De burgerdetectives

Een onderzoekscollectief bestaande uit journalisten, mensenrechtenactivisten en vluchtelingen. Airwars doet onderzoek naar luchtaanvallen uitgevoerd in Syrië, Irak en Libië. Wegens een gebrek aan transparantie van alle partijen in deze conflictgebieden, doet dit elfkoppige team zélf onderzoek naar exacte locaties en data van luchtaanvallen. Belangrijker nog; de burgerslachtoffers die hierbij vallen. 

Deze worden namelijk vaak 'over het hoofd gezien'. Zo claimt de Amerikaanse overheid - die aan hoofd staat van de Internationale Coalitie tegen IS - slechts twintig burgerdoden op haar geweten te hebben door bombardementen in 2015. Hoewel het lastig blijft om de exacte data te achterhalen, schat Airwars het aantal burgerslachtoffers in de honderden. De organisatie neemt ook luchtaanvallen van de Russische en Syrische regeringen onder de loep, die volgens bronnen van Airwars vaak met opzet op burgers gericht zijn.

Maar hoe komt Airwars aan haar informatie? 

Het collectief maakt gebruik van een grote verscheidenheid aan bronnen: internationale, lokale en landelijke media worden in de gaten gehouden, samen met berichten op Facebook en Twitter. Ook YouTube en Google Maps worden gebruikt om een zo compleet mogelijk beeld te schetsen van gebeurtenissen. Soms wordt zelfs propagandamateriaal van IS aangehaald als bewijs, maar dan wordt dat wel als zodoende bestempeld. Omdat niet elke bron even betrouwbaar is, maakt Airwars gebruik van een beoordelingssysteem. Dit, in combinatie met de brede variëteit aan bronnen, heeft ertoe geleid dat Airwars gezien wordt als een van de meest betrouwbare bronnen voor westerse media, als het om de oorlogen in Syrië en Irak gaat.

Als de zoon van twee Syrische activisten groeit Rami Jarrah op in Londen. In 2004 verhuist hij naar het land van zijn ouders. Als in maart 2011 de protesten tegen de regering van Assad beginnen, besluit hij samen met andere burgerjournalisten verslag uit te brengen van de onrusten in het land. Dit tot ongenoegen van het regime; Jarrah wordt opgesloten en gemarteld door de Syrische inlichtingendienst. Niet lang na zijn vrijlating, wordt hij in oktober 2011 gedwongen het land te ontvluchten. Maar dit is niet het einde van zijn activisme; integendeel.

In het voorjaar van 2012 richt Jarrah, samen met andere Syrische burgerjournalisten de Activist News Association op; het eerste onafhankelijke Syrische persbureau. De journalisten van ANA zijn burgeractivisten, die zich onderscheiden door te werken in gebieden waar hun westerse collega's vanwege de risico's niet meer komen. Ze zijn onder andere werkzaam in regio's waar de Islamitische Staat en Syrische regeringstroepen de controle hebben. Burgerjournalisten lopen hier groot gevaar, aangezien elke vorm van verslaggeving buiten de officiële propagandakanalen illegaal is en vaak met de dood wordt bekocht. 

Grote nieuwsnetwerken zoals CNN, Al-Jazeera en BBC zijn afhankelijk van ANA voor informatie uit deze gebieden, maar het persbureau maakt ook zelf journalistieke producties. Hun website is weliswaar in het Arabisch, maar via Facebook en Twitter bereiken ze een wereldwijd, Engelstalig publiek. Ook is er de ANA radio, die te beluisteren is in rebellenterritorium.

Hoe zoek je uit wat er gebeurd is op een bepaalde tijd en plaats in een oorlogsgebied? Forensic Architecture, een onderzoeksbureau aan de Universiteit van Londen, doet dit met behulp van de nieuwste technologieën op het gebied van 3d-modellering. Wetenschappers, architecten en experts op het gebied van ruimtelijke planning werken in dit initiatief samen om internationale aanklagers en mensenrechtengroepen te voorzien van informatie.

Een van hun grootste projecten is het gevangenencomplex Saydnaya, dat door de Syrische regering wordt gebruikt om tegenstanders van het regime - waaronder burgerjournalisten - vast te houden en te martelen. Afgezien van de autoriteiten weet niemand precies hoeveel mensen gevangen zitten in het complex. Daarnaast is het voor journalisten niet toegestaan het gebouw te bezoeken. Er is geen beeldmateriaal van het gebouw. De enige mensen die weten hoe het er van binnen uit ziet, zijn de bewakers en de Syrische autoriteiten. Gevangenen zien namelijk niks; ze worden in donkere ruimtes gestopt. Als ze naar een andere ruimte moeten, gebeurt dit geblinddoekt. 

Desondanks wisten onderzoekers van Forensic Architecture een 3d-model te maken van de gevangenis. Aangezien de gevangenen niets konden zien, werd het model gemaakt afgaande op geluiden als opengaande deuren en voetstappen van bewakers, zoals op de video hierboven te zien is. 

De organisatie is bezig met soortgelijke projecten over heel de wereld, zoals onderzoek naar genocide in Guatemala en Israëlische aanvallen op de Gazastrook.