 2017 komt Frank de Boer, directeur van Cuadrilla Resources, naar de Tegenlicht Meet Up in Pakhuis de Zwijger. 

Lees meer over schaliegaswinning in Boxtel in dit artikel van de NRC: 'Hoe de bubbel in Brabant barstte'.